Πράξεις, όχι λόγια

Εποχή: 4ος προς 5ο αιώνα μετά Χριστόν. 

Τόπος: Ιταλία

Πρόσωπα: Ένας έφηβος (ο Αυγουστίνος) θαμπώνεται από τη ρητορική ικανότητα ενός μεγάλου σοφιστή της εποχής που λέγεται Μακρόβιος και κατορθώνει, με χαρακτηριστική άνεση να εξαπατά τους ανθρώπους που παρακολουθούν τις ρητορικές παραστάσεις που στήνει σαν επιδέξιος σκηνοθέτης-ηθοποιός. 

Ο Αυγουστίνος ακολουθεί τον Μακρόβιο στην Καρχηδόνα, όπου έδρευε η σχολή του, για να σπουδάσει ρητορική (σαν να λέμε Νομικά, με σημερινούς όρους). Πράγματι, διακρίνεται για την επιμέλεια στις σπουδές του και μετά από χρόνια επιστρέφει διάσημος στην Ιταλία για να εργαστεί ως νομικός σύμβουλος της βασίλισσας της χώρας. 

Ζει με μεγάλη οικονομική άνεση και απολαμβάνει τη ζωή του, μέχρι τη στιγμή που γνωρίζει τον Επίσκοπο Μεδιολάνων (Μιλάνου)  Αμβρόσιο, έναν πραγματικά καλλιεργημένο και καλό άνθρωπο.

Μετά από μια σφοδρή υπαρξιακή σύγκρουση με τον εαυτό του, ο Αυγουστίνος από εκ πεποιθήσεως ειδωλολάτρης γίνεται φανατικός Χριστιανός.

Μεσολαβητικό ρόλο στην μετάβαση του Αυγουστίνου από την αθεϊα στον ένθεο βίο, διαδραμάτισε κυρίως η μητέρα του, με το προσωπικό της παράδειγμα ζωής και η γυναίκα του που τον εγκατέλειψε επειδή δεν τήρησε τον λόγο του να της είναι ακλόνητα πιστός, όπως είχαν συμφωνήσει αρχικά.

Η ζωή του Αγίου Αυγουστίνου θα μπορούσε να γίνει ένα εξαιρετικό θεατρικό έργο, ενώ έγινε ήδη μια πολύ καλή κινηματογραφική ταινία' όσο για τα βιβλία του με τίτλο Εξομολογήσεις, εκεί  μιλάει ήρεμα και αναλυτικά στους άλλους ανθρώπους σαν να τους γνώριζε από πάντα και χωρίς να τον εκπλήσσει οποιαδήποτε ακραία συμπεριφορά από μέρους τους.

Ο Μακρόβιος θεωρήθηκε κακός άνθρωπος γιατί κατόρθωνε να παρουσιάζει την ραδιουργία ως εξυπνάδα, προκαλώντας πόνο και θάνατο στους ανθρώπους που καταδικάζονταν από τις πρακτικές του. Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος ήταν ένας καλός άνθρωπος που σε ολόκληρη τη διάρκεια της ζωής του, βοήθησε με κάθε τρόπο τους φτωχούς ανθρώπους που είχαν την ανάγκη του και δικαιολογημένα αγιοποιήθηκε. Ο Αυγουστίνος βρέθηκε στην αρχή στην πλευρά του Μακρόβιου και ύστερα μετατοπίσθηκε στην πλευρά του Αμβρόσιου, με την ευεργετική μεσολάβηση της μητέρας και της γυναίκας του.

Διαχρονικό δίδαγμα: Ένας καλός άνθρωπος δεν αλλάζει γνώμη ενώ ένας κακός μπορεί να αλλάξει γνώμη, αν πιστέψει στον Θεό.

Σύγχρονο δίδαγμα:  Ένας έξυπνος άνθρωπος αλλάζει γνώμη ' ένας βλάκας, ποτέ!

