Ποιοι συνηθίζεται να γιορτάζουν; Οι άνθρωποι, θα μου πείτε, γιατί πιστεύουν πως αξίζει να χαίρονται την ημέρα της ονομαστικής τους εορτής, ή την ημέρα των γενεθλίων τους. Μετρώντας τον χρόνο έχουν την ψευδαίσθηση πως τον ελέγχουν και, επομένως, θέλουν να πιστεύουν πως κάποια στιγμή θα μπορέσουν να τον σταματήσουν και να παραμείνουν αθάνατοι! Αν πάλι δεν τα καταφέρουν, να ζήσουν για πολλά χρόνια, θα έχουν την καλή δικαιολογία πως μπορεί να αποδείχθηκαν θνητοί αλλά χάρηκαν κάθε στιγμή της ζωής τους, με κορύφωση της ευτυχίας τις ημέρες των γιορτών.
Οι άνθρωποι είναι σε κάποιες περιόδους της ιστορικής ζωής "ζωντανοί" και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο "δικαιούνται" να γιορτάζουν, εφόσον δέχθηκαν την τοποθέτηση του είδους τους -από τον Θεό- στην κορυφή της Δημιουργίας και μάλλον χαίρονται γι αυτό. Δικαιούνται όμως και τα πρόσωπα της λογοτεχνικής μυθοπλασίας, δηλαδή οι πρωταγωνιστές και οι ήρωες των μυθιστορημάτων ή των θεατρικών έργων να γιορτάζουν; Ασφαλώς και δικαιούνται, φαίνεται να απαντά, ο Τζέιμς Τζόυς! Δεν έχω διαβάσει ολόκληρο το έργο του και πιθανώς να έχει απαντήσει στην ερώτηση. Στην Ιρλανδία, λοιπόν και στις Αγγλόφωνες χώρες, κάθε 16η Ιουνίου, γιορτάζουν την ημέρα του Bloom (Boomsday). Ας πούμε πως ο Bloom είναι η μετεμψύχωση του Οδυσσέα στο εκτεταμένο, ομώνυμο έργο του Τζόυς. Τώρα, γιατί Μπλουμ και όχι ένα τυπικό Ιρλανδικό όνομα; Ο συγγραφέας "γράφοντας" και "ζώντας" έκανε ότι μπορούσε για να φανεί αναζητητής του τυχαίου, του φλύαρου, του άπιαστου και του απόλυτου, προσπαθώντας να περιγράψει και να βιώσει στο έργο του, το σύνολο της ανθρώπινης αγωνίας για την επιβίωση, την επικοινωνία και τη γνώση!
Αν παίξουμε για λίγο το παιχνίδι των συνειρμών: bloom θα μπορούσε να είναι ο ήχος που κάνει ένα μεγάλο βότσαλο όταν πέφτει σε μια μέτρια λίμνη ' blooming (η άνθιση, η πρώτη μέρα της Άνοιξης και ευρύτερα, η αναγέννηση, η ανανέωση, η αναβάπτιση). Είναι φανερό πως ο Τζόυς είχε την ανάγκη να ερευνήσει, να ανασυνθέσει και να αναπλάσει τον κόσμο, γιατί η τότε όψη της κοινωνικής ζωής στις πόλεις ήταν πολύ άσχημη και αποκρουστική για να ζουν μέσα σ' αυτή τα παιδιά και όλοι οι ευαίσθητοι άνθρωποι που εντελώς συμπτωματικά συμβαίνει, σήμερα, να είναι και αναγνώστες των έργων της λογοτεχνίας. Όλα έπρεπε να γίνουν γρήγορα, γιατί η ζωή είναι πολύ άδικη και σκληρή και εξοντώνει τους ανθρώπους με χίλιους τρόπους, γι αυτό το έργο Οδυσσέας διαρκεί (μόλις) 24 ώρες, αλλά πρόκειται για συμπυκνωμένο / διεσταλμένο χρόνο και καταιγιστική βιωμένη αφήγηση.
