Διαισθάνομαι πως σήμερα (2015) είναι η πλέον κατάλληλη περίοδος ώστε ο πολιτισμός μας να χρησιμοποιήσει το κύριο εργαλείο του -την τέχνη- για ν’ αποφασίσει σε ποιά πλευρά θέλει να ανήκει. Να μην επιτρέψει στους επαγγελματίες της πολιτικής και στους συμβούλους τους (της επικοινωνίας), να παριστάνουν τους άτυχους ηγέτες ή τους προβληματισμένους συμβουλάτορες που η μοίρα επέλεξε να οδηγήσουν τη χώρα τους έξω από την «κρίση» απαιτώντας τυφλή υπακοή από τους πολλούς. Η τέχνη μπορεί να παραπλανήσει, να συσκοτίσει ή να ξεγελάσει τους πολλούς παραχωρώντας τους μικρές κοινωνικές οάσεις (θεάματα άνευ άρτου) μέσα στην έρημο της παγκοσμιοποίησης αλλά οφείλει στον εαυτό της και στις δημοκρατικές πηγές της να παραμερίσει την αμάθεια και να διευρύνει τη γνώση · πρέπει να περιορίσει όλες τις αυτοκαταστροφικές δυνάμεις του ανθρώπου χαρίζοντας απλόχερα κοινωνική αλληλεγγύη και στηρίζοντας την προσωπική δημιουργικότητα.
Όποιος σήμερα θέλει να
πολεμήσει την ψευτιά και την αμάθεια και να γράψει την αλήθεια έχει να ξεπεράσει,
όπως σημειώνει ο Μπρέχτ, το λιγότερο πέντε δυσκολίες, είτε κανείς γράφει βιβλία
είτε αρθρογραφεί σε εφημερίδες είτε παίζει στο θέατρο, στον κινηματογράφο ή
στην τηλεόραση. Πρέπει να έχει :
· το θάρρος
να γράφει την αλήθεια παρόλο που στο χώρο της οικογένειας, της τυπικής εκπαίδευσης, της επαγγελματικής ζωής και της οικονομικής συγκυρίας την καταπνίγουν·
· την εξυπνάδα
να αναγνωρίσει την αλήθεια παρόλο που τη σκεπάζουν οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι οικονομικοί ή πολιτικοί φορείς και ορισμένοι καλλιτεχνικοί δημιουργοί·
· την τέχνη
να κάνει την αλήθεια εύχρηστη σαν όπλο (ψυχολογικό, κοινωνικό)·
· την κρίση να διαλέξει εκείνους που στα
χέρια τους η αλήθεια θ’ αποκτήσει
δύναμη (καλλιτέχνες, επιστήμονες, πολιτικούς)·
· την πονηριά
να διαδώσει την αλήθεια ανάμεσα σε πολλούς ανθρώπους ώστε να είναι, πρακτικά, αδύνατο να αποσιωπηθεί.
Αυτές οι δυσκολίες είναι
μεγάλες για 'κείνους που γράφουν κάτω απ’ το φασισμό, ή μέσα στην εποχή της
παγκοσμιοποίησης -το ίδιο και χειρότερο, είναι- υπάρχουν όμως και γι' αυτούς που
έχασαν την εργασία τους ή ξενιτεύτηκαν, ακόμα και για όσους
γράφουν σε χώρες της αστικής ελευθερίας, όπως η Ελλάδα.
Η μεγάλη αλήθεια της
εποχής µας (που δεν αρκεί κανείς μόνο να τη βρει) είναι ότι η ήπειρος µας
βουλιάζει στην απανθρωπιά επειδή προσπαθούν να διατηρήσουν µε τη βία τις
σχέσεις ιδιοκτησίας στα µέσα παραγωγής. Τι ωφελεί να γράψει κανείς κάτι
θαρραλέο απ’ όπου να βγαίνει πως ή κατάσταση που βρισκόμαστε είναι βάρβαρη (που
είναι αλήθεια) αν δε φαίνεται ξεκάθαρα για ποιο λόγο φτάσαμε σ’ αυτή την
κατάσταση; Πρέπει να πούµε ότι τα
βασανιστήρια (ανεργία, φτώχεια, εξαθλίωση) γίνονται γιατί πρέπει να διατηρηθούν οι σχέσεις ιδιοκτησίας.
Φυσικά, λέγοντας το αυτό χάνουμε πολλούς φίλους που είναι αντίθετοι στα
βασανιστήρια γιατί πιστεύουν πως οι σχέσεις ιδιοκτησίας θα μπορούσαν να
διατηρηθούν και χωρίς αυτά (που δεν είναι αλήθεια).
Πρέπει να πούµε την
αλήθεια για τις βάρβαρες συνθήκες στη χώρα µας (είτε αυτή λέγεται Γερμανία είτε λέγεται Ελλάδα) για να μπορέσει να γίνει αυτό
που θα τις εξαφανίσει, δηλαδή αυτό που θ’ αλλάξει τις σχέσεις εργασίας.
Πρέπει ακόµα να το πούµε
στους εργαζόμενους που υποφέρουν πιο πολύ απ’ όλους κάτω απ’ τις σημερινές εργασιακές σχέσεις και έχουν το πιο δυνατό συμφέρον για την αλλαγή τους και σ’ εκείνους που μπορούμε να οδηγήσουμε στους εργάτες σαν συμμάχους,
γιατί στην πραγµατικότητα δεν έχουν ούτε κι εκείνοι ιδιοκτησία στα µέσα παραγωγής,
όσο κι αν παίρνουν μερίδιο απ’ τα κέρδη και αυτά τα βήματα πρέπει να
γίνουν µε μεγάλη μεθοδικότητα.
Αυτές τις πέντε
δυσκολίες πρέπει να τις ξεπερνάμε ταυτόχρονα, γιατί δεν μπορούμε να ερευνάμε
την αλήθεια για τις βάρβαρες συνθήκες χωρίς να σκεφτόμαστε εκείνους που
υποφέρουν κάτω απ’ αυτές, και καθώς, διώχνοντας κάθε
πειρασμό δειλίας, γυρεύουμε τις αληθινές αιτίες µε τη σκέψη µας στραμμένη σ’
εκείνους που είναι πρόθυμοι να χρησιµοποιήσουν τις γνώσεις τους, πρέπει
ταυτόχρονα να σκεφτόμαστε και το πως θα τους δώσουμε την αλήθεια µε τρόπο που
να ’ναι στα χέρια τους όπλο, και µε τόση προσοχή που η μετάδοση αυτή να µη
µπορεί ν’ ανακαλυφτεί και να εμποδιστεί από τον εχθρό.
Τέτοιες είναι λοιπόν οι
απαιτήσεις µας, όταν ζητάμε από τους συγγραφείς να γράφουν την αλήθεια.
Μπέρτολτ Μπρεχτ, Πέντε δυσκολίες για να
γράψει κανείς την αλήθεια (Πολιτικά κείμενα). Μετάφραση: Βασίλης
Βεργωτής, Εκδόσεις Στοχαστής, Αθήνα: 2005
