Είναι σημαντικό να έχουμε επίγνωση ως επαγγελματίες εκπαιδευτικοί ή ως ερασιτέχνες δάσκαλοι (εθελοντές, γονείς) της μαθησιακής διευκόλυνσης που παρέχουμε στα παιδιά.
Εκπαιδευτικό πλαίσιο της ελληνικής πραγματικότητας:
Οι διδάσκοντες (δάσκαλοι ή καθηγητές) υποχρεώνονται από το οπισθοδρομικό εκπαιδευτικό σύστημα να υιοθετούν κριτήρια και χαρακτηριστικά διδακτικών τρόπων άλλων εποχών ώστε να αξιολογηθούν από το σύστημα ως αποτελεσματικοί και επαρκείς σε σχέση με την διεκπεραίωση της εκπαιδευτικής τους αποστολής. Συγκεκριμένα καλούνται να ασκούν έλεγχο πάνω στους μαθητές τους, να επιβάλλουν τον σεβασμό από αυτούς στο πρόσωπο του διδάσκοντος και να χρησιμοποιούν το ένα και μοναδικό εκπαιδευτικό εγχειρίδιο που τους παρέχει το κράτος -δωρεάν- για να διδάξουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εκπαιδευτικής αναποτελεσματικότητας, ο τρόπος που διδάσκονται τα Αρχαία Ελληνικά στα ελληνικά σχολεία, με την εμμονή στη μάθηση της γραμματικής και του συντακτικού και την επιδεικτική παραγνώριση της πολύτιμης, αρχαιοελληνικής γραμματείας. Σημειώνω την περίπτωση καθηγήτριας που επηρεασμένη από τις ακατάλληλες προς διδασκαλία συνθήκες σχολικού χώρου, απάντησε στη διαμαρτυρία-παράπονο μαθητή:
- "Μα, δεν καταλαβαίνω!"
" -Δεν πειράζει ' μάθε το απέξω!" και συμπλήρωσε, ξεφυσώντας από άγχος:
" -Γιατί; Μια χαρά είναι η παπαγαλία!"
- "Μα, δεν καταλαβαίνω!"
" -Δεν πειράζει ' μάθε το απέξω!" και συμπλήρωσε, ξεφυσώντας από άγχος:
" -Γιατί; Μια χαρά είναι η παπαγαλία!"
Έτσι, διασφαλίζεται πως οι μαθητές δεν θα μορφωθούν ή μάλλον πως θα αποφοιτήσουν ως ημιμαθείς από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ώστε να "νομίζουν πως γνωρίζουν". Όντας ανασφαλείς σχετικά με το επίπεδο της γνώσης που κατέχουν και επομένως της επακόλουθης ελλιπούς επαγγελματικής επάρκειάς τους, θα άγονται και να φέρονται από τους εργοδότες τους ως ανεπαρκείς υπάλληλοι που χρειάζεται διαρκώς να "κάνουν τη βρώμικη δουλειά" για να δομήσουν μια καριέρα, αποτελώντας, παράλληλα, την εκλογική πελατεία των πολιτικών κομμάτων. Οι πλέον ευέλικτοι από τους διδάσκοντες χρησιμοποιούν ένα συνδυασμό αυταρχικής και συνεργατικής συμπεριφοράς -απέναντι προς και σε σχέση με- τους μαθητές τους, ώστε να πληρούν τις απαιτήσεις του συστήματος και ταυτόχρονα να εξασφαλίζουν τη διατήρηση της εργασίας τους.
Η συμπεριφορά ορισμένων φωτισμένων εκπαιδευτικών παρακάμπτει τα σκόπιμα εμπόδια τα οποία παρεμβάλλονται από τους πολιτειακούς και τους οικονομικούς φορείς και μέσα από το διάλογο και τη διαρκή ενημέρωση σχετικά με τις εκπαιδευτικές και κοινωνικές εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στο εξωτερικό, κατορθώνουν με πολύ κόπο να επικαιροποιήσουν τη γνώση των μαθητών τους, που φαίνεται να αποφοιτούν από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, ενώ στην πραγματικότητα ολοκληρώνουν τον ειδικό κύκλο σπουδών που οργάνωσαν για χάρη τους οι λίγοι άξιοι εκπαιδευτικοί.
Επισυνάπτω ένα άρθρο που είχε την καλοσύνη να μας γνωστοποιήσει η φίλη και χαρισματική εκπαιδευτικός, Susan Liddell, όπου σημειώνονται οι σχετικά πρόσφατες εξελίξεις των εκπαιδευτικών πραγμάτων, σε χώρες με αναπτυγμένους και -σε πολλά σημεία- πρωτοποριακούς τρόπους διδασκαλίας όπως, για παράδειγμα, οι Αγγλόφωνες χώρες (Βρετανία, Η.Π.Α.).
