Όλα άρχισαν μια ηλιόλουστη ημέρα του φθινοπώρου του ’14 και
συνεχίστηκαν μια άλλη, χειμωνιάτικη ημέρα του ’15. Μετα-γραφή της ανακοίνωσης
στο Διαδίκτυο: Το Εθνικό (χωρίς «ν») Καποδιστριακό (το ίδιο) Πανεπιστήμιο (ας μην
επαναλαμβανόμαστε...θα γίνουμε στο τέλος κουραστικοί) Αθηνών (εδώ δε μπορούσα
να αποφύγω το «ν» - ζητώ συγνώμη από τον Γιάνη Βαρουφάκη) διοργανώνει Σεμινάρια
Επιμόρφωσης, για απόφοιτους πανεπιστημίου και για ενήλικες πολίτες στο πλαίσιο
του Προγράμματος: Ακαδημία Πλάτωνος - Η Πολιτεία και ο Πολίτης. Τα μαθήματα
προσφέρονται Δωρεάν! Όσες πιστές και όσοι πιστοί... προσέλθετε! Συμπλήρωσα την
αίτηση συμμετοχής, την έστειλα, περίμενα λίγες ημέρες μπροστά στον υπολογιστή,
την δέχθηκαν. Συμμετέχω στο Πρόγραμμα, ήδη από τον προηγούμενο κύκλο, όπως
αρκετοί και αρκετές, φίλοι και φίλες.
Είδα στον χάρτη, που βρίσκεται το παλιό κτίριο της ΑΚΤΟ και
ξεκίνησα ένα μεσημέρι να κάνω «αυτοψία». Η συνάντηση είχε καθοριστεί στις 12.45,
δηλαδή 13.00 για τα Ελληνικά δεδομένα. Έφτασα στις 12.50 και ανεβαίνοντας με
τον ανελκυστήρα με τα διαφανή τοιχώματα, είδα μια Αρμενική (;) εκκλησία κοντά
στο κτίριο. Μου αρέσει να κινούμαι σε χώρους που δεν περιορίζουν το βλέμμα μου.
Αν δεν ντρεπόμουν, λόγω ηλικίας, μήπως «συλληφθώ», θα ανεβοκατέβαινα -χωρίς
λόγο- για να χαρώ τη θέα! Πέρασα από το παλιό κτίριο σε μια καταπράσινη αυλή
που είχε κατακυριευθεί από αναρριχητικά φυτά και παρατήρησα πως στην κορυφή του
φοίνικα υπήρχε μια φωλιά περιστεριών. Βρέθηκα
να διασχίζω τον διάδρομο - βεράντα ενός σύγχρονου κτιρίου κατασκευασμένου από συμπαγές μπετόν
και ασοβάντιστα -για λόγους μοντέρνας αισθητικής- τούβλα όπου απουσίαζαν οι
οξείες γωνίες και κυριαρχούσαν οι καμπύλες.
Αυτός μάλλον ήταν ο λόγος που μου φάνηκε αρκετά φιλικό.
