Έγκατάλειψη Ερωτικής Εργασίας

 

 

Η κωμωδία αυτή του Σαίξπηρ, όπως σημειώνει ο Βασίλης Ρώτας στην εισαγωγή της μετάφρασης του έργου Αγάπης Αγώνας Άγονος (Love's Labour's Lost), είναι ένα 'βήμα' για να εκφράσει ο ποιητής, καθαρότερα από κάθε άλλο έργο, την προσωπική του θέση για το ζήτημα της υφής, της διάρκειας και της αξίας του έρωτα. Από τα πρόσωπα του έργου, ο Μπιρόν ένας ανεξάρτητος και ενεργητικός νέος "περιφρονεί τις παλιές αξίες, εκφράζοντας το πνεύμα της Αναγέννησης, που εμπνέει όλα τα έργα του ποιητή... (σ. 10)

Η υπόθεση του έργου είναι ότι "τέσσερις νεαροί άρχοντες... αποφασίζουν να ασκητέψουν τρία χρόνια στερημένοι τις'πρόστυχες' χαρές του κόσμου, για ν' αποκτήσουν με τη μελέτη, σοφία και να γίνουν έτσι 'κληρονόμοι αιωνιότητας'.(σ.9) Μόλις, όμως, παίρνουν την απόφαση, εμφανίζεται ο πειρασμός με τη μορφή τεσσάρων νεαρών γυναικών ευγενικής καταγωγής, τις οποίες ερωτεύονται, αλλά προσπαθούν να κατακτήσουν με ερωτικά κόλπα, πράγμα που τους οδηγεί σε πλήρη αποτυχία. "Οι γυναίκες... είναι το σοβαρό πρόσωπο της ηθικής του καιρού και της ζωής,....(σ.10) και τότε οι νεαροί υποχρεώνονται να σοβαρευτούν και να αποδείξουν πως αγαπούν αληθινά τα κορίτσια. 

Η ευτυχία που ακολουθεί εμφανίζεται με την προσωποποιημένη μορφή της άνοιξης. 

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Πηγές: 

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Αγάπης Αγώνας Άγονος, Εκδ. Ίκαρος 1966, σ.σ. 108.

Love's Labour's Lost, 1975 

https://www,youtube,com/watch?v=MbbAIpRHKXU

Εθνικό Θέατρο: Πειραματική Σκηνή (2002)

http://www.nt-archive.gr/viewvideos.aspx?playID=605&videoFile=0506-01-00

"Ανάμεσα στην παρανομία και τη μετάνοια"

 

[Εισαγωγή]

Έχω συχνά την αίσθηση βλέποντας πρόσωπα και σώματα πως έχει γίνει κάποια 'αβλεψία' στην κατανομή των φύλων και στενοχωριέμαι γι αυτό, καθώς μερικές γυναίκες ίσως θα ήταν καλύτερο να είχαν γεννηθεί άντρες και το αντίστροφο. Άλλοτε πάλι χαίρομαι γι αυτές τις αρρυθμίες γιατί το αποτέλεσμα είναι γοητευτικό. Και τις δύο εκδοχές καλύπτει η κυρία Παπαδήμα δηλαδή η Δήμητρα. Πως να μην συμπαθήσω μια γυναίκα που την είδα παλιότερα να δηλώνει με ένα ριψοκίνδυνο κοριτσίστικο χαμόγελο πως το μόνο χόμπυ της είναι ο έρωτας;

Θέλω να πω δυό λόγια για το παλιότερο βιβλίο της που έπεσε στα χέρια μου προχθές, με τίτλο: Συγχώρεσα πολύ...και με συγχώρεσαν άλλο τόσο. (χωρίς θαυμαστικό). Επειδή, όμως δεν θέλω μόνο να 'λέω λόγια' αλλά να τα λέω και καλά και μόλις γνώρισα τον τρόπο σκέψης της, προτιμώ να χρησιμοποιήσω τα δικά της λόγια γιατί έτσι ξεγελάω καλύτερα τον εαυτό μου πως είμαι πιο αληθινός.Τώρα, πως το βιβλίο 'έπεσε στα χέρια μου;' Θα τα είχα απλωμένα μπροστά, φαίνεται, σε μια κίνηση παράκλησης. 

[Αποσπάσματα]

Παραθέτω μερικά αποσπάσματα που εκφράζουν (με δικά της λόγια) την εικόνα που έχω γι αυτήν και μοιάζουν προσωπικές, αυτοβιογραφικές  της σημειώσεις.

Το βιβλίο ξεκινάει έτσι: 

Αφιέρωση > Στον άλλο μου εαυτό 

Στα καλώδια της ΔΕΗ με την υψηλή τάση μόνο κάτι κουρασμένα πουλιά βολεύονται  (σ. 7) 

Στα χαρακτηριστικά του προσώπου της ξεχώρισα την κοριτσίστικη ομορφιά που είχε μείνει πίσω, δίνοντας τη θέση της σε μια ώριμη, σκληρή γοητεία. (σ. 129) 

Τη μια έβλεπε μια απροσδιόριστα γνώριμη φιγούρα να κάθεται στο γραφείο του,...την άλλη...ένα κεφάλι με φουντωτά μαλλιά να κινείται σαν να χόρευε μονάχο του...(σ.143) 

Πέρασε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα που μετρούσα τις δυνάμεις και τις αντοχές μου με μεγαλύτερη αγωνία από όσο μετρούσα τα βήματά μου στην καθημερινότητα. Έβαζα στοιχήματα με τον εαυτό μου να γίνω ατρόμητη και να επιβιώσω σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες μου, όσο κι αν αυτό προϋπέθετε ένα σοβαρό κόστος. Ξετυλιγόμουν σαν ένα πολύχρωμο κουβάρι προσπαθώντας να μη χάσω την επαφή μου με τη βάση. Κατά τ' άλλα η σκέψη μου έμεινε ελεύθερη....Ψαχνόμουν, έψαχνα, κατανοούσα ...ειλικρινά, δεν έπαιζα απλώς με τις λέξεις. Είχα κατακτήσει το πλεονέκτημα να ξέρω να ζητώ συγγνώμη και να τη δέχομαι. Είχα καταφέρει να ζω ανάμεσα στην παρανομία και τη μετάνοια (σ. 23) 