Το σημερινό δίλημμα μπορεί και να μην είναι δύσκολο να απαντηθεί: Τι προτιμάτε να είστε, έξυπνοι ή καλοί;  

Αυτό δεν σημαίνει ότι αποκλείεται να είστε ταυτόχρονα και τα δύο, αλλά με την προϋπόθεση ότι δεν θα είστε περήφανοι για την ευφυία σας ή / και δεν θα είναι μόνος και αποκλειστικός στόχος της ζωής σας να χειραγωγείτε και να εκμεταλλεύεστε τους άλλους για να τεκμηριώνετε την εξυπνάδα σας.

Πηγές: 

Άγιος Αυγουστίνος - Εξομολογήσεις (Πρώτος τόμος) Βιβλία I-VII, μτφρ. Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Εκδ. Πατάκης 2001, σ.σ. 363. 

Άγιος Αυγουστίνος - Εξομολογήσεις (Δεύτερος τόμος) Βιβλία VIII-XIII, μτφρ. Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Εκδ. Πατάκης 2000, σ.σ. 341. 

Η ζωή του Αγίου Αυγουστίνου:   https://www.youtube.com/watch?v=ZgNquSdEU5o&t=6467s

Γιώργος Χατζηαποστόλου

 

Η ψυχή και η ψυχούλα

 

Αγαπημένες, 'ανθρώπινες' μηχανές

Οι οικείες μας μηχανές, φαίνεται να καλύπτουν την έλλειψη ανθρώπινων σχέσεων αλλά δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο στ' αλήθεια. Απασχολούν δημιουργικά, διδάσκουν αλλά και απομονώνουν. Πρόκειται για μια πεντάμορφη ψυχρή ερωμένη που δείχνει να σου τα επιτρέπει όλα, χωρίς στην πράξη να σου χαρίζει τίποτα ' σου επιτρέπει να φανταστείς, όχι να ζήσεις. Η πιο πρόσφατη μηχανική υπηρεσία που υπάρχει εδώ και χρόνια στη ζωή μας είναι ο ηλεκτρονικός μεταφραστής ή μεταφράστρια, αν προτιμάτε. Αυτή η -κατά λέξη- υπεραπλουστευτική και τελικά, ισοπεδωτική μετάφραση, μεταφράζει λέξεις, 'τσουβαλιάζει έννοιες', χωρίς να νοιάζεται αν μια σειρά λέξεων 'βγάζει νόημα'. Η σχετικά ευφυής αυτή μηχανή δεν γνωρίζει καλή γραμματική και σχεδόν αγνοεί το συντακτικό. Δεν έχει 'θέση' για τα πράγματα αλλά έχει 'στάση' και αφήνει τον χρήστη αρκετά ελεύθερο να επέμβει στη διαμόρφωση του κειμένου, να διορθώσει να αλλάξει, να αντικαταστήσει λέξεις, να νομίσει πως αλλάζοντας το σχήμα τους αλλάζει και το νόημα της ζωής. 

Ένας απελπισμένος. μοναχικός άνθρωπος επιτρέπεται να θεωρήσει πως μπορεί να είναι 'κοινωνικός από απόσταση' καθώς με τον τρόπο αυτό αποκτά όλα τα πλεονεκτήματα μιας 'σχέσης' χωρίς καμία ή, πάντως, με ελάχιστες από τις υποχρεώσεις της.

Σας εξομολογούμαι πως μόλις το υπολογιστικό μου μηχάνημα ζεσταίνεται, μετά από ώρες συνεργασίας μαζί του, μπορώ μέχρι και να το αγκαλιάσω. Τι άλλο να ζητήσω από τη ζωή μου;

Να είμαστε ευγνώμονες ' μην είμαστε και πλεονέκτες.