Μπήκα σε μια «α-ταξία» με πολλές γυναίκες -περισσότερες από
30, υπολόγισα- και έναν-δυό άντρες. Ωραία! σκέφτηκα. Κάτι σημαντικό θα γίνει,
με μια τέτοια σύνθεση! Με την είσοδό μου στην αίθουσα, κατευθύνθηκα αριστερά, δηλαδή
στη φυσιολογική μου θέση, απέναντι από τον πίνακα και κάθισα σε ένα σκαμνί με
στρογγυλή βάση -σχεδόν στο κέντρο της αίθουσας- δίπλα σε μια κυρία που είχε
δέσει το άγχος της σε κότσο. Ελάχιστα λεπτά, αργότερα, ένα κορίτσι με πυρόξανθα
μαλλιά, σοβαρά μάτια και ένα αυστηρό προσωπάκι, μας ζήτησε με ένα αδιόρατο χαμόγελο
να συστηθούμε και να μιλήσουμε για τους λόγους που μας οδήγησαν να επιλέξουμε
τη συγκεκριμένη ενότητα, με την παρούσα διδάσκουσα. Όταν ήρθε η σειρά μου,
είπα: «Με λένε Γιώργο, όπως λέει και το τραγούδι» (ακούστηκαν αυθόρμητα γέλια) «και
επέλεξα την ενότητα γιατί στην περίληψη/εισαγωγή της, διάβασα πως θα
ασχοληθούμε κυρίως με δύο μορφές τεκμηρίων πολιτισμού -κείμενα και κτίρια- και
όχι με όλες τις μορφές των επιστημών και των τεχνών (πράγμα αδύνατο, για τις 10
εβδομάδες διάρκειας του προγράμματος)». Off the record, έχω να δηλώσω πως εμπιστεύομαι τους ανθρώπους -ειδικά,
τους δασκάλους- που δεν υπόσχονται «τον ουρανό με τ’ άστρα» παρά μόνο ορισμένα
άστρα. «Ακόμη», συνέχισα, «διάβασα τα
επώνυμα των Σαίξπηρ. Τζόυς, Προυστ και μια προτροπή: Πώς να μιλάμε για βιβλία
που δεν έχουμε διαβάσει!» Το σπίτι μου είναι γεμάτο βιβλία, από τα οποία είναι
ζήτημα εάν έχω διαβάσει τα μισά και πολύ θα ήθελα, με την κατάλληλη καθοδήγηση
-να καλύψω, όσο μπορώ- τον χαμένο χρόνο». Το επώνυμο της διδάσκουσας μου θύμισε
το δέντρο που επιμένει να ανθίζει στη μέση του χειμώνα και προαναγγέλλει
σταθερά την άνοιξη . την αμυγδαλιά, ή «μυγδαλιά», όπως
την έλεγε ο αείμνηστος πατέρας μου!
Η καθηγήτρια δεν στάθηκε λεπτό, πίσω από την έδρα, αλλά
άρχισε να κινείται στο διάδρομο ανάμεσα στις θέσεις μας και να κάνει ένα τεστ
απομνημόνευσης θέλοντας να συγκρατήσει τα ονόματά μας -αν ήταν δυνατόν- ακόμα
και με την πρώτη φορά που τα άκουγε! Προς μεγάλη μου έκπληξη, με τη δεύτερη ανάγνωση, τα είχε
καταφέρει! Συναισθάνθηκα να μου αναγνωρίζουν ταυτότητα ανθρώπου και έπαψα να
είμαι ένα μέρος μιας ομοιόμορφης μάζας μαθητευομένων. Κάποιες συνάδελφοι δυσανασχέτησαν με
την επιμονή της διδάσκουσας να συγκρατήσει άμεσα στη μνήμη της τα ονόματά μας,
αλλά η ενόχληση παραμερίστηκε αμέσως όταν η καθηγήτρια άρχισε να απευθύνεται σ’
εμάς προσωπικά και στον ενικό, σα να γνωριζόμασταν από χρόνια! Έκανα τον σταυρό
μου και προσπάθησα να μη χαμογελάω συνεχώς, γιατί κάτι τέτοιο θα μπορούσε να
παρεξηγηθεί. Έχοντας υπόψη μου την ετερόκλητη σύνθεση των συμμετεχόντων σε
άλλες Θεματικές Ενοτήτες, ψιθύρισα: Επιτέλους! Εδώ είμαστε! Να, μια διδάσκουσα
που γνωρίζει αρκετά καλά τον εαυτό της, ώστε να μη φοβάται να γνωρίσει τους
άλλους και έχει -όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια- εξαιρετική αίσθηση του μέτρου
όσον αφορά τα όρια των σχέσεων διδάσκοντος-διδασκομένου! Εγκαθιδρύθηκε στην
τάξη μια δημοκρατία, βασισμένη σε έναν απροκάλυπτο «παιδικό αυταρχισμό», με το «έτσι θέλω»
να σας γνωρίσω/«έτσι πρέπει» να γνωριστούμε, και παρόλα αυτά ήμουν ένας
ευτυχισμένος άνθρωπος!