Ένα παγωμένο απόγευμα, λουσμένο από ένα κρύο και ήρεμο φως, που χάριζε στον αέρα μια διαφάνεια, μια καθαρότητα, μια ατμόσφαιρα περικυκλωμένη λες από γυάλινο τοίχωμα... (σ. 188) 

[Σύνοψη & Θέση]

Προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσω τα σύμβολά της, θα έλεγα τα παρακάτω: 

Σε ότι αφορά την εισαγωγική αφιέρωση: Έχει δύο εαυτούς (ο ένας είναι ο κοινωνικός και ο άλλος ο ατομικός, δηλαδή ο πραγματικός).' στον πραγματικό, λοιπόν αφιερώνει τις ειλικρινείς σκέψεις της. Η ΔΕΗ θα λέγαμε πως είναι η Ανώτερη Δύναμη που κυβερνάει τον κόσμο και η υψηλή τάση θα μπορούσε να είναι η βιολογική ή σεξουαλική ενέργεια που καθορίζει την ατομική μας ερωτική συμπεριφορά' η λίμπιντο κατά τον Φρόυντ ή η 'οργόνη' όπως θα έλεγε ο Ράϊχ. Η υπερβολική κατανάλωση αυτής της ενέργειας κουράζει τα άτομα δηλαδή τα 'πουλιά'. Κι όμως τα 'πουλιά' δεν σκοτώνονται από την τάση αλλά βολεύονται, ίσως επειδή δεν 'κλείνει κύκλωμα': (άντρας -γυναίκα - εραστής) αλλά παραμένει ανοικτό: γυναίκα - εραστής. Όταν λέμε δεν 'κλείνει κύκλωμα' εννοούμε πως δεν είμαστε στη φάση: Από εδώ ο άντρας μου κι απ΄εκεί το αίσθημά μου αλλά στη φάση: από εδώ το αίσθημά μου, από εκεί το αίσθημά μου και ανάμεσά τους εγώ (η συγγραφέας).(σ. 7)

Την βλέπω σαν μια γυναίκα με κοριτσίστικη ομορφιά που έχει παραχωρήσει τη θέση της σε μια ώριμη σκληρή γοητεία που δεν είναι, όμως, τίποτα άλλο από μια αμυντική μάσκα απέναντι στην κοινωνία. (σ. 129)

Είναι πραγματικά μια απροσδιόριστα γνώριμη φιγούρα όπως οι άνθρωποι με δύο εαυτούς που εναλλάσσονται στην επιφάνεια της προσωπικότητας κι αυτό είναι γοητευτικό σε μια σειρά κινήσεων που λέγεται 'ερωτικός χορός των πουλιών' μόνο που δεν επιδίωκε να επιδείξει σε κανέναν τίποτα παρά  μόνο την ελευθεριότητά στον εαυτό της' οι γύρω της δεν ήσαν πρόσωπα αλλά μέρη των σκηνικών της παράστασης (σ.143) 

Βίωνε αγωνία, τρόμο, αναζητούσε την πλέον κατάλληλη θέση για τον εαυτό της σε έναν ιδεατό κόσμο της καλλιτεχνίας χωρίς να χάνει την επαφή της με τη γη (την πραγματικότητα). Ήταν ένα πουλί που έτρεχε γρήγορα πάνω στη γη χωρίς να φτάνει την ταχύτητα απογείωσης. Όσο για τη ζήτηση συγγνώμης ή την αποδοχή της, δεν είναι πλεονέκτημα που αποκτάει κανείς, αλλά απλή, καθημερινή και ήρεμη θέση ισορροπίας ανάμεσα σ' εμάς και τον εαυτό μας, Δεν 'κερδίζουμε' τίποτα υλικό όταν ζητάμε συγγνώμη ούτε όταν δεχόμαστε τη συγγνώμη των άλλων παρά μόνο τη γαλήνη της ψυχής μας.(σ. 23)

Αναζητείται το άπλετο φως σ΄ένα δροσερό ανοιξιάτικο πρωινό όπου ο αέρας θα υπάρχει ελεύθερος και γι αυτό καθαρός και η ατμόσφαιρα θα είναι διαφανής και απεριόριστη.

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Ο 'Ιωάννης της ησυχίας' και η Ανθρώπινη Κωμωδία

Οι  τρεις μεγαλύτερες πανδημίες  που έχουν καταγραφεί έως τώρα στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι: η επιδημία της πανώλης κατά τον 14ο αιώνα, η επιδημία της ισπανικής γρίπης από το 1918 έως το 1920 και η παρούσα επιδημία του κορωνοϊού COVID 19. Σε ότι αφορά τη χώρα μας υπάρχει βέβαια και ο Λοιμός στην αρχαία Αθήνα, αλλά δεν γνωρίζουμε την έκταση που είχε λάβει και περισσότερα στοιχεία γι' αυτόν αλλά μάλλον επρόκειτο για μορφή πανώλης. 

Ένα από τα θετικά στοιχεία του υποχρεωτικού περιορισμού στα σπίτια μας κατά τη διάρκεια του 2020 ήταν και παραμένει το διάβασμα βιβλίων. Το διάβασμα πέρα από μοναδική συντροφιά, ψυχαγωγία, γνώση, είναι και διέξοδος στον εγκλεισμό και στην αναγκαστική στέρηση της ελευθερίας μας. Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας που γράφτηκε με πρόφαση την επιδημία πανούκλας που ξεκίνησε από την Κίνα (!) όπως και η επιδημία των ημερών μας και εξαπλώθηκε μέσω της Ιταλίας σε ολόκληρη την Ευρώπη, είναι το περίφημο 'Δεκαήμερον' (1355) του Τζιοβάννι Μποκάτσιο (Giovanni Boccaccio) ή Βοκάκιου όπως είναι γνωστός στα ελληνικά. 

Ανοίγοντας τον πρώτο τόμο της ελληνικής έκδοσης, (1993) ως εισαγωγή μας προτείνεται από τον Mario Montuori να δούμε ορισμένα ιδιαίτερα διαφωτιστικά στοιχεία που έχουν καταγραφεί σχετικά με το έργο στην Ιστορία της Ιταλικής Λογοτεχνίας.