Γιώργος Χατζηαποστόλου 

Εν αναμονή

 

      

Then there were sighs, the deeper for suppression

Ant stolen glances, sweeter for the theft,

And burnings blushes, though for no transgression

DON JUAN, by Lord Byron: Canto I,   St. 74

 

Γιατί υπήρχαν στεναγμοί, συγκρατημένοι πιο βαθιοί

Κλεφτές ματιές, γι αυτό και πιο γλυκιές

Και κοκκίνιζαν φλογερά χωρίς να κριματίζουν 

ΔΟΝ ΖΟΥΑΝ, από τον Λόρδο Βύρωνα: Άσμα Ι, στρ. 74

(μτφρ. Πέτρου Χάρη, από το βιβλίο: του Σταντάλ: Το κόκκινο και το μαύρο, σ. 48) 

Ο ρόλος του ψυχοθεραπευτή

 

Εν αρχή (και εν τέλει) ήν ο Λόγος

Σε μερικές ημέρες (13 Φεβρουαρίου) είναι η παγκόσμια ημέρα του ραδιοφώνου και επίσης η παγκόσμια ημέρα του προφυλακτικού. Πως συνδυάζονται αυτά... Θα μου πείτε: 'δεν συνδυάζονται,' αλλά, ας έχουμε κάποιους ελεύθερους συνειρμούς: 

Τα χρόνια της απόλυτης απουσίας της τηλεόρασης στην Ελλάδα (πριν από το 1967) και αργότερα μέχρι την έλευση της έγχρωμης τηλεόρασης και των πολλών καναλιών, η ψυχαγωγία του κόσμου ήταν πέρα από τα μπουζούκια, τις ταβέρνες, τον κινηματογράφο, το θέατρο και τις οικογενειακές γιορτές, το  ραδιόφωνο. 

Το ραδιόφωνο γινόταν τακτικά και μέσο μετάδοσης του θεάτρου. Το Θέατρο της Δευτέρας, Το θέατρο της Τετάρτης κλπ. Τα πράγματα στην τέχνη ήταν πιο απλά, πιο ειλικρινή και πιο αληθινά. Η εικόνα απουσίαζε στις ραδιοφωνικές εκπομπές, τουλάχιστον δεν προσφερόταν έτοιμη, αλλά δίνονταν όλα τα υλικά (φωνή και λόγος) για να δημιουργηθεί στη φαντασία των ακροατών με αμέτρητους διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τη νοητική επεξεργασία κάθε ανθρώπου. Η εκφορά του λόγου πεντακάθαρη, δεν σκόπευε τη διδακτική ορθοφωνία αλλά μετέδιδε μοναδικά το συναίσθημα που απαιτούσε ο λόγος κάθε ρόλου. Οι πρωταγωνιστές συνωστίζονταν στη διανομή ρόλων. Για παράδειγμα, η Άννα Συνοδινού παίζει εξαιρετικά το ρόλο της φτωχής Μαργαρίτας. Εκείνα τα χρόνια το θέατρο ήταν ο χώρος των λίγων άριστων ηθοποιών και όχι των πολλών συμβιβασμένων επαγγελματιών του θεάματος που έκαναν καριέρα επειδή έτυχε να γνωρίζουν κάποιον υψηλόβαθμο καλλιτεχνικό παράγοντα.  

Γκαίτε > Φάουστ

Είναι θα έλεγε κάποιος, η προσπάθεια του ανθρώπου (συγγραφέα) να τοποθετηθεί μέσα στον Κόσμο και να αξιολογήσει την διαρκή επιδίωξη για όλο και περισσότερη γνώση που, όμως, δεν οδηγεί ούτε στην αναμενόμενη 'υποχρεωτική' φώτιση ούτε στην ευδαιμονία. 

Έτσι, με δεδομένο πως η διάρκεια της ζωής μας είναι τόσο περιορισμένη, παρουσιάστηκε η ανάγκη για πολλή και γνήσια ευτυχία μέσα από τον έρωτα, ως ένα νόμισμα απόκτησης άμεσης απόλαυσης.

Τα κύρια πρόσωπα του έργου: η Μαργαρίτα, ο Μεφιστοφελής και ο Φάουστ αντιπροσωπεύουν το Καλό, το Κακό και τον Νου (του ανθρώπου) ως ενός "βιολογικού' υπολογιστή που δεν είχε προλάβει ακόμη να γίνει 'ηλεκτρονικός'.