Το κείμενο έχει τίτλο: Mindful facilitation: Don't Do Something, Just Stand There και η ερμηνεία που επιχείρησα είναι: Επιγνωστική (Ενσυνείδητη) Διευκόλυνση: Μην κάνεις κάτι, μόνο στάσου (να είσαι) εκεί. Ανατριχιαστικά δεν ηχεί, ο τίτλος, στα αυτιά του παραδοσιακού Έλληνα εκπαιδευτικού; Στη συγγραφή της εν λόγω ανάρτησης συνέβαλαν οι Laura Thomas και η Sousan Dreyer Leon, εκπαιδευτικοί διευκολυντές.
Νέοι τρόποι διαμόρφωσης της εκπαιδευτικής πραγματικότητας:
Σε μια τάξη δημόσιου σχολείου οι μαθητές κάνουν πράγματα. Αλλά
τι γίνεται με τον διδάσκοντα; Τι χρειάζεται να κάνουμε ενώ οι μαθητές κάνουν
πράγματα; Με τι μοιάζει ο δάσκαλος όταν είναι ένας προπονητής; Συνεχίζουμε να κάνουμε πράγματα, κι αν ναι,
ποια είναι αυτά; Με το να Δημιουργούμε Χώρο για Σκέψη, κάναμε την υπόθεση πως η
καλή διευκόλυνση είναι ευρέως μια εσωτερική διαδικασία παρατήρησης,
συγκέντρωσης δεδομένων και αμφισβήτησης (επερώτησης) που ενώ απαιτεί την πλήρη
προσοχή του διδάσκοντος, μοιάζει πολύ με το να «στεκόμαστε τριγύρω πίνοντας τον
καφέ μας και προσέχοντας τα παιδιά». Μπορεί να ανησυχήσουμε, «Τι θα γίνει αν ο
διευθυντής μπει μέσα και με δει να μην κάνω πράγματα;» Έτσι βάζουμε στο κέντρο των
μαθησιακών διεργασιών, τη διόρθωση και το σκούντημα (την ελαφριά ώθηση) και το
να κάνουμε ρωτήσεις πριν να χρειάζεται να γίνουν, γιατί έτσι σκεφτόμαστε πως η
διδασκαλία κάνει πράγματα.
Τι θα συμβεί αν πήραμε μια σελίδα από την κοινότητα της
γνώσης και της συναίσθησης και έχουμε επιλέξει να μην κάνουμε πράγματα, αλλά
μάλλον να είμαστε παρόντες όσον αφορά ό,
τι συμβαίνει γύρω μας και μέσα μας; Εδώ υπάρχουν πέντε πράγματα που μπορούμε να
κάνουμε τώρα, ανεξάρτητα από το επίπεδο της εμπειρίας που συναρτάται με τη
γνώση και τη συναίσθηση, ώστε να γίνουμε καλύτεροι διευκολυντές.
1. Παύση
Η Κλέρ Στάνλεϋ ορίζει αυτή ως «μια στιγμή που λαμβάνεται
σκόπιμα πριν ένας ξεκινήσει». Η τάξη του δημόσιου σχολείου είναι
απασχολημένη -είναι δύσκολο να
επικεντρώσουμε στη δική μας προσοχή. Αντί βεβιασμένων ενεργειών ανάμεσα στις
ομάδες και τα καθήκοντα, πάρτε μια παύση. Παύση πριν να πηδήξετε στη διαδικασία
μιας ομάδας, πριν να συγκεντρώσετε την τάξη για μια ανακοίνωση ή για νέες
πληροφορίες, ανάμεσα στο να μιλάμε με έναν μαθητή και με τον επόμενο.
Δημιουργήστε ένα πολύ μικρό χώρο και δείτε ποιά διαφορά κάνει.
2. Μόνο μια ανάσα
Προσπαθήστε να είστε παρόντες μέσα στο σώμα σας για μια και
μόνη ανάσα. Αυτή η τεχνική μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια της παύσης
σας όταν αισθάνεστε αγχωμένοι ή πολύ απασχολημένοι (το οποίο είναι περίπου κάτι
που συμβαίνει όλη την ώρα στους περισσότερους από εμάς). Οι τάξεις των
δημόσιων σχολείων, ιδιαίτερα καθώς οι μαθητές μαθαίνουν να είναι περισσότερο
αυτάρκεις, είναι γεμάτες από ερωτήματα. Μια συνειδητή ανάσα πριν απαντήσετε
μπορεί να σας δώσει το χρόνο που χρειάζεστε για να ηρεμήσετε. Τότε μπορείτε να
επιλέξετε μια απάντηση με περισσότερη φροντίδα. Μπορείτε να αποφασίσετε αν θα
χρειάζεται καν να απαντήσετε στο ερώτημα. Σκεφτείτε το γεγονός πως προτείνετε
υποδηλώνει ότι τα παιδιά σας περιμένουν για μία ανάσα πριν ρωτήσουν - μπορεί να
συνειδητοποιήσουν ότι ήδη γνωρίζουν την απάντηση!
