Η Άντζελα Ισμαήλος όταν είχε επισκεφθεί πριν από χρόνια την Ελλάδα αναρωτιόταν: "Είναι εδώ το Εγώ τόσο μεγάλο ή η διαπλοκή τόσο μεγαλειώδης;"
Αν δοκίμαζα να δώσω μια απάντηση, με αφετηρία την εμπειρία μου από τη ζωή σε αυτή τη χώρα θα έλεγα: Το Υπερεγώ είναι πολύ μεγάλο, δηλαδή οι μεγαλομανείς πεποιθήσεις, τα απλησίαστα όνειρα, τα αβάσιμα σχέδια και οι ατέρμονες επιδιώξεις που οδηγούν τον Έλληνα να κοιτάζει διαρκώς τον ουρανό και να δυσκολεύεται αφάνταστα να κοιτάξει ευθεία μπροστά του και να βαδίσει κανονικά στη γη είναι καθημερινή πραγματικότητα.
Το Ασυνείδητο, κατά Φρόυντ -είτε το πούμε Αυτό, είτε Εκείνο είτε Ίντ- δεν έχει ευθύνη για την τάση του κατοίκου αυτής της χώρας, να μεγαλοπιάνεται, να πάσχει από έκδηλο ή λανθάνοντα ναρκισσισμό και να επιχειρεί διαρκώς να ζει σε συνθήκες πολύ επάνω από τις οικονομικές και τις κοινωνικές του δυνατότητες.
Το καημένο το Εγώ συνθλίβεται ανάμεσα στις συντριπτικές για τη ζωή του, εντολές του Υπερεγώ και στις άναρχες παρορμήσεις που ξεπηδούν διαρκώς από το Ασυνείδητο. Οι στοιχειώδεις επιδιώξεις του Εγώ του ανθρώπου της Ελλάδας, περιορίζονται στο να καταφέρει να βγάλει το κεφάλι του στην επιφάνεια του ωκεανού της ζωής.
Ο τελευταίος άνθρωπος στην Ελλάδα που θα είχε υπόψη της η Ισμαήλος κάνοντας αυτή τη δήλωση θα ήταν ασφαλώς ο Ντίνος Χριστιανόπουλος. Άρεσε στον Κωνσταντίνο Δημητριάδη να μιλάει στα ίσια και να μη "μασάει" τα λόγια του' έτσι θα του μιλήσω κι εγώ. Είναι νομίζω ο καλύτερος τρόπος να συνεννοηθούμε. Γνωρίζω πως δεν θα το εκλάβει ως ασέβεια και γι αυτό θα το τολμήσω.
Η γνώμη μου, λοιπόν, γι αυτόν είναι με λίγα λόγια η ακόλουθη:
Το πρώτο που κοιτάζω σε έναν γνωστό άνθρωπο (όχι επώνυμο - όλοι έχουν επώνυμο) είναι η συνολική στάση ζωής που ακολούθησε όσο ζούσε. Ο Ν.Χ. λοιπόν, ήταν δίκαιος και σωστός με όλους όσους έκρινε κι ας υπάρχει έντονη ενόχληση για την κοφτερή του γλώσσα' η διαπλοκή για τον Ν.Χ. , σε όποιο βαθμό μπορώ να γνωρίζω,ήταν άγνωστη έννοια. Με τον εαυτό του δεν ήταν επιεικής' τον δοκίμασε σκληρά, πέρα από τα όρια των αντοχών του και ακολούθησε τα βήματα ζωής μεγάλων λογοτεχνών και ποιητών όπως ο Καβάφης, ο Ρίτσος, ο Τσίρκας και άλλοι.
Δεν μου άρεσε ο τόνος της φωνής του ' ένα μείγμα ελεγχόμενης ευγένειας και στόμφου και η στάση του σώματός του όταν για παράδειγμα, καθόταν στο πάλκο παραδίπλα στον Τσιτσάνη. Όσο κι αν πιθανώς να το ήθελε και να τον κολάκευε, δεν ήταν ρεμπέτης ή τουλάχιστον ήταν τόσο όσο ο Γιάννης Τσαρούχης όταν χόρευε ζεϊμπέκικο, πάλι μπροστά στον Τσιτσάνη σε μια άλλη περίπτωση.
Για παράδειγμα, οι στίχοι του, που έχουν, άλλωστε, μελλοποιηθεί:
Να σου δώσω απόγνωση να μην είσαι μούτρο
Να μου δώσεις δύναμη να μην είμαι ράκος
με μεγάλη δυσκολία μπορώ να φανταστώ πως απευθύνονται σε μια γυναίκα από έναν άντρα.
Τόσο η ειλικρίνεια όσο και η απόλυτα ελεύθερη εξομολόγηση για τις ερωτικές προτιμήσεις ενός ανθρώπου έχουν -ή μάλλον, πρέπει να έχουν- κατά τη γνώμη μου, ορισμένα όρια.
Όποιο σώμα βγαίνει και παραμένει "γυμνό" κάτω από τον ήλιο -ντάλα μεσημέρι καλοκαιριού- δεν "καθαγιάζεται" ' παθαίνει "εγκαύματα" πρώτου βαθμού και πεθαίνει.
Κι αν καταφέρει να ζήσει ο κάτοχος ενός τέτοιου σώματος, παλεύει μια ζωή με τα πάθη του και κρίνει με υπερβολική σκληρότητα, αλλά όχι αδικώντας τους, όσους αμφισβητούν τις καλές προθέσεις της ακατάσχετης εξομολογητικής του διάθεσης.
Σκληρό όσο και γοητευτικό παιχνίδι η ζωή,
κύριε Κωνσταντίνε Δ.
Δεν μπορεί ο καθένας να ζήσει πέρα από τα όρια
κάνοντας πρωταθλητισμό στα ακραία αθλήματα,
χωρίς μάλιστα να το δηλώνει
και περιφρονώντας τα βραβεία
που επιχειρήθηκε να του δοθούν
κολακεύοντας μια ματαιοδοξία
που του απέδιδαν
και, τελικά, δεν είχε!
Καλό ταξίδι
Γιώργος Χατζηαποστόλου
