Σκέψεις με αφορμή το βιβλίο: Μοντέρνο και μεταμοντέρνο, εκδ. Σμίλη 1988, σ.σ. 276. Πρόκειται για έναν τόμο όπου περιλαμβάνονται εισηγήσεις και παρουσιάσεις που έγιναν στο ομώνυμο συμπόσιο το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών κατά το τριίμερο 26-28 Φεβρουαρίου 1988.
Οι άνεργοι φιλόσοφοι ή οι αργόσχολοι θεωρητικοί της τέχνης συνηθίζουν να δίνουν ονόματα σε νέα ρεύματα ή τάσεις της τέχνης, υπαρκτά ή ανύπαρκτα, μόνο και μόνο για να δικαιολογήσουν τον ρόλο και τη λειτουργία τους ως εργαζόμενοι ή μάλλον υπο-απασχολούμενοι στον ιδιωτικό, επαγγελματικό τους χώρο ' χωρίς, κατά τη γνώμη μου, να υπηρετούν καμιά ουσιαστική αισθητική ανάγκη του μελετητή ή έστω του απλού θεατή, του ακροατή ή του αναγνώστη. Σε αυτή την κατηγορία των θεωρητικών τοποθετώ τους "νονούς" της έννοιας "μοντέρνο" και ακόμα περισσότερο της έννοιας "μεταμοντέρνο".
Τίποτα δεν με δυσαρέστησε περισσότερο, θυμάμαι, στη σχολική μελέτη μου, από το να παρακολουθώ τα βήματα ανάπτυξης της θεωρίας κάθε φιλοσόφου. Ήδη από τα χρόνια της προεφηβικής μου ζωής είχα διαμορφώσει μια προ-δομή του μικρού ανθρώπινου "σύμπαντος" που είχα πλάσει και περίμενα από τους φιλοσόφους και τους θεωρητικούς της τέχνης να ξεκαθαρίσουν, να φωτίσουν και να διευκολύνουν με αυτό τον τρόπο, να διορθώσω τα λάθη, τις παρερμηνείες και τις αυθαιρεσίες της πρώιμης διανοητικής μου αναζήτησης που αφορούσε την ουσία του ανθρώπου, του κόσμου και του Θεού.
Αντί γι αυτό, κάθε φορά βρισκόμουν μπροστά στη σκέψη ενός "φιλοσόφου" που είχα της αίσθηση πως μονολογούσε ' δεν απευθυνόταν σε κανέναν, αλλά χαμένος σε έναν ιδιωτικό κόσμο που κατασκεύασε ο ίδιος, φαινόταν να δίνει προφορικές εξετάσεις σε ένα Ανώτερο Όν -έναν Θεό- και μάλιστα έχοντας μια εντελώς αφύσικη βεβαιότητα πως "έχει δίκιο σε όλα όσα ισχυρίζεται" και δεν αναμένει από τον Απόλυτο Κριτή τίποτα πέρα από την -εντελώς τυπική- πλήρη αναγνώριση της "έγκυρης" και "αντικειμενικής" του θεώρησης του "Κόσμου".
Ο πρώτος τίτλος που έδωσα σε αυτό το σύντομο κείμενο ήταν: Φιλοσοφικά και αισθητικά ρεύματα: Η ονοματοδοσία του ανύπαρκτου ή του επινοημένου.
Κύρια επιδίωξή μου είναι η αποφυγή της κατηγοριοποίησης των διανοητών σε φιλοσόφους, θεωρητικούς της τέχνης, πολιτικούς ηγέτες και κοινωνικούς διαμορφωτές. Μοναδικό μου κριτήριο, είναι ο βαθμός στον οποίο η "φιλοσοφία" τους έχει εφαρμογή, πλήρη ή έστω μερική, στην καθημερινή πραγματικότητα και ζωή. Η θεωρία της τέχνης, όπως την αντιλαμβάνομαι, είναι ενιαία ' δεν υπάρχουν φιλοσοφικές ή καλλιτεχνικές τάσεις ' οι διαχωρισμοί σε ρεύματα και τάσεις γίνονται όταν αλλάζει κάθε φορά μορφή η κοινωνία και οι ανάγκες της. Τότε, για να γίνει ευκολότερη η μελέτη της τέχνης εξετάζονται περίοδοί της που συμβαίνει να έχουν κάποια κοινά -όχι μοναδικά, ούτε πρωτότυπα- χαρακτηριστικά.
"Η λέξη "μεταμοντέρνο" γεννήθηκε στις ΗΠΑ το 1975, μέσα από ορισμένα περιοδικά στον χώρο της αρχιτεκτονικής". (σ. 11).. Κάθε σύγχρονος "καλλιτέχνης" σε μια αέναη επιδίωξη να παράγει πρωτότυπο έργο ή απλά επειδή συναισθάνεται πως δεν αντέχει τη σύγκριση με την προηγούμενη υψηλή μορφή της τέχνης είτε αρχαιοελληνική, είτε ρωμαϊκή είτε σύγχρονη ονομάζεται, επινοεί μια "νέα" τάση της τέχνης και της δίνει ένα όνομα -τελευταία, επίσημα αποδεκτά ονόματα τα: "μοντέρνο" και "μεταμοντέρνο"- μην παραλείποντας, βέβαια, να τοποθετήσει το έργο του στην κορυφή αυτής της νέας τάσης. Σύμφωνα με την κοινή λογική αν μια ιδέα ή ένα αντικείμενο έχει ένα όνομα, σημαίνει πως υπάρχει, χωρίς, βέβαια, η ονοματοδοσία αυτή να δικαιολογεί πως αυτό το κάτι έχει και πραγματικό λόγο ύπαρξης.
Γιώργος Χατζηαποστόλου.