3. Συντονισμός με το σώμα σας
Μπορείτε να σταματήσετε ανά πάσα στιγμή και να αναρωτηθείτε,
"Τι συμβαίνει στο σώμα μου τώρα;" Πόσο συχνά βρισκόμαστε να
αισθανόμαστε δύστροποι και απογοητευμένοι με τους μαθητές μας λίγο πριν
από το μεσημεριανό γεύμα, στο τέλος της ημέρας, ή όταν τάξεις μας είναι πολύ
ζεστές ή πολύ κρύες; Είναι εκπληκτικό το πόσο συχνά μπορούμε να μεταφέρουμε τη
σωματική δυσφορία μας - πείνα, εξάντληση, πόνο - σε απογοήτευση στους μαθητές
μας. Απλά αναγνωρίζοντας ότι μπορεί να έχουμε πονοκέφαλο ή να αισθανόμαστε
ανήσυχοι σχετικά με το χρόνο μπορεί να μας προτρέψει να είμαστε λιγότερο
αντιδραστικοί. Ελέγχοντας με τον σωματικό εαυτό μας μπορεί να μας βοηθήσει να
επαναφερθούμε στην παρούσα στιγμή και να μας διαφυλάξει από την υπερβολή ή την
απώλεια της ψυχραιμίας μας με τα παιδιά.
4. Μη επικριτική παρατήρηση
"Δίνοντας προσοχή στο σκοπό, στην παρούσα στιγμή, και
όντας μη επικριτικοί" είναι ένας ευρέως αναφερόμενος ορισμός του Jon
Kabat-Zinn, και που μπορεί να είναι πολύ
χρήσιμος. Όταν τα παιδιά που διακινούνται μέσα από μια καλά σχεδιασμένη
εμπειρία του δημόσιου σχολείου, αυτό που βλέπουμε είναι συχνά απροσδόκητο. Η
ευελιξία των απαντήσεων μας μπορεί να κάνει μια μεγάλη διαφορά στο πόσο πολύ
κίνδυνο είναι πρόθυμοι να αναλάβουν οι μαθητές και πόσο θα είναι σε θέση να επιτύχουν. Με το
να αναρωτηθούμε, "Τι πραγματικά συμβαίνει
αυτή τη στιγμή;" μπορούμε να χωρίσουμε τις προσδοκίες μας για το τι
νομίζουμε ότι θα πρέπει να συμβαίνει από ό, τι στην πραγματικότητα λαμβάνει
χώρα, χωρίς να επισημαίνουμε αυτό που βλέπουμε ως σωστό ή λάθος, καλό ή κακό.
Εάν σκέφτεστε, «Τα παιδιά κάνουν αυτό λάθος, πρέπει να πάω να τα ανακατευθύνω ή
να τα διορθώσω», είστε εξαρτημένοι από μια ιδέα σας για το τι θα πρέπει να
είναι, όχι με αυτό που είναι, πράγμα που σημαίνει ότι είστε λιγότερο διαθέσιμοι
να τους βοηθήσετε με τις ιδέες τους. Αν πάντα προσπαθούμε να βεβαιωθούμε ότι
κάνουν κάτι με το δικό μας - τον αναμενόμενο τρόπο - δεν πρόκειται ποτέ να
κερδίσουμε κάτι νέο. Η μη επικριτική παρατήρηση μας επιτρέπει να εκφράσουμε, την
περιέργεια και το ενδιαφέρον, αντί την ανησυχία, "Αυτό είναι ενδιαφέρον.
Αναρωτιέμαι πώς αυτό πρόκειται να λειτουργήσει γι 'αυτούς."
5. Ο νους "της άγνοιας"
Αυτός ο τρόπος σκέψης, επίσης, μερικές φορές αποκαλείται το
μυαλό των αρχαρίων, είναι η ουσία της δημόσιας εκπαίδευσης λειτουργεί καλά και για
τους εκπαιδευτικούς και για τους μαθητές. Είναι ο χώρος της διαφάνειας και της
παιδιάστικης χαράς για το καινούργιο, το
απρόβλεπτο, την άπειρη ποικιλία που οι άνθρωποι φέρουν με τις προσπάθειές τους,
και οι μυριάδες τρόποι που προσεγγίζουμε την επίλυση προβλημάτων και τη δημιουργική
διαδικασία. Ο νους του «δεν γνωρίζω» είναι μια απόλαυση όσον αφορά την
απελευθέρωση από τον έλεγχο και την αποδοχή των περιορισμών της δικής μας
προοπτικής και ομοιόστασης. Έχουμε αγκαλιάσει την ιδέα ότι οι μαθητές μας θα
μπορούσαν να γνωρίζουν πραγματικά, κάποια πράγματα που δεν κάνουμε.
Δώστε την ευκαιρία μιας δοκιμής σε μία από αυτές τις
προσεκτικές στρατηγικές διευκόλυνσης στην τάξη σας και να μας ενημερώσετε πώς πηγαίνει.
Στα σχόλια αυτής της θέσης, να προσθέσετε τις δικές σας τεχνικές και τα
εργαλεία σας για το πώς παραμένετε αυτή τη στιγμή με τα παιδιά σας, και ας
δούμε τι μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο!
Πηγές:
Σχετικοί σύνδεσμοι:
(Μετάφραση: Γιώργος Χατζηαποστόλου)
