Οι τρεις μεγαλύτερες πανδημίες που έχουν καταγραφεί έως τώρα στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι: η επιδημία της πανώλης κατά τον 14ο αιώνα, η επιδημία της ισπανικής γρίπης από το 1918 έως το 1920 και η παρούσα επιδημία του κορωνοϊού COVID 19. Σε ότι αφορά τη χώρα μας υπάρχει βέβαια και ο Λοιμός στην αρχαία Αθήνα, αλλά δεν γνωρίζουμε την έκταση που είχε λάβει και περισσότερα στοιχεία γι' αυτόν αλλά μάλλον επρόκειτο για μορφή πανώλης.
Ένα από τα θετικά στοιχεία του υποχρεωτικού περιορισμού στα σπίτια μας κατά τη διάρκεια του 2020 ήταν και παραμένει το διάβασμα βιβλίων. Το διάβασμα πέρα από μοναδική συντροφιά, ψυχαγωγία, γνώση, είναι και διέξοδος στον εγκλεισμό και στην αναγκαστική στέρηση της ελευθερίας μας. Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας που γράφτηκε με πρόφαση την επιδημία πανούκλας που ξεκίνησε από την Κίνα (!) όπως και η επιδημία των ημερών μας και εξαπλώθηκε μέσω της Ιταλίας σε ολόκληρη την Ευρώπη, είναι το περίφημο 'Δεκαήμερον' (1355) του Τζιοβάννι Μποκάτσιο (Giovanni Boccaccio) ή Βοκάκιου όπως είναι γνωστός στα ελληνικά.
Ανοίγοντας τον πρώτο τόμο της ελληνικής έκδοσης, (1993) ως εισαγωγή μας προτείνεται από τον Mario Montuori να δούμε ορισμένα ιδιαίτερα διαφωτιστικά στοιχεία που έχουν καταγραφεί σχετικά με το έργο στην Ιστορία της Ιταλικής Λογοτεχνίας.
Ο Βοκάκιος ή 'Ιωάννης της ησυχίας' όπως τον ονόμασαν δεν πέρασε από σχολές και η σκέψη του πήρε μορφή από την πείρα της καθημερινής ζωής όπου οι άνθρωποι μιλούσαν τη λαϊκή γλώσσα.(σ. 9) Έγραψε το έργο του στο λεγόμενο 'φλωρεντινό ιδίωμα' καθώς στην εποχή του δεν ήταν ακόμη διαμορφωμένη μια ενιαία ιταλική γλώσσα. Η γλώσσα του Δεκαημέρου είναι τόσο καθαρή, βατή και ήρεμη που 'κάπου-κάπου σε νανουρίζει'. (σ. 6). Παρότι είναι ο εισηγητής της ιταλικής πεζογραφίας, δεν επινόησε κάτι καινούργιο. Άντλησε τα θέματα και τα στοιχεία των διηγημάτων του από πλήθος τραγουδιών και προφορικών ιστοριών που κυκλοφορούσαν στην εποχή του, αλλά ανασύνθεσε το υλικό με τέτοιο τρόπο ώστε να επαινέσει την γυναικεία ομορφιά και αρετή, την ανδρική ρώμη και τον ακλόνητο χαρακτήρα, ενώ καυτηρίασε με πολύ χιούμορ την ηθική κατάπτωση τόσο των καθημερινών ανθρώπων όσο του κλήρου και των αρχόντων. Πρόκειται για την αφήγηση εκατό ιστοριών που τις διηγούνται επτά γυναίκες και τρεις άνδρες σε διάστημα δέκα ημερών.
Ο συγγραφέας ασχολείται με δύο σοβαρά πράγματα στο διήγημα: την αποθέωση της εξυπνάδας και της πολυμάθειας των φτωχών ή πλούσιων πρωταγωνιστών του και την ανύψωση της αστικής τάξης σε ευγενική που κατακτά τη θέση που της ανήκει δίπλα στους αριστοκράτες. (σ. 10).
Ο Βοκάκιος δίνει στον αποστειρωμένο κόσμο όπως περιγράφεται στα έργα των λογίων αυτά που του λείπουν, δηλαδή τα στοιχεία της συνηθισμένης ζωής: την φιληδονία, τη γελοιογραφία, την αστειότητα, τη χάρη και την ερωτοτροπία, χωρίς να φτάνει στην αισχρολογία και έχοντας τελικό σκοπό να καυτηριάσει τα ανθρώπινα πάθη ξεσκεπάζοντάς τα (σ.σ.7, 17)
Σχετικά με όσους αμφισβητούν την αξία του έργου του, ο συγγραφέας απαντά με αυτό τον τρόπο: ...κυρίες μου...μερικοί που διάβασαν τις ιστοριούλες μου, είπαν πως είμαι υπερβολικά ευαίσθητος με τη γοητεία σας και πως δεν είναι έντιμο από μέρους μου να θέλω τόσο πολύ να σας αρέσω, να σας παρηγορώ ή έστω, ....να σας επαινώ και πως θα ήταν φρονιμότερο στην ηλικία μου να μείνω στον Παρνασσό με συντροφιά τις Μούσες, παρά να ανακατώνομαι μ' εσάς για να διηγηθώ τέτοιες ασήμαντες ιστορίες. (σ.σ. 300-301)
Ο Βοκάκιος δεν εξετάζει την κοινωνία από μια ψηλή σκοπιά' αισθάνεται πως ζει μέσα στην κοινωνία που περιγράφει, είναι επιεικής με τους ανθρώπους που παραδέρνουν ανάμεσα στις δυσκολίες της ζωής σε έναν κόσμο που Θεός του είναι η Τύχη και συνοδοιπόρος του η Φύση. Αυτή είναι η διαφορά του από τον Δάντη και τον Πετράρχη πνεύματα γεμάτα έκσταση και κατάνυξη που μαζεύουν τις εμπειρίες, τις αναλύουν και τις αξιολογούν (σ. 9)
Ο Ιωάννης της ησυχίας δεν είναι ένας αφελής παραμυθάς αλλά ένας δάσκαλος με διάθεση να βοηθήσει υπομένοντας όλες τις ιδιοτροπίες των προσώπων που παρατηρεί όπως και ένας κειμενογράφος με ζεστή καρδιά' είναι ένας δικός μας άνθρωπος.
Γιώργος Χατζηαποστόλου
Σημείωση:
Επειδή ο Giovanni Boccaccio έγραψε ένα συνθετικό έργο που στην πλήρη ελληνική του έκδοση φτάνει τις 845 σελίδες και πιθανώς να σας απωθήσει η έκτασή του -αν και το κείμενο είναι ευχάριστο και ρέει σαν νεράκι- υπάρχει και μια συντομευμένη έκδοση από τον ίδιο εξαιρετικό μεταφραστή (Κοσμά Πολίτη) που περιέχει μόνο 25 -από τις 100 ιστορίες και διαβάζεται άνετα σε μια μέρα ή μια νύχτα.Βέβαια, αν αποδειχθείτε ολιγαρκείς, εσείς θα χάσετε!
Βιβλιογραφία
Βοκάκιος, Δεκαήμερον, τόμος πρώτος, μτφρ. Κοσμάς Πολίτης, Εκδ. Γράμματα 1993, σ.σ.464.
Βοκάκιος, Δεκαήμερον, τόμος δεύτερος, μτγρ. Κοσμάς Πολίτης, Εκδ. Γράμματα 1993, σ.σ 465-848.
Βοκάκιος, Ιστορίες από το Δεκαήμερον, μτφρ. Κοσμάς Πολίτης, Εκδ. Γράμματα 2011, σ.σ. 217.
Πηγή:
