Δευτέρα 20 Απριλίου 2009

Ένας Ευρωπαίος πολιτισμικός πρόσφυγας

«Όπως όλοι οι Ευρωπαίοι μεγάλωσα κι εγώ με την διδασκαλία ότι ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός γεννήθηκε στην Ελλάδα, ότι εμείς, οι πολιτισμένοι του κόσμου είμαστε οι απόγονοι όλων αυτών των θαυμάσιων ανθρώπων όπως ο Περικλής, ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Φειδίας και χίλιοι δυο άλλοι. Και μάθαμε να λέμε «Δημοκρατία» και «πολιτική» και «οικονομία» και «θέατρο» και «ποίηση» και χίλιες δυο άλλες Ελληνικές λέξεις, και ποτέ δάσκαλος δεν μας είπε ότι είναι περίεργο πώς οι πολιτισμένοι λαοί, όπως οι Γερμανοί και οι Γάλλοι, δεν βρήκαν στις τόσο πλούσιες γλώσσες τους λέξεις για να εκφράσουν τις πιο βασικές δημιουργίες του ανθρώπινου πνεύματος: είμαστε οι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και τέρμα. Και δεν βρέθηκε δάσκαλος που να μας πει ότι μολονότι εμείς είμαστε οι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, υπάρχουν κάποιοι φτωχοί συγγενείς που λέγονται Έλληνες και ίσως νάναι και αυτοί απόγονοι των «δικών» μας αρχαίων προγόνων.
»Έτσι μεγάλωσα. Ύστερα, πριν δεκαπέντε χρόνια, αποφάσισα να κάνω και εγώ ένα ταξίδι – προσκύνημα – στην πατρίδα του πολιτισμού «μου». Και ξεκίνησα για την Ελλάδα.
»Ήταν, όπως είπα, πριν δεκαπέντε χρόνια: ένα ωραίο πρωί του Ιουνίου, ξεμπαρκάρισα στην Ηγουμενίτσα, αρχή του προσκυνήματος.
»Με εντυπωσίασε το τοπίο, τρελλάθηκα με τα βουνά της Ηπείρου, με τα Γιάννενα, έμεινα με ανοιχτό στόμα στη Δωδώνη και νόμισα ότι άρχιζα να νοιώθω την Ελλάδα. Αλλά πριν φθάσω στην Πελοπόννησο και στην Αττική ξέχασα τοπία και αρχαιότητες, γιατί στο Αγρίνιο έπαθα το πρώτο «κοινωνιολογικό σοκ»:
» Ήταν απογευματάκι όταν έφτασα στην πλατεία του Αγρινίου, μόλις είχε τελειώσει η «σιέστα», ήδη ανοίγανε τα καφενεία και αποφάσισα να πιω ένα καφέ. Σταμάτησα το αυτοκίνητο και βγήκα, κάθισα σε ένα τραπέζι και παράγγειλα. Αυτή τη στιγμή σηκώνεται από ένα άλλο τραπέζι ο μοναδικός άλλος πελάτης και έρχεται κοντά μου, κάθεται στο τραπέζι μου και αρχίζει να μου μιλάει. Δεν ήξερα τότε ακόμα ελληνικά και με το λεξικό που είχα στην τσέπη μου και με μερικές αγγλικές λέξεις που ήξερε ο συνομιλητής μου, σιγά-σιγά κατάλαβα τι θέλει ο άνθρωπος. Ήθελε να με γνωρίσει. Με ρώτησε από πού είμαι, τι δουλειά κάνω, αν είμαι παντρεμένος, αν ζουν οι γονείς μου και άλλα. Μου είπε ότι ο ίδιος είναι καπνεργάτης. Και τότε έπαθα το σοκ: Πώς γινόταν αυτό; Πώς είναι δυνατόν ένας εργάτης να μιλάει ελεύθερα με έναν αντιπρόσωπο της αστικής τάξης; Πώς μπορεί να ενδιαφέρεται χωρίς συμφέρον – γιατί ήξερε και αυτός, όπως εγώ, ότι ποτέ στη ζωή μας δεν θα ξαναϊδωθούμε – για κάποιον που θα έπρεπε ή να μισεί ή να φοβάται ή, τουλάχιστον, να νοιώθει απέναντί του ένα τέτοιο σύμπλεγμα κατωτερότητας, που να μην του έρθει ποτέ η επιθυμία να του μιλήσει. Γιατί σε μας, στις ευρωπαϊκές χώρες, αυτές είναι οι σχέσεις μεταξύ των τάξεων…»
Αυτό το κοινωνιολογικό και πολιτισμικό σοκ ήταν η αφορμή για να παραμείνει τελικά μόνιμα στην Ελλάδα ο Αυστριακός Λαυρέντιος Γκέμερεϋ. Το απόσπασμα που παραθέτουμε ανήκει στην εισαγωγή του αξιοσημείωτου βιβλίου του «Η δύση της Δύσης. Η απομυθοποίηση της Ευρώπης και ο Ελληνισμός», που κυκλοφόρησε το 1977 και βρίσκεται ακόμη στα βιβλιοπωλεία. Στο βιβλίο αυτό ο Λαυρέντιος Γκέμερεϋ επιχειρεί να αναλύσει τον ζώντα ελληνικό πολιτισμό σε αντιπαράθεση προς τον αστικό και ορθολογικό πολιτισμό της Δύσης. Φθάνοντας στην Ελλάδα ο ίδιος, –διευθυντής τότε του «Διεθνούς Πολιτιστικού Κέντρου» της Βιέννης με σπουδές Θεολογίας, Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας, αλλά και ιερέας του Ρωμαιοκαθολικού δόγματος–, άρχισε να μελετά την ελληνική πραγματικότητα για να διαμορφώσει μια πολιτισμική και ιστορική εικόνα ολότελα διαφορετική από κείνη που του είχαν μεταδώσει οι σπουδές του.
Εντυπωσιάζεται με τη διαπίστωση ότι οι Έλληνες δεν παραδέχονται ταξικές διακρίσεις και γοητεύεται από τις ιδιορρυθμίες της ελληνικής νοοτροπίας: τον αυθορμητισμό, τη μόνιμη τάση προς το στιγμιαίο, την περιφρόνηση και απόρριψη κάθε οργανωμένης καταπίεσης, την έλλειψη κάθε συστήματος, δηλαδή μ’ αυτό που, με κάποια περιφρόνηση, ονομάζεται «Ρωμηοσύνη». Τον συγκλονίζει η διαπίστωση ότι στην Ελλάδα δεν λειτουργεί κανένα σύστημα, όχι γιατί ο Έλληνας είναι υποανάπτυκτος όπως διατείνονται οι Ευρωπαίοι, αλλά γιατί ο Έλληνας αφήνει πάντα περιθώρια για το απρόβλεπτο και αποδέχεται το ανορθολογικό. Διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι η «ελληνική ανθρωπιά» δεν είναι ηθική στάση επιβεβλημένη από κυριαρχικές μορφές, αλλά μια αναρχική διακύμανση ανάμεσα στα ατομικά και στα κοινωνικά συμφέροντα. Αποκτά πλέον τη βεβαιότητα ότι στην Ελλάδα βρήκε την παρουσία του αυτόνομου υποκειμένου, το οποίο στη Δύση δεν είναι εφικτό, παρά μόνο σαν αντικείμενο. Θέλει με το βιβλίο του να βοηθήσει τους Έλληνες να δουν τον, εξιδανικευμένο γι’ αυτούς, ευρωπαϊκό πολιτισμό με πιο κριτικό μάτι και εύχεται να γλυτώσουν οι Έλληνες από τον εξευρωπαϊσμό, που τόσο επιθυμούν.
Ο Λαυρέντιος Γκέμερεϋ που είχε γεννηθεί το 1931 στο Γκρατς της Αυστρίας πέθανε πριν λίγα χρόνια στην Αθήνα. Κατά την διάρκεια της παραμονής του στην Ελλάδα δήλωνε, κατά την δική του έκφραση, «πολιτισμικός πρόσφυγας».
Δημήτρης Μαυρίδης

