Θεωρώ αυτό το παραμύθι ως "οδηγό μελέτης" για κοινωνικά απροσάρμοστους ενήλικες (γονείς, δασκάλους), μια άσκηση αυστηρής αλλά απόλυτα βάσιμης κριτικής, για την πολιτική και οικονομική εξουσία και μια ονειρική περιπλάνηση που δείχνει αυτοσχέδια, μα είναι πολύ προσεκτικά δομημένη. Στο τέλος της -όπως, άλλωστε, συνηθίζεται σε όλα τα έγκυρα ψυχοκοινωνικά τεστ- δίνει τις απαντήσεις, αλλά σε ερωτήματα που δεν έχουν τεθεί, απλά "συμβαίνουν" γιατί είναι "φυσικό" και "αυθόρμητο" να γίνονται.
Η Αλίκη είχε
βαρεθεί να κάθεται δίπλα στην αδελφή της -ένα θύμα της τυπικής εκπαίδευσης- στην
όχθη του ποταμιού που κυλούσε αργά και μονότονα. Έριξε μια κλεφτή ματιά στο
βιβλίο που κρατούσε, αλλά δεν παρατήρησε ούτε εικόνες ούτε διάλογο. Τι νόημα
έχει, σκέφτηκε, να κοιτάζει κάποιος ένα τέτοιο βιβλίο. Τι ενδιαφέρον θα έβρισκε
σε αυτό; Πολλές φορές ακούγεται ότι αρχικά οι εικόνες και στη συνέχεια οι
διάλογοι βοηθούν στην ανάπτυξη της φαντασίας του παιδιού και τέλος τα αμιγή
κείμενα -με την προσθήκη της εμπειρίας, βέβαια, αναπτύσσουν τη μνήμη και την
κριτική σκέψη.
Εκείνη τη στιγμή συνέβη κάτι αναπάντεχο: ένας
λευκός λαγός με κόκκινα μάτια πέρασε μπροστά της ' κοντοστάθηκε, έβγαλε από την
τσέπη του ένα ρολόι και μονολόγησε:
Πώ, πω, πόσο άργησα, αν δεν προλάβω θα με τιμωρήσει η βασίλισσα! και
άρχισε να τρέχει . Αυτή ήταν η ευκαιρία που ζητούσε η Αλίκη για να διώξει τη
βαρεμάρα ' αποφάσισε να ακολουθήσει το λαγό!
Η Αλίκη κατέβηκε από μια σήραγγα σε έναν σπηλαιώδη
χώρο στον δρόμο για κέντρο της γης, σε μια αναζήτηση της τοποθέτησης του εσωτερικού της εαυτού μέσα στο "σώμα" της γης. Από αυτή την άποψη το παραμύθι είναι το
αντίστροφο του "Μικρού πρίγκιπα" που ήρθε από άλλο πλανήτη και κοίταζε
διαρκώς τον ουρανό και τ' αστέρια. Ο φυσικός
χώρος που βλέπει δεν διαφέρει σε τίποτα από τη ζωή που παρατηρείται στην
επιφάνεια της γης. Υπήρχε για παράδειγμα το δάσος, η λίμνη που σχηματίστηκε από
τα δάκρυά της Αλίκης, τα ζώα, το σκουλήκι, δέντρα, φυτά, το μανιτάρι που δεν ήταν δηλητηριώδες, αλλά δημιουργούσε
την απίθανη παρενέργεια να αυξάνει ή να
μειώνει το ύψος της Αλίκης ανάλογα με τον χώρο που επρόκειτο να μπει κάθε φορά.
Να το πούμε διπλωματία, να το πούμε κοινωνική προσαρμοστικότητα, να το πούμε οδικό χάρτη για την εισαγωγή στον Παράδεισο, στην πύλη του οποίου,
επειδή είναι μικρή, σύμφωνα με την ορθόδοξη χριστιανική πίστη, για να
"εισέλθει" κάποιος πρέπει να σκύψει ή να είναι παιδί;
Η Αλίκη μετά τον λαγό, συνάντησε τον γύπα, την
χελώνα, τον γάτο, αλλά πολύ πριν να συμβούν όλα αυτά φαίνεται πως ο συγγραφέας
είχε συναντήσει τον Αίσωπο (ο λαγός και η χελώνα) και είχε προφητεύσει τον ρόλο
της γάτας ως του τελευταίου ζώου που προσήλθε στη συνέλευση στο έργο του Τζώρτζ
Όργουελ: "Η επανάσταση των ζώων". Η βασίλισσα -το πιο ισχυρό
και γι αυτό καίριο πιόνι για την διαδικασία του παιχνιδιού του σκακιού- ήταν
μια "στρίγγλα" που δεν έγινε αρνάκι αλλά ήταν συνεπής προς την
σαδιστική της προσωπικότητα. Ο βασιλιάς, η βασίλισσα και τα άλλα ευγενή -ή αν
προτιμάτε υψηλά πρόσωπα της ιστορίας δεν ήταν παρά τραπουλόχαρτα με δύο όψεις
και όχι τρισδιάστατα πρόσωπα όπως οι άνθρωποι, τα ζώα, και ο φυσικός κόσμος
γενικά. Πλήρης αποδόμηση και απαξίωση της μοναρχίας, ως συστήματος πολιτικής
διακυβέρνησης.