Ο Βοκάκιος ή 'Ιωάννης της ησυχίας' όπως τον ονόμασαν δεν πέρασε από σχολές και η σκέψη του πήρε μορφή από την πείρα της καθημερινής ζωής όπου οι άνθρωποι μιλούσαν τη λαϊκή γλώσσα.(σ. 9) Έγραψε το έργο του στο λεγόμενο 'φλωρεντινό ιδίωμα' καθώς στην εποχή του δεν ήταν ακόμη διαμορφωμένη μια ενιαία ιταλική γλώσσα. Η γλώσσα του Δεκαημέρου είναι τόσο καθαρή, βατή και ήρεμη που 'κάπου-κάπου σε νανουρίζει'. (σ. 6). Παρότι είναι ο εισηγητής της ιταλικής πεζογραφίας, δεν επινόησε κάτι καινούργιο. Άντλησε τα θέματα και τα στοιχεία των διηγημάτων του από πλήθος τραγουδιών και προφορικών ιστοριών που κυκλοφορούσαν στην εποχή του, αλλά ανασύνθεσε το υλικό με τέτοιο τρόπο ώστε να επαινέσει την γυναικεία ομορφιά και αρετή, την ανδρική ρώμη και τον ακλόνητο χαρακτήρα, ενώ καυτηρίασε με πολύ χιούμορ την ηθική κατάπτωση τόσο των καθημερινών ανθρώπων όσο του κλήρου και των αρχόντων. Πρόκειται για την αφήγηση εκατό ιστοριών που τις διηγούνται επτά γυναίκες και τρεις άνδρες σε διάστημα δέκα ημερών.

Ο συγγραφέας ασχολείται με δύο σοβαρά πράγματα στο διήγημα: την αποθέωση της εξυπνάδας και της πολυμάθειας των φτωχών ή πλούσιων πρωταγωνιστών του και την ανύψωση της αστικής τάξης σε ευγενική που κατακτά τη θέση που της ανήκει δίπλα στους αριστοκράτες. (σ. 10).

Ο Βοκάκιος δίνει στον αποστειρωμένο κόσμο όπως περιγράφεται στα έργα των λογίων αυτά που του λείπουν, δηλαδή τα στοιχεία της συνηθισμένης ζωής: την φιληδονία, τη γελοιογραφία, την αστειότητα, τη χάρη και την ερωτοτροπία, χωρίς να φτάνει στην αισχρολογία και έχοντας τελικό σκοπό να καυτηριάσει τα ανθρώπινα πάθη ξεσκεπάζοντάς τα (σ.σ.7, 17)

Σχετικά με όσους αμφισβητούν την αξία του έργου του, ο συγγραφέας απαντά με αυτό τον τρόπο: ...κυρίες μου...μερικοί που διάβασαν τις ιστοριούλες μου, είπαν πως είμαι υπερβολικά ευαίσθητος με τη γοητεία σας και πως δεν είναι έντιμο από μέρους μου να θέλω τόσο πολύ να σας αρέσω, να σας παρηγορώ ή έστω, ....να σας επαινώ και πως θα ήταν φρονιμότερο στην ηλικία μου  να μείνω στον Παρνασσό με συντροφιά τις Μούσες, παρά να ανακατώνομαι μ' εσάς για να διηγηθώ τέτοιες ασήμαντες ιστορίες. (σ.σ. 300-301) 

Ο Βοκάκιος δεν εξετάζει την κοινωνία από μια ψηλή σκοπιά' αισθάνεται πως ζει μέσα στην κοινωνία που περιγράφει, είναι επιεικής με τους ανθρώπους που παραδέρνουν ανάμεσα στις δυσκολίες της ζωής σε έναν κόσμο που Θεός του είναι η Τύχη και συνοδοιπόρος του η Φύση. Αυτή είναι η διαφορά του από τον Δάντη και τον Πετράρχη πνεύματα γεμάτα έκσταση και κατάνυξη που μαζεύουν τις εμπειρίες, τις αναλύουν και τις αξιολογούν (σ. 9)

Ο Ιωάννης της ησυχίας δεν είναι ένας αφελής παραμυθάς αλλά ένας δάσκαλος με διάθεση να βοηθήσει υπομένοντας όλες τις ιδιοτροπίες των προσώπων που παρατηρεί όπως και ένας κειμενογράφος με ζεστή καρδιά' είναι ένας δικός μας άνθρωπος.

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Σημείωση:

Επειδή ο Giovanni Boccaccio έγραψε ένα συνθετικό έργο που στην πλήρη ελληνική του έκδοση φτάνει τις 845 σελίδες και πιθανώς να σας απωθήσει η έκτασή του -αν και το κείμενο είναι ευχάριστο και ρέει σαν νεράκι- υπάρχει και μια συντομευμένη έκδοση από τον ίδιο εξαιρετικό μεταφραστή (Κοσμά Πολίτη) που περιέχει μόνο 25 -από τις 100 ιστορίες και διαβάζεται άνετα σε μια μέρα ή μια νύχτα.Βέβαια, αν αποδειχθείτε ολιγαρκείς, εσείς θα χάσετε! 

Βιβλιογραφία

Βοκάκιος, Δεκαήμερον, τόμος πρώτος, μτφρ. Κοσμάς Πολίτης, Εκδ. Γράμματα 1993, σ.σ.464.

Βοκάκιος, Δεκαήμερον, τόμος δεύτερος, μτγρ. Κοσμάς Πολίτης, Εκδ. Γράμματα 1993, σ.σ 465-848.

Βοκάκιος, Ιστορίες από το Δεκαήμερον, μτφρ. Κοσμάς Πολίτης, Εκδ. Γράμματα 2011, σ.σ. 217.