Μονολογώντας ο πρωταγωνιστής κάνει τον απολογισμό της ζωής του: Σπούδασα και νομική και γιατρική και θεολογία... και να 'μαι τώρα εδώ ανόητος και βλάκας όπως και πρώτα...Και λίγο παρακάτω, διαπιστώνει: όσα περνιούνται για εξυπνάδες δεν είναι παρά ξιπασμός....

Ανοίγοντας τη Βίβλο, ο συγγραφέας, διαβάζει: 

'Εν αρχή ήν ο Λόγος' και δηλώνει αμέσως πως σκοντάφτει ήδη στην πρώτη λέξη: ο Λόγος! 

Προσπαθεί να αποδομήσει την έννοια για να την κατανοήσει και συνεχίζει: Εν αρχή ήν ο Νους > Εν αρχή είναι η δράση > Εν αρχή είναι η πράξη.

Ένας μαύρος σκύλος (σύμβολο του ζωώδους εαυτού του ανθρώπου) όσο ο συγγραφέας μονολογεί στην αναζήτηση του σκοπού δημιουργίας του Κόσμου, γρυλίζει διαρκώς, σαν να διαμαρτύρεται για την μάταιη και άσκοπη αναζήτηση μιας αρχής του κόσμου που δεν γνωρίζουμε και δεν θα έχουμε ποτέ τη δυνατότητα να καταλάβουμε.

Ο καλλιεργημένος άνθρωπος,διώχνει το ζώο έξω από (την κατοικία) ' τον πολιτισμένο του χώρο, αλλά παρατηρεί πως η σκιά του ζώου, καθώς φεύγει, μεγαλώνει και παίρνει το σχήμα ιπποπόταμου ή και ελέφαντα. Πολύ αργότερα ένας άλλος συγγραφέας θα αναγνωρίσει στον ίσκιο του σκύλου έναν ρινόκερο. 

Κουράστηκε, λοιπόν ο λογοτέχνης να αναζητά την ευτυχία μέσα από τη γνώση και απευθύνεται στην πηγή της απόλαυσης (τον διάβολο). Με σημερινούς επίκαιρους όρους που συναντάμε και στην ελληνική πραγματικότητα θα λέγαμε πως η ιστορία του Φάουστ και της Μαργαρίτας (μιάς παιδούλας 14 χρονών) είναι μια από τις γνωστότερες περιπτώσεις παιδοφιλίας, σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης στην ιστορία της λογοτεχνίας. 

Αλλά, δεν θα συνεχίσουμε με τέτοιες άσχημες σκέψεις. Ο συγγραφέας δεν υμνεί τον μύθο του' τον χρησιμοποιεί ως διδακτικό παράδειγμα.

Με δυο λόγια θα έλεγα πως το ραδιόφωνο (η φωνή) μας προστατεύει από τη εικόνα που θέλουν να μας σερβίρουν έτοιμη και μας βοηθάει να πλάσουμε στο μυαλό τη δική μας εικόνα. Πάνω στη δημιουργία αυτής της ατομικής εικόνας έχουμε αποκλειστικά πνευματικά και αισθητικά δικαιώματα. Επειδή, όμως, δεν υπάρχει ο κίνδυνος να μας την κλέψουν, να την διαστρεβλώσουν ή τέλος πάντων να την χρησιμοποιήσουν με κάποιον τρόπο, την αφήνουμε ελεύθερη να αλλάζει, να τονίζεται, να σβήνει, να μεταμορφώνεται.

Οπωσδήποτε η εικόνα που δημιουργείται στον νου μας από την εκφορά του Λόγου (με κεφαλαίο και μικρό λ) μας λέει περισσότερες αλήθειες και μας προστατεύει από το ψέμα της πλαστής εικόνας που επιδιώκει να θαμπώσει την ψυχή μας.

Πηγές:   

Γιόχαν Β. Γκαίτε, Φάουστ, μτφρ. Κ. Χατζόπουλος, Εκδ. Διεθνής Λέσχη βιβλίου (χ.χ.), σ.σ. 260. 