Πιστεύω πως το παραμύθι αυτό αποτελεί εισαγωγή των παιδιών
στον κόσμο των μεγάλων. Καταφέρνει να λειτουργήσει ως σύνοψη ενός πολύ
μεγαλύτερου παραμυθιού, αν είχε o Κάρολ την
πρόθεση ή τη διάθεση να το αναπτύξει σε όλη του την έκταση. Είναι επίσης ένα
είδος "οδηγού μελέτης". Δεν
απευθύνεται στα παιδιά που έτσι κι
αλλιώς διαθέτουν απεριόριστη φαντασία, αλλά στους ενήλικες που την έχουν χάσει από καιρό στην εκπαιδευτική και επαγγελματική
τους πορεία μέσα στον κόσμο της πολιτικής εξουσίας με τη διάθεση της αναζήτησης οικονομικής
ισχύος και της κοινωνικής καταξίωσης. Ο μύθος της ιστορίας αυτής
"αποτρέπει" τους μεγάλους από το να εμποδίσουν την ανάπτυξη της παιδικής
φαντασίας ή πάντως, λειτουργεί ως "παράδειγμα" και ως ένα είδος
"έρευνας εργασίας" στον χώρο της παιδικής πνευματικής
δημιουργικότητας. Ο συγγραφέας προτείνει τη θετική πλευρά μιας δημιουργικής
εκπαίδευσης και δεν μπαίνει στον κόπο να ακολουθήσει την "πεπατημένη"
οδό του τι κακό θα συμβεί αν δεν κάνουμε το σωστό για την ανάπτυξη των παιδιών.
Δεν τονίζει, δηλαδή, πως οι μεγάλοι καταλήγουν να μειώσουν την παιδική
διανοητική εξέλιξη με την αυταρχική
εκπαίδευση που ασκούν οι δεσποτικοί ενήλικες γονείς ή τα ακριβά, αυστηρά
σχολεία. Αντιλαμβάνεται τη φαντασία ως ελευθερία εφαρμοσμένη στην πράξη!
Ένα δέντρο στον μύθο αυτό, είχε μια πόρτα που
κάποιοι άνθρωποι κατασκεύασαν και οδηγούσε σε έναν άλλο κόσμο, όπως το δέντρο
που μεγάλωσε στο Μπρούκλιν (Μπέτυ Σμιθ).
Έτσι ακριβώς χρειάζεται να φερόμαστε όλοι προστατεύοντας κάθε ζωντανό
οργανισμό, αναπτύσσοντας με τον τρόπο αυτό την οικολογική μας συνείδηση.
Ο λαγός, ένα σύμβολο ταχύτητας, ευκινησίας αλλά και φόβου (έγινε ... λαγός, η καρδιά του
χτυπάει σαν του λαγού κ.ά.) που προτείνει τη φυγή ως μέθοδο αποφυγής του
κινδύνου ' "δέκα λογιών οι παλικαριές ' οι εννιά να δραπετεύεις" (Δ.
Σαββόπουλος).
Όπως όλα τα ρεαλιστικά παραμύθια, έτσι και αυτό των
περιπετειών της Αλίκης δεν έχει ούτε ευτυχισμένο ούτε δυστυχές τέλος '
ακολουθεί την πραγματική ζωή και δεν έχει σκοπό να "διδάξει", να "νουθετήσει"
και να "δείξει" αλλά μόνο να "παραστήσει" ανεμπόδιστα τι θα
μπορούσε να συμβεί σ' εμάς τους ενήλικες αν δεν είχαμε απολέσει την ικανότητα
να φανταζόμαστε ελεύθερα. Δεν είναι περίεργη σύμπτωση, επομένως, να γυρίζονται σήμερα
κωμικοτραγικές ταινίες όπως: "Μεγέθυνα το παιδί", "Συρρίκνωσα τα
παιδιά", όπου ο γονέας-εφευρέτης συμπτωματικά οδηγείται από ένα πείραμα που "ξέφυγε" στο να μεταρέψει τα παιδιά του σε γίγεντες ή σε μικροσκοπικά πλάσματα που είναι αδύνατο να παρατηρηθούν με γυμνό μάτι και αδύνατο να κατανοηθεί το πραγματικό τους μέγεθος από τον κοινό του νου. .
Υποσημείωση:
