Μια ακραία ακρόαση

Παρακαλώ να διαθέσετε 70΄ λεπτά από τον χρόνο σας και να φυλάξετε μια ευρύχωρη θέση στην καρδιά σας για να παρακολουθήσετε την παράσταση «Το Δηλητήριο» του Ροντόλφ Σιρέρα (1983) ή «The Audition» -όπως μεταφράστηκε στη Βρετανία- σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Πετρόπουλου, που παίζεται στο θέατρο Αλκμήνη κάθε Κυριακή στις 19.00. Οι κριτικοί την προτείνουν, το κοινό συνεχίζει να την παρακολουθεί για δεύτερο συνεχόμενο χρόνο (2014-2015). Η γνώμη μου έρχεται να προστεθεί στις γνώμες όσων χάρηκαν να παρακολουθούν μια σπουδαία παράσταση.   

Ξε-τυλίγουμε το νήμα του κουβαριού από την αρχή. Πρόκειται για ένα έργο-πρόβλημα, όπου καλούμαστε, σε ρόλο άτυπων ενόρκων, να «διαβάσουμε» τα πρακτικά μιας θεατρικής «δίκης», να προτείνουμε λύσεις και εν τέλει να αποδεχθούμε ή όχι την  «ποινή».  Ας χωρίσουμε γνωστούς από αγνώστους, όπως λέγαμε στη διαδικασία επίλυσης των αλγεβρικών παραστάσεων των εξισώσεων. Γνωστά, θεωρούνται ο τίτλος του έργου και η διεύθυνση του θεάτρου όπου αυτό παίζεται: «Δηλητήριο» και θέατρο «Αλκμήνη», αντίστοιχα, στο Γκάζι.  Άγνωστος θέλησα να παραμείνει για μένα ο συγγραφέας, πριν από την παράσταση, ώστε να αποκτήσω την απαραίτητη «οπτική» απόσταση, ενώ γνωστά ήσαν τα δύο πρόσωπα του έργου: ο Δημήτρης Πετρόπουλος (από την παρουσία του σε επιτυχημένες τηλεοπτικές σειρές) και ο Διονύσης Σάββας λόγω της συμμετοχής του σε σεμινάρια επιμόρφωσης που διοργανώθηκαν στο πλαίσιο του έργου Ακαδημία Πλάτωνος- Η Πολιτεία και ο Πολίτης τα οποία παρακολούθησα κι εγώ. Ήμουν περίεργος να δω την «αλλαγή» με την έννοια της «προσαρμογής» και της «μεταμόρφωσης» ενός αληθινού και ζωντανού καθημερινού ανθρώπου -του Διονύση Σάββα- που γνώρισα από κοντά, σε θεατρικό ήρωα! Περίμενα να παρακολουθήσω ένα σύγχρονο έργο ενός μοντέρνου συγγραφέα μα όταν «μύρισα» την εποχή (ενδυμασία, τίτλοι-ιδιότητες των πρωταγωνιστών, σκηνικά) πίστεψα πως ξεγελάστηκα. Κατάλαβα πως   βρισκόμασταν στην προεπαναστατική περίοδο της Γαλλίας κατά τον 18ο αιώνα, αλλά  δεν έκανα κανένα λάθος! Το σύγχρονο πνεύμα αξιοποίησε το κλίμα εκείνης της ταραχώδους εποχής -χωρίς να το προδώσει- και ξεπρόβαλε μπροστά μας για να μας συνοδεύσει με ευγένεια στην κατανόηση των νοημάτων που συνυφαίνονται τόσο ευέλικτα με τη θεατρική πλοκή, σε μια εξίσου, με εκείνη, ταραγμένη εποχή όπως η δική μας.

Μοιράζομαι μαζί σας μερικές σκέψεις. Δεν γνωρίζω αν το θέατρο είναι όλη η ζωή του Δ. Σάββα, αλλά μου δίνει την εντύπωση πως μπορεί να κάνει κι άλλα πράγματα μέσα και έξω από το θέατρο ' και εκτιμώ πολύ τους ανθρώπους που δεν είναι «μονοσήμαντοι». Επιτέλους, είδα και μια παράσταση που οι ηθοποιοί τολμούν να παίξουν χωρίς να φοβούνται συγκρίσεις με παλαιότερες παραστάσεις, αισθητική επάρκεια των εκφραστικών μέσων, ειδικές ερμηνευτικές ευκολίες και ικανότητες που φέρει ο καθένας. Μου έκανε εντύπωση πως ο κύριος Σάββας απέφυγε να δραματοποιήσει έντονα μια κατάσταση (θάνατο) που από τη φύση της είναι άκρως δραματική. Άφησε χώρο στον θεατή να "αναπνεύσει", να σκεφτεί κι άλλα ζητήματα. Παίζει «δημοκρατικά» και παρακάμπτει την ευκολία να αφήσει άφωνο τον θεατή με εντυπωσιακές όσο και αφύσικες «κορώνες» στις κορυφώσεις της δράσης. Παλεύει έντονα με τον εαυτό του και φαίνεται να τον κερδίζει ' αυτό είναι το σημαντικό ' όσοι από τους θεατές αναζητούν εύκολες λύσεις στη θεατρική ερμηνεία θα ακολουθήσουν τον νικημένο εαυτό του.