Γκαίτε, Φάουστ (Α΄μέρος), μτφρ. Ι. Παυλάκης, Εκδ. Αστήρ 1982, σ.σ. 223.

Γκαίτε, Φάουστ (Β΄μέρος), μτφρ. Ι. Παυλάκης, Εκδ. Αστήρ 1983, σ.σ. 336 (+εικ.).

Δημήτρης Μυράτ, Η αγωγή του λόγου, Εκδ. Εστίας 1981, σ.σ. 95. 

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Σκάμε από υγεία (και από έλλειψη 'οξυγόνου΄)

 

Χθες παρακολούθησα τη συνάντηση που διοργάνωσε το Παρατηρητήριο για την Παιδεία όπου -ανάμεσα σε αγνώστους- είδα αγαπημένα πρόσωπα πανεπιστημιακών δασκάλων, να εκφράζονται ελεύθερα, να αγανακτούν, αλλά και να παραμένουν νηφάλιοι, γνωρίζοντας πως έχοντας δίκιο έχουν και τη βεβαιότητα πως, τελικά, θα δικαιωθούν.

Στη διαδικτυακή αυτή συνάντηση συμμετείχαν πρώην και νυν πρυτάνεις, καθηγητές των μεγαλύτερων Αμερικανικών και Ελληνικών Πανεπιστημίων, αστυνομικοί, φοιτητές. Τη στιγμή που συνδέθηκα με την εκδήλωση τελείωνε την εισήγησή του ο κύριος Τσίπρας και είχαν ήδη περάσει τα πρώτα 35΄ λεπτά μιας συνάντησης που διήρκεσε σχεδόν τρεις ώρες. 

Με εντυπωσίασε το θάρρος της καθηγήτριας από την Τουρκία που εν μέσω δικτατορίας, μίλησε όσο ελεύθερα θα μπορούσε να μιλήσει.

Σημείωσα από κάθε ομιλητή ορισμένα σημεία της παρουσίασής του που συγκράτησα και θέλω να τα μοιραστώ μαζί σας, γιατί δεν περιμένω να διαθέσετε τόσο χρόνο για να την παρακολουθήσετε ολόκληρη, αν και, κατά τη γνώμη μου, θα άξιζε τον κόπο.

Zeynep Gambetti (Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου) Σήμερα έγιναν πάλι διαδηλώσεις στην Κωνσταντινούπολη κατά του αυταρχισμού της τουρκικής κυβέρνησης. Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε πλαστικές σφαίρες και έκανε συλλήψεις για να τις διαλύσει.

Γιώργος Σωτηρέλλης  (Συνταγματολόγος, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Θα λειτουργούσε ενισχυτικά στην εκπαιδευτική και οικονομική ανάπτυξη η ίδρυση και λειτουργία μη κερδοσκοπικών ιδιωτικών πανεπιστημίων σε τομείς όπου η χώρα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι άλλων χωρών όπως, για παράδειγμα, η ναυτιλία, οι κλασικές σπουδές, ο τουρισμός.

Ιφιγένεια Καμτσίδου (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Δεν μπορεί ένας δικαστικός λειτουργός να κατανοήσει την ακαδημαϊκή κοινότητα και τις λειτουργίες της και την ακαδημαϊκή πραγματικότητα.

Ερρίκος Βεντουράτος  Ο καθορισμός υψηλότερων βάσεων θα μειώσει δραματικά τον αριθμό των εισακτέων, θα οδηγήσει στο κλείσιμο έως και 50 πανεπιστημιακών τμημάτων με δραματικές επιπτώσεις στις επαγγελματικές επιλογές των υποψήφιων  εισακτέων και την οικονομική ανάπτυξη των  πόλεων ανά τη χώρα  που φιλοξενούν φοιτητές.