Πηγή: 

file:///C:/Users/User/Pictures/%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CF%8C%20%CF%84%CE%BF%20%CE%94%CE%B5%CE%BA%CE%B1%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BD.pdf

Ένας ολοκληρωμένος θάνατος

 

Ο καλλιτέχνης και ο άνθρωπος' μια ταυτοπροσωπία

Η αποδήμηση ενός ανθρώπου συνήθως συνοδεύεται από ευχές και είναι πολλές φορές μια καλή ευκαιρία για να δείξουμε εμείς το καλύτερό μας πρόσωπο στους άλλους Είναι τόσο έντονο το ευχολόγιο για τον εκάστοτε θανόντα που γινόμαστε σχεδόν υπερβολικοί. Η καλλιτεχνία είτε είναι ειδική (ζωγραφική, γλυπτική, μουσική, χορός) είτε συνδυαστική (θέατρο, κινηματογράφος, τηλεόραση, λογοτεχνία) δεν είναι, κατά τη γνώμη μου, παρά μια δημιουργική ενασχόληση που δίνει νόημα στη ζωή ενός ανθρώπου είτε ένα άλλοθι για να έχει ένας αντικοινωνικός ή ανώριμος άνθρωπος ένα αντίβαρο στον στρυφνό χαρακτήρα του. Πιστεύω πως σημασία έχει ο άνθρωπος καθαυτός ως κοινωνική συμπεριφορά και ως ηθική υπόσταση. Ο αριθμός των ανθρώπων που αναγνωρίζουν ή παραδέχονται έναν καλλιτέχνη θα έπρεπε μάλλον να αφορά τους ίδιους παρά τον αποδέκτη αυτής της αποδοχής. Προσωπικά, θεωρώ πως το μεγαλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνουμε σε έναν άνθρωπο είναι να μην υποκρινόμαστε μπροστά του και να του πούμε τι σκεφτόμαστε γι αυτόν καθαρά και ξάστερα.

Στην προσπάθειά μου να κατανοήσω τον κόσμο κατατάσσω τους ανθρώπους σε κατηγορίες χαρακτήρων που παρουσιάζουν εντυπωσιακά πολλές, σε αριθμό και βαθμό ηθικής ποιότητας, ιδιότητες. Συναισθάνομαι μια αυθόρμητη απώθηση στη θέα ανθρώπων που υπηρετούν τον αυτοσκοπό να δείχνουν έξυπνοι και εντελώς αυτεξούσιοι στη ζωή τους, ενώ είναι ακραία ανασφαλείς και απόλυτα εξαρτώμενοι από τα πάθη τους. Ο άνθρωπος που μόλις αποχώρησε έχω την αίσθηση πως έφυγε χωρίς να μας χαιρετήσει και αποχώρησε προσπαθώντας για άλλη μια φορά να επιβάλλει έναν απόλυτο σεβασμό. στο πρόσωπό του.

Ας εξηγηθώ. Συνάντησα δύο φορές τον συγγραφέα' μια φορά σε μια εκδήλωσε που διοργάνωσε προς τιμήν του το Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας τον Ιούνιο του 2005 και το 2016 σε μια επαναπροβολή της ταινίας του Γιώργου Τσεμπερόπουλου "Ξαφνικός έρωτας" που βασίστηκε στο μυθιστόρημα "Τάλγκο" και πραγματοποιήθηκε σε αίθουσα του δήμου Αγίου Δημητρίου της Αθήνας.

Πρώτα απ' όλα να δηλώσω πως είμαι υποκειμενικός παρατηρητής και δεν δοκίμασα ποτέ να γίνω αντικειμενικός γιατί είναι αδύνατο να συμβεί κάτι τέτοιο εφόσον δεν βρίσκομαι έξω από τον κόσμο, αλλά αντίθετα εμπλέκομαι ενεργά στη λειτουργία του.

Όντας λοιπόν υποκειμενικός, εκτιμώ ιδιαίτερα τους καθημερινούς ανθρώπους που δεν ντρέπονται να φερθούν ελεύθερα, να μιλήσουν, να χαμογελάσουν, να δείξουν πως -αν δεν αγαπούν- πάντως λαμβάνουν υπόψη τους γύρω. Αντίθετα, είμαι επιφυλακτικός απέναντι στους κλειστούς ανθρώπους που συμβαίνει συχνά να είναι άντρες -ή να νομίζουν πως είναι- σε βαθμό πλήρους βεβαιότητας.

Ο συγγραφέας, λοιπόν, στεκόταν με δυσκολία ακίνητος, ενώ έκανε μια έντονη προσπάθεια να κρύψει τα συναισθήματά του, έστριβε στην θέση του, έσκυβε λίγο, ανάσαινε λίγο, δεν κοίταζε τους συμπαρουσιαστές δίπλα του στο τραπέζι της εκδήλωσης και αφότου προανήγγειλαν την ομιλία του φαινόταν να μετράει τις λέξεις που ξεστόμιζε σαν να επρόκειτο να πληρώσει φόρο αν έλεγε πολλές ή σε μια τεράστια προσπάθεια να υποβάλλει στο κοινό την αίσθηση πως κάθε τι που θα ξεστόμιζε ήταν μια εν δυνάμει σοφία ή ότι οι θεατές θα έπρεπε να την αντιμετωπίζουν ως τέτοια. Όταν ολοκλήρωνε μια πρόταση έπαιρνε ανάσα αλλά όχι ολόκληρη' μισή. Ήταν πολύ δυνατός για να παραδεχθεί πως είχε ανάγκη να πάρει μια ολόκληρη βαθιά ανάσα. Ούτε η ευφυής παρέμβαση του Κωνσταντίνου Τζούμα που καθόταν παράπλευρα του συγγραφέα, με δυο-τρία μικρά σχόλια, δεν κατάφερε να σπάσει το παγωμένο προσωπείο. Δεν ξέρω κι εγώ πως άντεξα να παρακολουθώ αυτή την επώδυνη γέννηση λέξεων από ένα στενό στόμα που ανήκε σ' ένα στεγνό, σκληρό και ανέκφραστο πρόσωπο που προσπαθούσε θαρρείς να 'βιάσει' την ατμόσφαιρα με λέξεις!

Είχαν συμπληρωθεί τρία τέταρτα της εκδήλωσης, όταν σηκώθηκα, έστριψα μουρμουρίζοντας στο διάδρομο ανάμεσα στις δύο σειρές των καθισμάτων: 'από εδώ και πέρα θα βαρεθώ'.

Φαίνεται πως ο ψίθυρός μου είχε αρκετή ένταση για να ακουστεί από τους γύρω μου και ο γνωστός ηθοποιός Άλκης Παναγιωτίδης, σηκώθηκε από το κάθισμά του σε μια πίσω σειρά σε μια κίνηση να εμποδίσει την έξοδό μου από το αμφιθέατρο ή να με υποχρεώσει να ζητήσω συγγνώμη για την απρεπή μου έκφραση απέναντι στον δάσκαλο! Και δεν έφτανε αυτό' ο συγγραφέας σχολίασε μεγαλόφωνα: ναι, πηγαίνετε να παρακολουθήσετε το ποδόσφαιρο! Κάποιος αγώνας γινόταν εκείνη την την ημέρα' νομίζω το παιχνίδι της Εθνικής Ελλάδος με τη Βραζιλία για το Κύπελλο Συνομοσπονδιών.

