Ιστορία της Ιατρικής - Ανατομία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΩΤΟΤΥΠΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ «ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ»

(Από την έκδοση: LUGDUNI BATAVORUM. APUD PHILLIPUM BONK, 1744)

Πάρα πολύ πρώιμα η Ελληνική Επιστήμη είχε αποκτήσει γεύση Ανατομίας. Έτσι από τον Όμηρο σημειώνονται εκατόν πενήντα ανατομικοί όροι. Από τους πριν από τον Ιπποκράτη Έλληνες γιατρούς σημειώνεται το έργο του Αλκμέωνος «Περί κατασκευής του οφθαλμού». Παρομοίως το έργο του Δημόκριτου «Περί σαρκός» και του Κτησία «Περί άρθρων» [αρθρώσεων]. Σχετικά με τις ανατομικές γνώσεις της Ιπποκράτειας Σχολής έγραψε ο μαθητής μου Π. Ν. Δημακόπουλος τη διδακτορική του διατριβή. Μετά τον Ιπποκράτη ο Διοκλής ο Καρύστιος ασχολήθηκε με την ανατομία και έγραψε το πρώτο ανατομικό σύγγραμμα. Πολλές ανατομικές γνώσεις περιλαμβάνονται στα έργα του μεγάλου Σταγιρίτη.
Παρά όλα αυτά χρειάστηκε να φτάσουμε στην Αλεξανδρινή Εποχή για να συναντήσουμε τους αληθινούς εργάτες της Ανατομίας στο πρόσωπο του Ερασίστρατου με τον οποίο ασχοληθήκαμε αναλυτικά και του Ηρόφιλου ' αυτούς τους δύο ηγέτες της Αλεξανδρινής Σχολής. Από τους μαθητές τους συνέχισαν, την έρευνα και την προαγωγή της ανατομίας, ο Εύδημος και ο Ζήνων από τη Σχολή του Ηρόφιλου και ο Ξενοφών από τη Σχολή του Ερασίστρατου. Σε αυτούς θα προσθέσουμε καθώς ασχολήθηκαν με τα ανατομικά [θέματα] τον Στράτωνα, τον Καλλισθένη, τον Πρημιγένη, τον Πραξαγόρα και οποιονδήποτε άλλον. Μετά τη Σχολή των Αλεξανδρινών θα σημειώσουμε τους έξοχους ανατόμους Ρούφο και Μαρίνο που έχαιραν μεγάλης εκτίμησης από τον Γαληνό. Μια τέλεια ανατομία των θηλυκών γεννητικών οργάνων έγραψε ο Σωρανός. Ο τελευταίος όμως μεγάλος ανατόμος της αρχαιότητας είναι ο Γαληνός, επάνω στα έργα του οποίου βασίζονται κυρίως οι Βυζαντινοί γιατροί Ορειβάσιος, Αέτιος, Παύλος, Θεόφιλος κλπ. για τις ανατομικές τους περιγραφές.

Ο Ανώνυμος συγγραφέας της Εισαγωγής της Ανατομικής στηρίζεται ιδίως επάνω στα Αριστοτελικά κείμενα. Δεν γνωρίζουμε σε ποιά εποχή ανήκει αλλά πάντως είναι Βυζαντινός γιατρός ή μοναχός γιατρο-φιλόσοφος κάποιου Ξενώνα μονής του Βυζαντίου.  Αγνοούμε το όνομά του. Διαφορετικά όμως έχει το πράγμα όταν πρόκειται για τη συνεκδιδόμενη «Ερμηνεία περί του σώματος μερών» από τον Ύπατο. Γιατί, όπως αποδείξαμε στο έργο μας «Συμβολή εις την Ιστορίαν της Βυζαντινής Ιατρικής» (Αθήναι 1942, σελ. 61-63) Ύπατος είναι τίτλος τιμής του Μιχαήλ Ψελλού ο οποίος ονομαζόταν Υπέρτιμος και ύπατος των φιλοσόφων. Η ερμηνεία του Ψελλού διάνυσε αληθινή οδύσσεια αφού αποδόθηκε από τη μια πλευρά στον επινοημένο γιατρό Ύπατο, στον Ιπποκράτη, και τέλος στον Κύπριο γιατρό Γεώργιο Σαγγινάτιο (15ος αιώνας). Αλλά ο χειρόγραφος κώδικας με αριθμό 1630 της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Παρισιού και χρονολογείται έναν αιώνα πριν από την εποχή κατά την οποία έζησε ο Σαγγινάτιος και περιέχει και άλλα έργα του Μιχαήλ Ψελλού μαρτυρά για τον αληθινό συγγραφέα, τον πανεπιστήμονα του Ενδέκατου αιώνα, αληθινό πρόδρομο των λογίων και των σοφών της Αναγέννησης. Σχετικά με όλα αυτά ανακοινώσαμε στην Ελληνική Εταιρεία Ιστορίας της Ιατρικής (Συνεδρία 29-11-1965. Πρακτικά σελ. 129-141). σχετικά με τον (ανύπαρκτο) γιατρό Ύπατο γράφει στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, παραλαμβάνοντας με καλή πίστη από τις ξένες εγκυκλοπαίδειες και ο αείμνηστος ακαδημαϊκός καθηγητής Αρ. Π. Κούζης (τόμος ΚΓ, σελ. 654). Στον Σαγγινάτιο αποδίδει την Ερμηνεία και ο καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ευλόγιος Κουρίλας, μητροπολίτης Κορυτσάς, λέγοντας ότι Ύπατος είναι ο Σαγγινάτιος. Ο κύριος Γ. Κρούστης αξίζει πολλούς επαίνους για τη φωτοτυπική επανέκδοση αυτών των έργων τα οποία, κατά τον Σάθα, έχουν το πλεονέκτημα ότι ανήκουν στα αρχαιότερα, από τη δημοτική μας γλώσσα, κείμενα.  

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1973                                                                                       Γ. Κ. ΠΟΥΡΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

 (Μεταφορά στη δημοτική γλώσσα από τον Γ. Χατζηαποστόλου)