Όθων Ηλιόπουλος (Ογκολόγος, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Χάρβαρντ) Το αφήγημα των αρίστων είναι ψευδεπίγραφο. Ιστορική αναδρομή στην λειτουργία της αστυνομίας στα Αμερικανικά Πανεπιστήμια, πρώτα στο Γέιλ (1960) και μετά το 1999, ενισχυμένη παρουσία. Η αστυνομία χρησιμοποιήθηκε για να χαλιναγωγήσει το φοιτητικό κίνημα κατά την περίοδο του πολέμου στο Βιετνάμ. Παρατηρήθηκε εντονότερη παρουσία της αστυνομίας στα πανεπιστήμια όπου υπάρχει αυξημένος αριθμός μαύρων ή ισπανόφωνων φοιτητών, όχι επειδή παρουσιάζουν αυξημένη παραβατικότητα αλλά για φυλετικούς λόγους.

Τελική πρόταση: μέρος του τζίρου των εταιρειών να επανατοποθετείται στον χώρο της έρευνας των πανεπιστημίων.  Η έρευνα να αποδοθεί στον έλεγχο του υπουργείου Παιδείας και όχι στο υπουργείο Ανάπτυξης.

Στάθης Γουργουρής (Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Κολούμπια Η.Π.Α.) Η αστυνομία στα πανεπιστήμια της Καλιφόρνιας, της Νέας Υόρκης και αλλού δεν επενέβαινε ποτέ στις καταλήψεις, παρά μόνο όταν συνέβαιναν αξιόποινες πράξεις και το μόνο δικαίωμα που είχε ήταν να παραδίδει τους  δράστες στη δικαιοσύνη. Γενική διαπίστωση για τη λειτουργία των ελληνικών πανεπιστημίων: υπάρχει πρόβλημα αυτοδιαχείρισης, αλλά αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει ως άλλοθι εφαρμογής αυταρχικών πολιτικών.

Αλεξάνδρα Κορωναίου, (Κοσμήτορας Σχολής Κοινωνικών Επιστημών Πάντειου Πανεπιστήμιου) Με πρόφαση την περιφρούρηση της υγείας που απειλείται από την πανδημία του κορωνοϊού η κυβέρνηση επιχειρεί να περικόψει τις ελευθερίες λειτουργίας των πανεπιστημίων. Οι νέοι, συνολικά, θεωρούνται από την κυβέρνηση, απείθαρχοι, με έντονες τάσεις παραβατικότητας που -όπως και όλοι οι άλλοι πολίτες-  είναι σκόπιμο να παραμένουν διαρκώς φοβισμένοι και επομένως ευκολότερα ελεγχόμενοι. Οι τέτοιοι πολίτες, όμως, είναι ελάχιστα συμμετοχικοί στην κοινωνία της ψηφιακής εποχής που έχει ήδη ξεκινήσει.

Θεοδόσης Πελεγρίνης (Πρώην πρύτανης Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών) Είναι μύθος ότι τα πανεπιστήμια αποτελούν εστίες ανομίας και στέγασης εξωδημοκρατικών στοιχείων. Η κυβέρνηση Σαμαρά δεν πλήρωνε 48 φύλακες του ΕΚΠΑ με αποτέλεσμα την πλήρη απουσία ασφάλειας του ΕΚΠΑ για αρκετό διάστημα. Έτσι εννοούν την ασφάλεια στα Πανεπιστήμια;

Γιάννης Μυλόπουλος  (Πρώην πρύτανης Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) Το προτεινόμενο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας, είναι αυταρχικό, αντιεκπαιδευτικό και εν τέλει αντιαναπτυξιακό. Τα πανεπιστήμια χρειάζονται ασφάλεια όχι αστυνόμευση. Στόχος του νομοσχεδίου είναι η μείωση δαπανών και όχι η ασφάλεια των πανεπιστημίων όπως αποδεικνύεται και από την αύξηση του βαθμού των βάσεων εισαγωγής.

Μανώλης Μαργετάκης (Εκτελεστική Γραμματεία Ένωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων) Η υπηρεσία φύλαξης των πανεπιστημίων δεν πρέπει να υπάγεται στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης αλλά στις πρυτανικές αρχές. Δεν θα δεχθούμε μια νέα χούντα στον χώρο της παιδείας.