Κατά τη διάρκεια, αυτών των σχεδόν τριών μηνών που διήρκεσε
ο κύκλος των μαθημάτων, γνωριστήκαμε καλύτερα, διαβάσαμε/συγκρίναμε κείμενα, είδαμε
μια θεατρική παράσταση και ακολούθησε
μια εξαιρετικά δημιουργική συζήτηση στην αίθουσα. Οι περισσότεροι από εμάς
διαφωνήσαμε με τον τρόπο παρουσίασης της παράστασης από τον σκηνοθέτη. Η
διδάσκουσα είχε διαφορετική άποψη από εμάς και υπερασπίστηκε με πολύ διακριτικό
τρόπο την παράσταση. Έπνιξε έναν λυγμό τη στιγμή που θυμήθηκε τον αγαπημένο
τους φιλόλογο -αυτής και των συμμαθητών της- και εξαιρετικό παιδαγωγό Π. Οικονόμου
που «έφυγε» προσφάτως και είχε, προφανώς, εμπνεύσει πολλά παιδιά, ανάμεσα σε
αυτά και τον σκηνοθέτη της παράστασης. Ακόμα και τις στιγμές που ήταν έτοιμη να
εκραγεί, απόσβενε τον θυμό με ένα ελαφρό κοκκίνισμα στο πρόσωπό της και μου
έριξε μια άγρια ματιά, αλλά απόλυτα ελεγχόμενη, επειδή επέμενα να διαφωνώ. Είναι
πρωτόγνωρο, για μένα, το φαινόμενο να με διδάσκει ένα πλάσμα που συνδυάζει την
παιδική αθωότητα της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων και την επαναστατικότητα της Janis Joplin! Ήταν ολοφάνερο πως
σεβόταν το δικαίωμά μας να διαφωνούμε, ακόμα και χωρίς να συνεισφέρουμε αδιάσειστη
τεκμηρίωση των ισχυρισμών μας.
Τα τετράωρα των μαθημάτων μας κυλούσαν αβίαστα και ήταν
συνηθισμένο το φαινόμενο των συναδέλφων γυναικών που άρπαζαν και φιλούσαν(!)
την καθηγήτρια στο τέλος των συναντήσεών μας, αιφνιδιάζοντάς την, αρκετές
φορές! Δεν καταλάβαινε γιατί προκαλούσε τόσο έντονα συναισθήματα αγάπης και
αποδοχής από τους «μαθητές» και τις «μαθήτριές» της, γιατί αισθανόταν ότι απλά
έκανε το καθήκον της και αυτό ήταν να διδάσκει. Έτσι, το «οικονομικό»,θα έλεγα, σωματικό της μέγεθος, διευκόλυνε κάτι τέτοιες «αυθαιρεσίες!» Είναι ο ίδιος λόγος για τον
οποίο αισθανόμαστε την ανάγκη να αγκαλιάσουμε τα μικρά «σοφά» παιδιά κάποιες στιγμές που μας αφήνουν άφωνους με τις ώριμες απόψεις τους. Αν υπήρχε
ενσυναίσθηση της αθωότητας τότε δεν θα υπήρχε αθωότητα. Πάντως,
αυτό που συνέβη στις δύο τελευταίες συναντήσεις μας, δεν περιγράφεται!
Η προτελευταία μας συνάντηση επρόκειτο να πραγματοποιηθεί
στη Ρωμαϊκή Αγορά της Αθήνας, αλλά η βροχή μας οδήγησε στον χώρο του σταθμού
του Μετρό στο Μοναστηράκι. Διαβάσαμε συγκινημένοι και συγκινημένες, σονέτα του
Σαίξπηρ -από την θαυμάσια μετάφραση του Διονύση Καψάλη- δίπλα στην κοίτη του
Ηριδανού, όπου τρέχει ακόμα λιγοστό νερό! Σε ολόκληρη τη διάρκεια της παρουσίασης, οι
συρμοί του τραίνου συντονίστηκαν με τον ρυθμό ανάγνωσης των «τραγουδιών» έτσι
ώστε να φθάνουν και να φεύγουν στην ώρα των διαλειμμάτων της ανάγνωσης! Όπως
παρατήρησε πρώτη, η αδελφή μιας συναδέλφου που βιντεοσκοπούσε τη συγκέντρωσή
μας, τη στιγμή, ακριβώς, που η ανάγνωση κάποιου σονέτου τελείωσε με μια αναφορά
σε ακορντεόν, ακούστηκε από την αποβάθρα ακορντεόν, μάλλον από κάποιους
πλανόδιους μουσικούς! «Βαγγελίστρα μου, η φωνή της!», όπως θα έλεγε και ο
Βασίλης Αυλωνίτης για τη λατέρνα του, στην αγαπημένη ταινία: «Λατέρνα φτώχια
και γαρύφαλλο».