Ο δάσκαλος δεν δεχόταν τη διαφωνία, την αντίθεση, την απόρριψη' ενώ πίστευε πως ήταν ανεπίτρεπτο να αγνοήσουν το καλλιτεχνικό του μέγεθος. Αυτά, τότε.

Στη δεύτερη συνάντησή μας, στην αίθουσα του δημαρχείου, όπου παρευρισκόταν και ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος, παρακολούθησα ξανά, μετά από τόσα χρόνια, με ευχαρίστηση δύο ωραίους ηθοποιούς τη Μπέτυ Λιβανού και τον Αντώνη Θεοδωρακόπουλο. Τι γοητευτική γυναίκα η κυρία Λιβανού! Πόσο σπουδαίο αυτοέλεγχο είχε στα εκφραστικά του μέσα ο κύριος Θεοδωρακόπουλος! Από την άλλη πλευρά η ατμόσφαιρα της ταινίας, όπως εκδηλωνόταν με τους διαλόγους, ήταν αλλόκοτα λιτή σε μια προσπάθεια αφαίρεσης που άγγιζε τα όρια της έλλειψης.. Αυτή την ιδιορρυθμία ήρθε να μεταμορφώσει η μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη και η εξαίσια φωνή της Ελένης Βιτάλη.

Στη συζήτηση που ακολούθησε μετά το τέλος της ταινίας είχαμε έναν σκηνοθέτη με διάθεση να συζητήσει και να κατανοήσει τις ερωτήσεις των θεατών και τον συγγραφέα να κρυφογελάει κοφτά και σαρδόνια γιατί οι ερωτήσεις του κοινού δεν ήταν, κατά τα γούστα του, αρκετά στοχαστικές και ο σκηνοθέτης ήταν ανεπίτρεπτα συναισθηματικός και ζεστός με το κοινό.

Είναι πολύ θλιβερό ένας άνθρωπος να έχει πεθάνει πολλά χρόνια πριν από την επίσημη αναγγελία του θανάτου του και τρομακτικό να ζει νομίζοντας πως όλο αυτό το διάστημα αρκούσε να επιβάλλει τον σεβασμό των άλλων στο πρόσωπό του για να είναι σίγουρος πως τον αξίζει.

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Υπήρξαν και χειρότερα!

Πανώλη και κορωνοϊός: μεταξύ των δύο κακών φαίνεται 'προτιμότερος' ο δεύτερος!

Δύο ασθένειες που εξελίχθηκαν στις δύο πιο φονικές πανδημίες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η πρώτη προκαλείται από βακτήριο και η δεύτερη από ιό. Η πανώλη αφαίρεσε από τον παγκόσμιο ανθρώπινο πληθυσμό 150 εκατομμύρια άτομα ενώ ο κορωνοϊός βρίσκεται στα πρώτα 1,5 εκατομμύρια νεκρούς, συνεχίζει την καταστροφική του πορεία και αργεί ακόμη ο τελικός απολογισμός των θυμάτων. 

Πανώλη > https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CF%8E%CE%BB%CE%B7

Μαύρη πανώλη (14ος αιώνας) > 

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%8D%CF%81%CE%B7_%CF%80%CE%B1%CE%BD%CF%8E%CE%BB%CE%B7

Κορονοϊός>  https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CF%8A%CF%8C%CF%82

Γ.Χ.

 

Η ζωή ως απολαυστική τέχνη

 

Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΨΕΜΜΑΤΟΣ:
ΜΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ 

Ένας διάλογος .  Άτομα : Κύριλλος και
Βίβιαν .  Σκηνή : η βιβλιοθήκη ενός εξοχικού
σπιτιού στο Nottinghamshire .

 ( μπαίνει από τη βεράντα μέσα από το ανοιχτό παράθυρο  ). 

Κύριλ .Αγαπητή μου Vivian, μην κουράζεσαι όλη μέρα στη βιβλιοθήκη. Είναι ένα υπέροχο απόγευμα. Ο αέρας είναι εξαιρετικός. Υπάρχει μια ομίχλη πάνω στο δάσος, όπως η μωβ άνθιση πάνω σε ένα δαμάσκηνο. Ας πάμε να ξαπλώσουμε στο γρασίδι και να καπνίσεις τσιγάρα και να απολαύσεις τη Φύση.

Βίβιαν. Απόλαυσε τη φύση! Χαίρομαι που λέω ότι έχω χάσει εντελώς αυτή την ικανότητα. Οι άνθρωποι μας λένε ότι η Τέχνη μας κάνει να αγαπάμε τη Φύση περισσότερο από ότι την αγαπούσαμε πριν' ότι μας αποκαλύπτει τα μυστικά της και ότι μετά από μια προσεκτική μελέτη του καρότου και του χωροφύλακα βλέπουμε πράγματα σε αυτήν που είχαν ξεφύγει από την παρατήρησή μας. Η δική μου εμπειρία είναι ότι όσο περισσότερο μελετάμε την Τέχνη, τόσο λιγότερο νοιαζόμαστε για τη Φύση. Αυτό που πραγματικά μας αποκαλύπτει η Τέχνη είναι η έλλειψη σχεδιασμού της Φύσης, οι περίεργοι τρόποι της, η εξαιρετική μονοτονία της, η απολύτως ημιτελής κατάστασή της. Η φύση έχει καλές προθέσεις, φυσικά, αλλά, όπως είπε κάποτε ο Αριστοτέλης, δεν μπορεί να τις πραγματοποιήσει. Όταν κοιτάζω ένα τοπίο αυτό δεν μπορεί να με βοηθήσει να δω όλα τα ελαττώματα του. Είναι ευτυχές για εμάς, ωστόσο, ότι η Φύση είναι τόσο ατελής, αλλιώς δεν θα έπρεπε να έχουμε καθόλου τέχνη. Η τέχνη είναι η έντονη διαμαρτυρία μας, η γενναία μας προσπάθεια να διδάξουμε στη Φύση τη σωστή θέση της. Όσο για την άπειρη ποικιλία της Φύσης, αυτός είναι ένας καθαρός μύθος. Δεν μπορεί να βρεθεί στην ίδια τη Φύση. Βρίσκεται στη φαντασία, ή στην φανταχτερή, ή καλλιεργημένη τύφλωση του ανθρώπου που την κοιτάζει.