Αναδημοσιεύεται από τον τόπο: http://www.antibaro.gr/articles/identity/0409-mauridhs-prosfugas.html
Δευτέρα, 13 Απριλίου 2009

13 σχόλια:

fractal είπε...

Ξενυχτάμε παρέα βλέπω...Είναι αλήθεια πως απόψε δεν κοιμάται κανείς εύκολα..

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Καλώς το f
Από την εποχή που έδινα εισαγωγικές στο Πανεπιστήμιο μου έμεινε η συνήθεια να ξενυχτάω.
Σημειώνω την εκκωφαντική σιωπή στο κέντρο της Αθήνας.
Καλό υπόλοιπο γιορτών.

ολα θα πανε καλα... είπε...

Γιώργο καλημέρα και χρόνια πολλά για τη γιορτή σου!

just me είπε...

Ευχές για τη γιορτή σου!

Φοβάμαι ότι πλέον η εικόνα του Γκεμερέι για τους Έλληνες τείνει να είναι το ίδιο εξιδανικευμένη με εκείνη των Ελλήνων για τους Ευρωπαίους, όπως την περιγράφει. Φοβάμαι πως και σε πανελλαδικό και σε επίπεδο "τοπικών" κοινωνιών _ει μη και στις ατομικές τους εκφάνσεις_ αυτές οι "αρετές" που επισημαίνει τείνουν να γίνουν εμπορεύσιμα ή έστω πολλάπλώς ανταλλάξιμα αγαθά. Κάτι σαν τον εκφυλισμό (στη γλώσσα και στην πράξη) εκείνου του "του Έλληνος ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει...

