Πως ορίζουμε τον πολιτισμό;
Πως αντιλαμβανόμαστε την ευτυχία;
Ευτυχία είναι η ευδαιμονία (κατά Πλάτωνα και Αριστοτέλη) ή η καλοπέραση;
Ο Σ. Φρόυντ αντιμετωπίζει τη ζωή με παρόμοιο τρόπο με αυτόν που την θεωρούσε και ο Ν. Καζαντζάκης. Για τον πρώτο ζωή είναι η περίοδος μεταξύ γέννησης και θανάτου με "ελεγχόμενα αστάθμητο" ενδιάμεσο δημιουργικό παράγοντα των συνθηκών της τον έρωτα, ως σχέση με τον εαυτό μας, το περιβάλλον και τους άλλους. Ο δεύτερος παρατηρώντας περισσότερο με φιλοσοφική διάθεση τον άνθρωπο, θεωρούσε τη ζωή ως το μεσοδιάστημα μεταξύ γέννησης και θανάτου, που οφείλει ο άνθρωπος να διανύσει με ευθύνη σε ότι αφορά τη διαχείριση των πράξεών του.
Ο Φρόυντ ως επιστήμονας αναζήτησε τους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες που σχηματοποιούν τον εαυτό του ανθρώπου (Εγώ, Υπερεγώ κτλ) ενώ ο Καζαντζάκης ενδιαφέρθηκε περισσότερο να "μετρήσει" την ένταση των ορμών των ανθρώπων και τα αποτελέσματά τους πάνω στο ανθρώπινο σώμα, στο πνεύμα και στην κοινωνική και διανοητική περιπέτεια της ζωής τους.
Η τριάδα των χαρακτηριστικότερων εκπροσώπων της σχολής της Βιέννης (Φρόυντ, Γιούνγκ, Άντλερ) συμπλήρωσαν την πλούσια ψυχιατρική και ψυχαναλυτική εμπειρία τους με τη μελέτη του έργου τόσο φιλοσόφων όπως οι: οι Σπινόζα, Νίτσε, Σοπενάουερ, Ρουσσώ, όσο και λογοτεχνών όπως οι: Σαίξπηρ, Γκαίτε, Σίλερ, Μπαλζάκ, Ντίκενς, Τολστόι, Ντοστογιέφσκι. Την ίδια σχεδόν διαδρομή στη διανόηση ακολούθησε και ο Νίκος Καζαντζάκης που όμως πλησιάζει περισσότερο την ευρυμάθεια του Γιούνγκ στην έρευνα των ανατολικών φιλοσοφιών, θρησκειών, και της λογοτεχνίας, από την πορεία των άλλων δύο μεγάλων ψυχολόγων.
Οι απαντήσεις στα αρχικά ερωτήματα δίνονται στα βιβλία του Φρόυντ Τοτέμ και ταμπού, Ψυχολογία των μαζών και ανάλυση του Εγώ και στο παρόν βιβλίο, ενώ τα ίδια ερωτήματα στο έργο του Καζαντζάκη βρίσκουν γλαφυρές απαντήσεις, κατά τη γνώμη μου, ιδίως στα βιβλία του Αλέξης Ζορμπάς, Ο φτωχούλης του Θεού και Αναφορά στον Γκρέκο.
Πηγές:
Σ. Φρόυντ, Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας - Το μέλλον μιας αυταπάτης, μτφρ. Γ. Βαμβαλής, Εκδ. Επίκουρος 2013, σ.σ. 203. (διαθέσιμο και σε ιστότoπο)
Γιώργος Χατζηαποστόλου