Υποκλινόμαστε στο θαύμα της ελεύθερης επικοινωνίας και
ευχαριστούμε όποιον μας βλέπει από εκεί
πάνω, ψηλά και «σκηνοθετεί» για χάρη μας, τέτοιες στιγμές!
Με την ολοκλήρωση του κύκλου, συναντηθήκαμε στον χώρο της
Ακαδημίας Πλάτωνος. Μετά από μια σύντομη περιήγηση, -όχι ξενάγηση- όπως
φρόντισε να μας τονίσει η ενήλικη διδάσκουσα με το αυστηρό παιδικό προσωπάκι, βρεθήκαμε
να πίνουμε καφέ σε ένα πολιτιστικό στέκι, εκεί κοντά. Διαβάσαμε ποιήματα, μιλήσαμε
για τη ζωή, για τον θάνατο, για την αγάπη, για τον έρωτα, για τις ανθρώπινες
σχέσεις, για την τύχη, για τον Θεό. Οι περισσότεροι είχαν να διηγηθούν μια
προσωπική ιστορία όπου πλησίασαν, με κάποιο τρόπο, πολύ κοντά στον θάνατο και
γι αυτό εκτιμούν αφάνταστα τη ζωή. Περάσαμε τρεις ώρες, παρέα, χωρίς να το
καταλάβουμε, μέχρι τη στιγμή που ο υπεύθυνος του καταστήματος άρχισε να μας
κοιτάζει επίμονα ντύνοντας την ενόχλησή του με ένα απροκάλυπτο χαμόγελο.
Χαιρετηθήκαμε με μερικές φίλες της ομάδας που αποχώρησαν και πήραμε το
λεωφορείο από την Ακαδημία Πλάτωνος, καταλήγοντας στην Ομόνοια. Η διδάσκουσα,
νομίζω, πρότεινε να πάμε για γλυκό: Λουκουμάδες! Η πρόταση εγκρίθηκε ομόφωνα!
Ψάξαμε να βρούμε το κατάστημα του Κτιστάκη στη γωνία Σωκράτους και Αγίου
Κωνσταντίνου, αλλά φάνηκε πως το είχε κλείσει «η κρίση». Δε μπορεί! Το Σύμπαν
ήταν μαζί μας . το
λουκουματζίδικο όφειλε να είναι στη θέση του και ανοιχτό! Χωρίς να χάσουμε το
κουράγιο μας, συνεχίσαμε να βαδίζουμε και, πράγματι, λίγα μέτρα πιο πέρα,
συναντήσαμε το κατάστημα να λειτουργεί, σε νέα διεύθυνση! Ακολούθησε
καινούργιος κύκλος συζητήσεων για τις ανθρώπινες σχέσεις και τους τρόπους αναζήτησης
της αρμονίας των σχέσεων στον ακαδημαϊκό χώρο. Σε, σχετικά, ελάχιστο χρόνο
καταφέραμε να γνωριστούμε καλύτερα και στη συνέχεια δώσαμε ραντεβού να
συναντηθούμε την πρώτη ημέρα του νέου κύκλου μαθημάτων στην ίδια αίθουσα, την
ίδια ώρα. Ύστερα χωριστήκαμε, λίγο αμήχανοι, μπροστά στις κυλιόμενες σκάλες της
Ομόνοιας. Η διαχείριση των χωρισμών κάθε είδους είναι δύσκολη υπόθεση. Δεν
παραλείψαμε να υπογράψουμε το δελτίο παρουσιών ο καθένας και η καθεμιά με το
Όνομά του/της!
«Είναι κάτι σταυροδρόμια, μαγεμένα, που συναντιόμαστε...»,
λέει το γνωστό τραγούδι! Με αφορμή μια τέτοια ουσιαστική επικοινωνία, σε
διδακτικές ενότητες όπως αυτή που μόλις ολοκληρώθηκε (Τεκμήρια πολιτισμού : μνήμη και προοπτική) επιβεβαιώνουμε, πως είμαστε
κάτι περισσότερο από φυσικές παρουσίες .
είμαστε ζωντανά πρόσωπα!
Γιώργος Δημητρίου Χ.