Ενδιαφέρουσα, πάντως,πολύ η ανάρτησή σου και γιατί εγώ τουλάχιστον δεν τον γνώριζα και γιατί είναι μια μεγάλη μεγάλη συζήτηση αυτή για την (κάθε είδους) προσφυγιά και για την ταυτότητα, συζήτηση που οφείλουμε να την κρατάμε διαρκώς στην επικαιρότητα. Διαβάζω σχετικά τον Έντουαρντ Σαΐντ, αυτόν τον καιρό, ίσως επανέλθω.

Κλείνω όπως άνοιξα, χρόνια πολλά.1

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Ευχαριστώ πολύ-πολύ "Όλα" για τις ευχές και αντεύχομαι. Διάβασα με συγκίνηση έως ταραχή το δυό λόγια που έγραψες. Σε παρακαλώ να μην ξαναγράψεις κάτω απ' αυτή τη φόρτιση, δημόσια. Αυτό δεν ήταν κείμενο ήταν παζλ από ανθρώπινες σάρκες και εξομολόγηση βασανιστηρίων.
Μου θυμίζεις την ψυχολογία μου στη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας, όταν έγραφα ποιήματα σε αυτό το πνεύμα κι ας μην βασανίστηκα ποτέ "σωματικά".
Σου στέλνω απόψε ένα δωράκι σε χάρτινο φάκελο.
Χρόνια Πολλά, όχι γιατί η ποσότητα έχει σημασία, αλλά γιατί μέσα στον πολύ χρόνο αυξάνονται οι πιθανότητές μας να έχουμε και μερικές παραπάνω ευτυχισμένες στιγμές.

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

"Hey...You"
Ευχαριστώ για τις ευχές, στη δύναμη των οποίων πιστεύω, όπως επίσης και στην προσευχή, παρότι είμαι ένας "περαστικός" κοσμοπολίτης χριστιανός όπως τόσοι άλλοι στην εποχή μας.
Εγώ δεν γνωρίζω τον Έντουαρντ Σάϊντ, αλλά εφόσον εκτίθεμαι, θα φροντίσω να διαβάσω.
Με ξεκουράζει ο τρόπος που σκέφτεσαι και τα θέματά σου. Θα σου στείλω ένα δωράκι -έστω και με καθυστέρηση- για τις γιορτές, που τυπικά διαρκούν μέχρι την αυτή την Κυριακή για να σ' ευχαριστήσω και στην πράξη.

fractal είπε...

ΓΙΩΡΓΟ χρόνια πολλά..
θα ήθελα να σου στείλω ακόμα χιλιάδες ευχές,, Ίσως με τον καιρό.

Γεφυριστές είπε...

Γιώργο,
σου εύχομαι χρόνια πολλά κι ευτυχισμένα.

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Ευχαριστώ για τις ευχές f
δεν χρειαζόταν να ασχοληθείς να μου γράψεις την ώρα που είσαι τόσο στενοχωρημένο με τα συγγενικά σου θέματα.
Είσαι κατασκευασμένο να καταλαβαίνεις γρήγορα πολλά πράγματα ' αλλά όσα δεν καταλαβαίνεις αμέσως χρειάζεσαι πολύ χρόνο και προσπάθεια για να τα κατανοήσεις.Το "ίσως με τον καιρό" δείχνεις πως μπήκες σε μια νέα -για σένα- διαδικασία αυτοσυνειδησίας ' το βρίσκω από πολύ ενδιαφέρον έως πραγματικά ουσιώδες.

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Αλέκα, σε ευχαριστώ κι εσένα από καρδιάς, που με θυμήθηκες παρότι θα είχες όπως όλοι μας αρκετά πράγματα να κάνεις. Ελπίζω να μας παρακολουθεί ο Σεφέρης, από εκεί ψηλά που βρίσκεται και να είναι ευχαριστημένος που -αν μη τι άλλο- διατηρούμε μια -έστω και εξ' αποστάσεως- ανθρώπινη επικοινωνία.

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Σχετικά με το μήνυμα της φωτογραφίας που συνοδεύει την παρούσα ανάρτηση παρέλειψα να σημειώσω ότι είναι αντιδάνειο προς φωτογραφία άλλου ιστολογίου που έλεγε: "γεννηθήκαμε Έλληνες και θα πεθάνουμε Έλληνες". Προσάρμοσα το μήνυμα στην προσπάθειά μου να εκφράσω με μεγαλύτερη ακρίβεια τη σημερινή πραγματικότητα. Το σημείο διαφωνίας μου με το πρωτότυπο μήνυμα είναι πως πολύ φοβάμαι ότι θα πεθάνουμε χάνοντας την "παραδοσιακή πολιτισμική μας ταυτότητα" καθώς υιοθετούμε άκριτα και με ταχύτατους ρυθμούς: σκέψεις, ιδέες και πρακτικές κοινωνιών των άλλων ευρωπαϊκών κρατών που βρίσκονται -υποτίθεται- στην πρωτοπορία των τεχνολογικών, κυρίως, και ακόλουθα επιστημονικών εξελίξεων.