Ευθύμης Λαμπαδάς (εκπρόσωπος νεολαίας φοιτητών ΣΥΡΙΖΑ) Το "Σπουδαστικό"  Τμήμα της Αστυνομίας της Χούντας που στεγαζόταν εκείνη την εποχή μέσα στα πανεπιστήμια δεν μπορεί να αποτελεί πρότυπο για ένα νέο ίδιο θεσμό, σήμερα. Σας περιμένουμε την Πέμπτη στον δρόμο στην διαδήλωση διαμαρτυρίας κατά του νομοσχεδίου για την Παιδεία.

Διεύθυνε τη συζήτηση, με ευχάριστο και ανθρώπινο τρόπο, η κυρία Μερόπη Τζούφη.

Η προσωπική μου θέση: 

Επειδή δεν ανήκω σε κόμματα, αλλά ψηφίζω κάθε φορά κατά συνείδηση, μπορώ -πιστεύω- να έχω τόσο νηφάλια όσο και ακριβή θέση για τα πολιτικά πράγματα στον τόπο μας. Οι νέοι καλά κάνουν και αγωνίζονται, αλλά η φωνή τους, δεν νομίζω πως θα φτάσει στ' αυτιά μιας κυβέρνησης που αποτελείται από τόσους νέους ανθρώπους που, όμως πάσχουν από "επιλεκτική κοινωνική κώφωση". Η 'πάθηση' αυτή συναντάται συχνά στους υπερήλικες. Ίσως, υποσυνείδητα, αυτός να είναι και ο λόγος που το κράτος ενδιαφέρεται τόσο για την προστασία της υγείας των ηλικιωμένων και δυσανασχετεί  τόσο για την απειθαρχία των νέων.

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Το ανάλογο του παραλόγου

 

Η πείνα και η δίψα 

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία επεισόδια > Η φυγή - Το ραντεβού - Οι μαύρες τελετές του φιλεύσπλαχνου Πανδοχείου

Ένας άνθρωπος που αδυνατεί να ικανοποιήσει τις βασικές του ανάγκες, δηλαδή πεινάει, διψάει, έχει ανάγκη στέγης αρχίζει να τα αναζητά. Φεύγει από το σπίτι, από τη γειτονιά, από την πόλη του γιατί δεν βρίσκει ότι χρειάζεται ανάμεσα στους ανθρώπους. Καταφεύγει στην Ανώτερη Δύναμη την οποία ψάχνει όλο αγωνία. Κανονίζει συνάντηση με τον Θεό αλλά Εκείνος δεν έρχεται. Φαίνεται πως μόνο το σώμα του ανθρώπου πήγε στο ραντεβού, το πνεύμα του αλλού ταξίδευε και η ψυχή του ήταν κι αυτή απούσα στη συνάντηση. Επανέρχεται, με κάποιο τρόπο, στους ανθρώπους ζητώντας τη βοήθειά τους, και ειδικά ψάχνει συμπαράσταση στους βασικούς ανθρώπινους θεσμούς, κομματικό χώρο, εκκλησία, στρατό, χώρους εστίασης και φιλοξενίας και βρίσκει ένα κτίριο που μοιάζει με πανδοχείο, αλλά που τελικά είναι μάλλον φυλακή, όπου κρατείται εξαναγκασμένος να εργάζεται για ακαθόριστο χρονικό διάστημα. Η γυναίκα και η κόρη του δηλώνουν πως τον αγαπούν και θα περιμένουν όσο χρειαστεί την απελευθέρωσή του. Το γεγονός αυτό κάνει τη ζωή του υποφερτή, χωρίς αυτό να αναιρεί την πείνα και τη δίψα.