Την πρώτη φορά που διάβασα το έργο, θυμάμαι, ήθελα να σταματήσω την δημόσια αφήγηση, να ψάξω να βρω στο κοινό τον Τζέιμς -γιατί όποιος είναι τόσο ζωντανός και δυνατός δε μπορεί να πέθανε- κάπου εκεί ήταν και κρυφογελούσε με τη σαστιμάρα και τη ζάλη που μας προκαλούσε ο ρυθμός της γραφής, να τον καλέσω κοντά μου και να του πω: "σε αγαπώ, βρε παππού, αλλά δείξε λίγο έλεος στους αναγνώστες σου ' βάλε και καμιά τελεία!" Μάλλον δε θα μ' άκουγε, θα με κοίταζε περίεργα και πιθανώς να απομακρυνόταν από κοντά μου. Έτσι, ξεροκατάπια, μουρμούρισα κάτι και συνέχισα την ανάγνωση! Ήταν τέτοια η χαλαρότητα της γραφής -σχεδόν απομαγνητοφωνημένος προφορικός λόγος- που φάνταζε ιεροσυλία να διακόψω την αφήγηση. Θα ήταν σαν να διακόπτεις -προσπαθώντας να τον βοηθήσεις- τον Ορέστη Μακρή στη σκηνή του Μεθύστακα την ώρα που παραπατάει, να ψιθυρίζεις στον Ηλιόπουλο να είναι πιο προσεκτικός στον Δράκο ή να προτρέπεις τον Βέγγο να μην είναι τόσο, ακατάσχετα, ανθρώπινος! Πράγματα αδύνατα!
Είναι τόσο όμορφο να γράφεις όπως σκέφτεσαι, να σκέφτεσαι όπως φαντάζεσαι και να φαντάζεσαι όπως ζεις! Όλοι θυμούνται με αγάπη όσους δασκάλους τους άφησαν να εκφραστούν, τους είπαν: "μιλήστε ' δεν πρόκειται να σας βάλουμε κακό βαθμό αν πείτε κάτι αντίθετο με όσα σας διδάσκουμε εμείς, αρκεί να το δικαιολογήσετε, κι εμείς (οι δάσκαλοι) δεν θα αμφισβητήσουμε την εγκυρότητα της δικαιολογίας σας ' είναι η γνώμη σας και είναι σεβαστή!" Κανένας δεν θυμάται ή θυμάται για λίγα δευτερόλεπτα τα σφιγμένα δόντια του καθηγητή -με την είσοδο στην τάξη- το άνοιγμα του καταλόγου (βαθμολογίου) και τη διερευνητική ματιά αν κάποιος κάνει θόρυβο ώστε να σηκωθεί πρώτος στον πίνακα για να πει το μάθημα, ως τιμωρία! Κάποιος πρέπει να τους μιλήσει για τους μεγάλους παιδαγωγούς που δεν ήταν αναγκαστικά και εκπαιδευτικοί, όπως ο Φρόυντ, ο Γιούνγκ, ο Πιαζέ, ο Ντιούι, η Μοντεσσόρι αλλά και ο Παλαμάς, ο Καβάφης, ο Σεφέρης και ο Παπανούτσος.
Όσο για την ανάγνωση βιβλίων, είναι γεγονός πως και σήμερα ένα βιβλίο είναι φτηνό -ειδικά τα δικαιωμένα βιβλία ' αυτά που έχουν διαβαστεί, δηλαδή τα μεταχειρισμένα- και προσφέρει τη χαρά της επαναληπτικής ανάγνωσης ενώ βρίσκεται τόσο μακριά από την καθημερινή ενημέρωση που προωθεί ο καθημερινός τύπος.
Ένας "κούκος" δε φέρνει την άνοιξη, αλλά δύο και περισσότεροι μπορεί να ξεκινήσουν μιαν επανάσταση!
Γιώργος Χατζηαποστόλου