Μια συνολική παρατήρηση πρός όλες τις "επισκέπτριες, κυρίως" του χώρου μου είναι πως όταν δεν σχολιάζω ενδιαφέροντα σημεία των θέσεών τους είναι είτε επειδή δεν γνωρίζω σε αρκετό βάθος τα θέματα που θίγουν, είτε επειδή οι απόψεις μου ή οι απόψεις σας είναι τόσο σύνθετες που ο χώρος δεν επιτρέπει πλήρη και διεξοδική ανάλυσή τους.
Ευχαριστώ

fractal είπε...

ΓΙΩΡΓΟ_Χ Πάντα υποχωρητικός, καθόλου διεκδικητικός και με απεριόριστα αποθέματα υπομονής..Πως λέμε fractal? ακριβώς το αντίθετο.
Ναι, ίσως αυτή η απώλεια ενός από τους πιό αγαπημένους συντρόφους της παιδικής αλλά και της εφηβικής και της ενήλικης ζωής μου, με έχει ταράξει βαθειά. Πιθανόν να είναι έτσι όπως το βάζεις.. Η απαρχή μιας πρωτόγνωρης για μένα ενδοσκόπησης Μιας καινούριας ματιάς στο θάνατο. Μακάρι. Ίσως έτσι να μπορέσω να παρακολουθώ από μακρυά την πορεία της ψυχής του αγαπημένου μου Βεβέ. (Έτσι αποκαλούσε τον εαυτό του όταν ήταν νήπιο και δεν μπορούσε να πει σωστά το όνομά του.. Έτσι συνέχιζα να τον αποκαλώ μέχρι τώρα, και εγώ και μάλλον έτσι θα τον αποκαλώ όσο η εικόνα του είναι προσεγγίσιμη σε μένα με τη μορφή που την γνώρισα. Στην άλλη ζωή ίσως να τον αποκαλούσα "το πανηγύρι της ζωής που τέλειωσε ανάμεσα στις ανθισμένες πασχαλιές, γιατί ήθελε πολύ να είναι η ίδια μιά ανθισμένη πασχαλιά.. "

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Αγαπητό f,
γνωριζόμαστε κοντά 7 μήνες και φαίνεται να με αναλύεις μόνο σε πρώτο επίπεδο.
Ας κάνω λοιπόν ορισμένες διευκρινήσεις:
α)έμαθα με πολλή προσπάθεια να είμαι καλός ακροατής (μέχρι τα 23-24 χρόνια μου, μόνο μιλούσα και δεν άκουγα τι έλεγαν οι άλλοι)' τώρα απλά δίνω στους άλλους το χώρο που τους ανήκει για να εκφραστούν -αυτό το ερμηνεύεις ως υποχωρητικότητα, β) το γεγονός πως δεν φιλονικώ με το παραμικρό με τους άλλους είναι αποτέλεσμα ορισμένων πεποιθήσεών μου, π.χ. αν με βρίσει στο δρόμο ένας άγνωστος δεν θα δώσω καμιά σημασία γιατί δεν με γνωρίζει ' επομένως δεν έχει καμία βαρύτητα η άποψή του για μένα. Επίσης, για να "τσακωθώ" με κάποιον -πράγμα σπάνιο- θα πρέπει να τον θεωρώ ισότιμο μ' εμένα, διαφορετικά τιμή θα του κάνω ακόμη και να φιλονικήσω μαζί του και επομένως τον αγνοώ.
Επειδή είμαι έντονα διεκδικητικός, αλλά για θέματα αρχών και ουσίας, όχι για καθημερινά μικροπράγματα, αποφεύγω να εκφράζω συχνά τη διάθεσή μου να διεκδικήσω πράγματα γιατί αν αρχίσω μια διαδικασία διεκδίκησης δεν υποχωρώ μέχρι να την φέρω σε πέρας, όσο δύσκολη ή μακρόχρονη και αν είναι ' αυτή μου η επιμονή μερικές φορές παραξηγείται ως εμμονή και απωθεί όσους από τους γύρω μου σχηματίζουν γνώμη για μένα αμέσως μετά την πρώτη ανάγνωση!
Κατά τη γνώμη μου, αυτό που συνήθως εννοούμε όταν λέμε: "άνθρωπος όλο ζωή" είναι "άνθρωπος με ζωή χωρίς μέτρο".