Η φαλακρή τραγουδίστρια

Ο διαχωρισμός των πρωταγωνιστών του έργου σε δύο ζευγάρια ένα ανδρών και ένα γυναικών (όχι ανδρόγυνα) είναι η πρώτη αιτία γiα την έλλειψη αλληλοκατανόησης. Η αποσύνδεση του ερεθίσματος του ήχου του κουδουνιού της εισόδου του σπιτιού τους που το χτυπούν επανειλημμένα από την αντίδραση που θα ήταν αναμενόμενο και φυσιολογικό να προκαλέσει στη συμπεριφορά, δηλαδή να σηλωθούν και να ανοίξουν την πόρτα αν και συμβαίνει μερικές φορές εμποδίζει τους ανθρώπους να γνωρίσουν και να μάθουν μέσα από τη σχέση αιτίας - αποτελέσματος. Η αδυναμία συσσώρευσης γνώσης οδηγεί στην ανυπαρξία μνήμης και η έλλειψη μνήμης στην απουσία συνείδησης. Ο εξωτερικός ανθρώπινος παράγοντας (ο πυροσβέστης) που θα μπορούσε ίσως να βοηθήσει τα κύρια πρόσωπα της κατάστασης να επανακτήσουν έναν ελάχιστο βαθμό συνειδητοποίησης πάσχει από σύγχυση ταυτότητας και διάσπαση ρόλων και συσσωματώνεται κι αυτός στην συνολική παράλογη σχεσιακή κατάσταση. Δεν είναι λοιπόν ασυνέπεια να ακουστεί το παράδειγμα μιας φαλακρής τραγουδίστριας  -όσο απίθανο κι αν ακούγεται αυτό-  που θα μπορούσε να αποτελέσει το σχετικά σταθερό κέντρο της αναζήτησης και της προσοχής των προσώπων του έργου.  Ένα τέτοιο σημείο αναφοράς είναι τόσο απαραίτητα στην οργανωμένη σκέψη και στην κατευθυνόμενη ανθρώπινη αντίληψη όσο είναι  προαπαιτούμενο το να ζει και να κινείται ένας άνθρωπος σαν άνθρωπος. 

Ο ρινόκερος 

Η έλλειψη επικοινωνίας ακόμα και ανάμεσα σε φίλους ή γνωστούς, οι διαφορετικές απόψεις, αντιλήψεις του εξωτερικού κόσμου και τα ασύμβατα αξιακά τους συστήματα, τους απομονώνουν σταδιακά, και τους μετατρέπουν σε ζώα (ρινόκερους). Τώρα, γιατί ειδικά ρινόκερους, και όχι άλλα μεγαλόσωμα θηλαστικά, μάλλον γιατί αυτά τα ζώα είναι μονοκόματα στον τρόπο που κινούνται και χρησιμοποιούν τη δύναμή τους για να επιτεθούν, αδιαφορώντας πολλές φορές για τις συνέπειες όπως ακριβώς και οι φανατικοί ή οι ψυχασθενείς. Η πλήρης αποκτήνωση των ανθρώπων και η άμβλυνση της συνείδησής τους, οδηγεί τελικά στην απελπιστική θέση να θεωρήσουν πως μετατρεπόμενοι σε κτήνη βρήκαν τελικά την ταυτότητά τους ως ζωντανά όντα.

Με αυτή την χαώδη αντίληψη του κόσμου δεν θα ήταν καθόλου απίθανο το γεγονός ένας πεινασμένος και διψασμένος ρινόκερος να κυνηγάει μια φαλακρή τραγουδίστρια στους δρόμους μιας πόλης με σκοπό όχι να τη σκοτώσει αλλά να γνωριστούν καλύτερα.

Το ανάλογο του παραλόγου θα μπορούσαμε ίσως να το ονομάσουμε 'μετάλογο;'

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Πηγές: 

Ευγ. Ιονέσκο, Η πείνα και η δίψα, Η φαλακρή τραγουδίστρια, μτφρ. Γιώργος Πρωτοπαπάς, Εκδ.  Δωδώνη 1987, σ.σ. 194..  https://www.youtube.com/watch?v=YTNWNak54go&t=5s   και https://www.youtube.com/watch?v=QPzHDd1bOng

Ευγ. Ιονέσκο, Ρινόκερος, μτφρ. Γ. Πρωτοπαπάς, Εκδ. Δωδώνη 1992, σ.σ. 200.  

https://www.youtube.com/watch?v=ROFJowfCJNU