Κύριλ . Λοιπόν, δεν χρειάζεται να κοιτάξετε το τοπίο. Μπορείτε να ξαπλώσετε στο γρασίδι και να καπνίσετε και να μιλήσετε.

Βίβιαν. Αλλά η Φύση είναι τόσο άβολη. Το γρασίδι είναι σκληρό και άμορφο και υγρό και γεμάτο τρομερά μαύρα έντομα. Γιατί, ακόμη και ο φτωχότερος εργάτης του Μόρις θα μπορούσε να σας κάνει ένα πιο άνετο κάθισμα από ό, τι το σύνολο της Φύσης. Η φύση χλωμιάζει μπροστά στα έπιπλα του «δρόμου που από την Οξφόρδη έχει δανειστεί το όνομά του», ως ο ποιητής που αγαπάς τόσο πολύ όταν το διατύπωσε με ευγένεια. Δεν παραπονιέμαι. Εάν η Φύση ήταν άνετη, η ανθρωπότητα δεν θα είχε εφεύρει ποτέ την αρχιτεκτονική και προτιμώ τα σπίτια από το ύπαιθρο. Σε ένα σπίτι αισθανόμαστε όλοι τις κατάλληλες αναλογίες. Όλα σ’ εμάς υπάγονται, διαμορφωμένα για χρήση και ευχαρίστηση. Ο ίδιος ο εγωισμός, ο οποίος είναι τόσο απαραίτητος για τη σωστή αίσθηση της ανθρώπινης αξιοπρέ-πειας, είναι εξ ολοκλήρου το αποτέλεσμα της εσωτερικής ζωής. Έξω από τις πόρτες γίνεται αφηρημένος και απρόσωπος. Η ατομικότητα κάποιου τον αφήνει απολύτως μόνο. Και τότε η Φύση είναι τόσο αδιάφορη, τόσο απαράδεκτη.  Κάθε φορά που περπατάω στο πάρκο εδώ, νιώθω πάντα ότι δεν είμαι τίποτα περισσότερο από εκείνα τα βοοειδή που βόσκουν στην πλαγιά ή την κολλιτσίδα που ανθίζει στο χαντάκι. Τίποτα δεν είναι πιο εμφανές από το ότι η Φύση μισεί το Νου. Η σκέψη είναι το πιο ανθυγιεινό πράγμα στον κόσμο, και οι άνθρωποι πεθαίνουν από αυτή όπως πεθαίνουν από οποιαδήποτε άλλη ασθένεια. Ευτυχώς, στην Αγγλία σε κάθε περίπτωση, η σκέψη δεν είναι εντυπωσιακή. Η υπέροχη σωματική μας διάπλαση οφείλεται εξ ολοκλήρου στην εθνική μας βλακεία. Ελπίζω μόνο να μπορέσουμε να διατηρήσουμε αυτό το μεγάλο ιστορικό προπύργιο της ευτυχίας μας για πολλά ακόμη χρόνια, αλλά φοβάμαι ότι αρχίζουμε να είμαστε υπερβολικά μορφωμένοι' τουλάχιστον όλοι όσοι δεν είναι σε θέση να μάθουν, έχουν πάει στη διδασκαλία - αυτό ακριβώς είναι ο ενθουσιασμός μας για την εκπαίδευση. Εν τω μεταξύ, καλύτερα να επιστρέψεις στη φοβερή άβολη φύση σου και να με αφήσεις να διορθώσω τις αποδείξεις μου.

Κύριλ . Γράφοντας ένα άρθρο! Αυτό δεν είναι πολύ συνεπές μετά από όσα μόλις είπες.

Βίβιαν . Ποιος θέλει να είναι συνεπής; Ο βαρετός και ο δογματικός, οι κουραστικοί άνθρωποι που εφαρμόζουν τις αρχές τους στο πικρό τέλος της δράσης, στο αναγωγικό και παράλογο πρακτικό. Όχι εγώ' όπως ο Έμερσον, γράφω πάνω από την πόρτα της βιβλιοθήκης μου τη λέξη «Ιδιοτροπία».  Εκτός αυτού, το άρθρο μου είναι πραγματικά μια πολύ καλή και πολύτιμη προειδοποίηση. Εάν το παρακολουθήσετε, μπορεί να υπάρχει μια νέα Αναγέννηση της Τέχνης.

Κύριλ . Ποιό είναι το θέμα;

Βίβιαν . Σκοπεύω να το ονομάσω «Η παρακμή του ψέματος: μια διαμαρτυρία».

Κύριλ . Ξαπλωμένη! Θα έπρεπε να πιστεύω ότι οι πολιτικοί μας συνέχισαν αυτήν τη συνήθεια.

Βίβιαν. Σε διαβεβαιώνω ότι δεν το κάνουν. Ποτέ δεν ξεπερνούν το επίπεδο της ψευδούς παρουσίασης, και στην πραγματικότητα συγκαταλέγονται για να αποδείξουν, να συζητήσουν, να υποστηρίξουν. Πόσο διαφορετική από την ιδιοσυγκρασία του αληθινού ψεύτη, με τις ειλικρινείς, ατρόμητες δηλώσεις του, την υπέροχη ανευθυνότητα του, την υγιή, φυσική περιφρόνησή του για κάθε είδους απόδειξη! Σε τελική ανάλυση, τι είναι ένα ψέμα; Απλά αυτό που είναι τα δικά του στοιχεία. Εάν ένας άνθρωπος είναι αρκετά φανταστικός για να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία για να υποστηρίξει ένα ψέμα, θα μπορούσε επίσης να μιλήσει αμέσως την αλήθεια. Όχι, οι πολιτικοί δεν θα το κάνουν. Κάτι μπορεί, ίσως, να παροτρυνθεί εξ ονόματος του Δικηγορικού Συλλόγου. Ο μανδύας του Σοφιστή έχει πέσει πάνω στα μέλη του. Η παραμυθένια τέχνη και η μη πραγματική ρητορική τους είναι ευχάριστα. Μπορούν να κάνουν το χειρότερο να φαίνεται ως η καλύτερη αιτία, σαν να ήταν φρέσκοι από τα σχολεία Λεοντίν, και ήταν γνωστό ότι αγωνίζονται από απρόθυμες επιτροπές με θριαμβευτικές αποφάσεις αθωώσεως για τους πελάτες τους, ακόμη και όταν αυτοί οι πελάτες, όπως συμβαίνει συχνά, ήταν σαφώς και αναμφισβήτητα αθώοι. Ενημερώνονται όμως από το ψηφιδωτό και δεν ντρέπονται να απευθύνουν έκκληση στο προηγούμενο. Παρά τις προσπάθειές τους, η αλήθεια θα βγει. Και οι εφημερίδες, ακόμη, έχουν εκφυλιστεί. Τώρα μπορούν να βασίζονται απόλυτα. Το αισθάνεται κανείς καθώς περνάει μέσα από τις στήλες τους. Είναι πάντα το δυσανάγνωστο που συμβαίνει. Φοβάμαι ότι δεν υπάρχουν πολλά να ειπωθούν υπέρ του δικηγόρου ή του δημοσιογράφου. Άλλωστε, αυτό που ζητώ είναι το ψέμα στην τέχνη. Θα σας διαβάσω τι έχω γράψει; Μπορεί να σας κάνει πολύ καλό. 

Κύριλ . Σίγουρα, αν μου δώσεις ένα τσιγάρο. Ευχαριστώ. Παρεμπιπτόντως, σε ποιο περιοδικό σκοπεύεις να το κάνεις;

Βίβιαν . Στην Αναδρομική Ανασκόπηση . Νομίζω ότι σου είπα ότι οι εκλεκτοί το αναβίωσαν.

Κύριλ . Ποιούς εννοείς με το «εκλεκτοί»;

Βίβιαν . Φυσικά, τους κουρασμένους ηδονιστές. Είναι ένα κλαμπ στο οποίο ανήκω. Υποτίθεται ότι φορούμε ξεθωριασμένα τριαντάφυλλα στις τρύπες των κουμπιών μας όταν συναντιόμαστε και έχουμε ένα είδος λατρείας για τον Δομιτιανό. Φοβάμαι ότι δεν πληρείτε τις προϋποθέσεις. Σας αρέσουν πολύ οι απλές απολαύσεις.

Κύριλ . Να έπρεπε να είμαι μαλακός στο πεδίο των πνευμάτων των ζώων, υποθέτω;

Βίβιαν . Πιθανώς. Άλλωστε, είσαι λίγο μεγάλος. Δεν αναγνωρίζουμε κανέναν που είναι της συνηθισμένης [δικής σου] ηλικίας.

Κύριλ . Λοιπόν, πρέπει να φανταστώ ότι είστε όλοι πολύ βαρετοί μεταξύ σας.

Βίβιαν . Είμαστε. Αυτό είναι ένα από τα αντικείμενα του συλλόγου. Τώρα, αν υποσχεθείς να μην διακόπτεις πολύ συχνά, θα σου διαβάσω το άρθρο μου.

Κύριλ . Θα έχεις όλη την προσοχή μου.

Vivian (ανάγνωση με πολύ καθαρή, μουσική φωνή).  

Η παρακμή του ψέματος : Μια διαμαρτυρία . — Μία από τις κύριες αιτίες που μπορούν να αποδοθούν για τον περίεργο συνηθισμένο χαρακτήρα της πλειονότητας της λογοτεχνίας της εποχής μας είναι αναμφίβολα η παρακμή του ψέματος ως τέχνη, επιστήμη και κοινωνική απόλαυση. Οι αρχαίοι ιστορικοί μας έδωσαν υπέροχη μυθοπλασία με τη μορφή της πραγματικότητας' ο σύγχρονος μυθιστοριογράφος μας παρουσιάζει βαρετά γεγονότα με το πρόσχημα της φαντασίας. Η Γαλάζια [Λευκή] Βίβλος γίνεται γρήγορα το ιδανικό του τόσο για τη μέθοδο όσο και για τον τρόπο.  Έχει το κουραστικό έγγραφο του χιούμορ , το άθλιο μικρό του νόμισμα, στο οποίο κοιτάζει με το μικροσκόπιο του. Βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη, ή στο Βρετανικό Μουσείο, διαβάζοντας ντροπιαστικά το θέμα του. Δεν έχει καν το θάρρος των ιδεών των άλλων, αλλά επιμένει να πηγαίνει απευθείας στη ζωή για τα πάντα, και τελικά, μεταξύ εγκυκλοπαίδειας και προσωπικής εμπειρίας, φτάνει [να πατήσει] στο έδαφος, έχοντας αντλήσει τους τύπους του από τον οικογενειακό κύκλο ή από την εβδομαδιαία πλύστρα, και έχοντας αποκτήσει πολλές χρήσιμες πληροφορίες από τις οποίες ποτέ, ακόμη και στις πιο στοχαστικές στιγμές του, δεν μπορεί να απελευθερωθεί πλήρως.

«Η απώλεια που προκύπτει από τη λογοτεχνία γενικά από αυτό το ψεύτικο ιδανικό της εποχής μας δύσκολα μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Οι άνθρωποι έχουν έναν απρόσεκτο τρόπο να μιλούν για έναν «γεννημένο ψεύτη», όπως και για έναν «γεννημένο ποιητή». Αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι λάθος. Το ψέμα και η ποίηση είναι τέχνες' τέχνες, όπως είδε ο Πίντο, που δεν συνδέονται μεταξύ τους - και απαιτούν την πιο προσεκτική μελέτη, την πιο ουδέτερη αφοσίωση. Πράγματι, έχουν την τεχνική τους, όπως και οι περισσότερες υλικές τέχνες της ζωγραφικής και της γλυπτικής, τα λεπτά μυστικά της μορφής και του χρώματος, τα βιοτεχνικά μυστήρια, τις εσκεμμένες καλλιτεχνικές μεθόδους τους. Όπως γνωρίζει κανείς τον ποιητή με την ωραία μουσική του, έτσι μπορεί κανείς να αναγνωρίσει τον ψεύτη με την πλούσια ρυθμική του ομιλία και σε καμία περίπτωση δεν αρκεί η περιστασιακή έμπνευση της στιγμής. Εδώ, όπως αλλού, η πρακτική πρέπει να προηγείται της τελειότητας. Αλλά στις σύγχρονες μέρες, ενώ η μόδα της γραφής ποίησης έχει γίνει πάρα πολύ συνηθισμένη, και θα πρέπει, εάν είναι δυνατόν, να αποθαρρυνθεί, η μόδα του ψέματος έχει σχεδόν καταστραφεί.  Πολλοί νεαροί άνδρες ξεκινούν τη ζωή τους με ένα φυσικό δώρο για υπερβολή, το οποίο, εάν καλλιεργείται σε ένα συγγενές και συμπαθητικό περιβάλλον, ή από τη μίμηση των καλύτερων μοντέλων, μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι πραγματικά υπέροχο και θαυμάσιο. Αλλά, κατά κανόνα, δεν έχει τίποτα. Πέφτει είτε σε απρόσεκτες συνήθειες ακρίβειας.... 

Κύριλ . Αγαπητή μου φίλη! 

Βίβιαν. Σε παρακαλώ μην διακόπτεις στη μέση μιας πρότασης. «Πέφτει είτε σε απρόσεκτες συνήθειες ακρίβειας, είτε πηγαίνει να επισκεφθεί την κοινωνία των ηλικιωμένων και των καλά ενημερωμένων.  Και τα δύο πράγματα είναι εξίσου θανατηφόρα για τη φαντασία του, όπως πράγματι θα ήταν μοιραία για τη φαντασία καθενός, και σε σύντομο χρονικό διάστημα αναπτύσσει μια νοσηρή και ανθυγιεινή ικανότητα αλήθειας, αρχίζει να επαληθεύει όλες τις δηλώσεις που έγιναν παρουσία του, δεν έχει δισταγμούς σε αντίθεση με ανθρώπους που είναι πολύ νεότεροι από τον εαυτό του, και συχνά τελειώνει γράφοντας μυθιστορήματα που είναι τόσο ζωντανά που κανείς δεν μπορεί να πιστέψει την πιθανότητά τους. Αυτό που δίνουμε δεν  είναι μεμονωμένο παράδειγμα. Είναι απλώς ένα παράδειγμα από πολλά και αν κάτι δεν μπορεί να γίνει για τον έλεγχό του, ή τουλάχιστον για τροποποίηση, η τερατώδης λατρεία μας για τα γεγονότα, η Τέχνη θα γίνει στείρα, η ομορφιά θα ξεμακραίνει από τη γη. 

Oscar Wild, Works: from the book Intentions, Edition by G . E. Main, Ed. Collins Clear - Type Press 1949, p.p. 909-912.

-Τα άτομα του διαλόγου έχουν τα ονόματα των παιδιών του Ουάιλντ-

(Διόρθωσα την ελληνική μετάφραση του Project-Gutenberg)

Γ.Χ. 

Η αμοιβή και η καλωσύνη

Πόσο έχει αλλάξει σήμερα η ρήση: ¨κάνε το καλό και ρίξ' το στο γιαλό" Στον καιρό μας αυτή η πρακτική δείχνει να έχει αλλάξει σε: "κάνε το καλό και γράψ' το στον λογαριασμό" ή "κάνε το καλό, μόνο εάν έχεις ήδη προεπιλέξει ποιά είναι η συγκεκριμένη αμοιβή που περιμένεις από αυτόν στον οποίο κάνεις το καλό" Κι αν συμφωνεί να σου προσφέρει την αμοιβή τότε κάνεις το καλό, διαφορετικά αδιαφορείς για το πρόβλημά του ή και χαίρεσαι που είσαι έξυπνος δηλαδή δεν σε κορόιδεψε, να του κάνεις το καλό, χωρίς να σου πληρώσει αμοιβή γιατί, βέβαια, δεν συζητείται να κάνεις το καλό χωρίς να περιμένεις αμοιβή. Όλα έχουν τιμή, εκτός από την ίδια την τιμή.

Είναι ασυμβίβαστο να είσαι στην ζωή μας σήμερα και "έξυπνος" και καλός. Αν είσαι "έξυπνος" θα ζήσεις με τον εγωισμό σου, χωρίς φίλους και χωρίς αγάπη. Αν είσαι πραγματικά καλός δεν περιμένεις αμοιβή για την καλοσύνη σου.

Διαλέγεις και παίρνεις ή μάλλον: ή διαλέγεις ή παίρνεις! Είχα δύο φίλους' τώρα έχω ενάμισι! Συμβαίνει, παρόλα αυτά, να μου κάνουν καλό άνθρωποι γνωστοί, αλλά όχι στενοί φίλοι που έτυχε να έρθουμε σε γνωριμία και φαίνεται πως με αξιολόγησαν θετικά, αν και δεν το έδειξαν από την πρώτη στιγμή.

Έτσι, ένας μεσίτης που ήρθε να δει το σπίτι που νοίκιασα πριν από λίγες ημέρες, φαίνεται πως μου έστειλε έναν νεαρό ενοικιαστή, χωρίς να ζητήσει προμήθεια, αλλά επιδιώκοντας μια έκπτωση στο ενοίκιο, όπως φάνηκε από μια συγκρατημένη διστακτικότητα του υποψήφιου ενοικιαστή και μια παλιά φίλη φαίνεται πως μου έστειλε τον άνθρωπο που τελικά ενοικίασε το σπίτι.

Η καλοσύνη είναι δωρεάν και είναι δανεική' όπως μας προσφέρεται, τη διαθέτουμε κι εμείς, με τη σειρά μας, στους άλλους.

Δεν χρεώνουμε το καλό που κάνουμε. Όποιος αγράμματος θέλει να μας περάσει από δοκιμασίες, να έχει υπόψη του πως μπορεί να μείνει με το ασυμπλήρωτο τεστ στο χέρι!

Κι εσύ, θα με ρωτούσε κάποιος, που τοποθετείς τον εαυτό σου;; Εγώ, -όπως θα έλεγε ο παλιός κωμικός ηθοποιός Χρήστος Ευθυμίου- είμαι ένας βλάκας και μισός! Όλη μου η ευφυΐα συμπυκνώνεται στο μισό που βρίσκεται παραπάνω από τη μονάδα.

Γιώργος Χατζηαποστόλου.