Τα επίπεδα ανάγνωσης, εκτείνονται σε όλα τα πολιτιστικά πεδία και εξαρτώνται από: 

- τις διαφορές ηλικίας (νέος - ηλικιωμένος), 

- της οικονομικής κατάστασης (φτωχός - πλούσιος) αλλά, 

- της παραπλήσιας κοινωνικής θέσης (ο μαρκήσιος -ως υπηρέτης- αναγνωρίζει στον ηθοποιό μια συγγενική ταξική προέλευση), 

- τον βαθμό ενεργητικής συμμετοχής (ηθοποιός - θεατής),

- τις σχέσεις εξουσίας (θύτης-θύμα), 

- τα μέσα επιβολής της εξουσίας (δηλητήριο - αντίδοτο) και  

- τον βαθμό της ηθικής νομιμοποίησης της εξουσίας (θάνατος - ζωή),

- την πολιτική τοποθέτηση και τον κοινωνικό προσανατολισμό των  δύο ηρώων (επανάσταση - συντηρητισμός), 

- την εναλλασσόμενη -μεταξύ τους- κοινωνική συμπεριφορά (ευγένεια - αγένεια), 

- την διαφορετική φιλοσοφική θεώρηση της ζωής (πεπερασμένη - αιώνια) και, τέλος,

-την απόλυτα υποκειμενική και σχετισμένη με τους ανθρώπους αντίληψη της έννοιας του χρόνου. 

Βλέπω το θέατρο περισσότερο από την ψυχολογική του πλευρά. Χαίρομαι να βλέπω ανθρώπους που γνωρίζω έστω και λίγο να ζουν μια δεύτερη ζωή στο θέατρο ή μπορεί και πρώτη. Ο Διονύσης Σάββας δείχνει να ιεραρχεί τους «ρόλους» του (τον επαγγελματικό, τον κοινωνικό και τον προσωπικό). Ο Δημήτρης Πετρόπουλος που ειδικεύεται σε ρόλους ιδιόρρυθμων και αντιπαθητικών ηρώων, ήταν πολύ ισορροπημένος ως κακός -σχεδόν, τον κατάλαβα(!)- όσο κι αν φαντάζει ακραία αυτή η άποψη. Όταν κάποιος αναζητά την απόλυτη αλήθεια, την άκρα ειλικρίνεια με τόση αγωνία, τότε το τίμημα μπορεί να φτάνει ακόμα και στο θάνατο ή και να τον ξεπερνά.

Γιώργος Χατζηαποστόλου 

Πηγές: http://www.athinorama.gr/theatre/article/bradia_ntintero_me_ton_kosta_georgousopoulo_-1002012.html

http://www.musiccorner.gr/to-dilitirio-sto-theatro-alkmini-110976/

(Η φωτογραφία του θέματος είναι δικό μου κολάζ)

...μισό κουλούρι...

Αθήνα, Δεκ. 2015

- "Τρώτε κουλούρι Θεσσαλονίκης; Ξέρετε, εκείνο το καλοψημμένο, ζυμαρένιο δαχτυλίδι, το πνιγμένο στο σουσάμι!" 

- "Ναι", θα μου πείτε. "Τι κοινότοπη ερώτηση είναι αυτή;" 

- "Συγχωρήστε την αφέλειά μου και παρακαλώ, αν θέλετε, ελάτε να καθίσουμε για λίγο σ' αυτό το παγκάκι, να τα πούμε. Δεν έχετε χρόνο; Καλά, ας μην καθίσουμε! Θέλετε να περπατήσουμε μαζί προς την κατεύθυνση που πηγαίνετε; Δεν θα σας ενοχλήσω ' είμαι ήρεμος άνθρωπος αλλά θά 'θελα, παρακαλώ, να με βοηθήσετε να καταλάβω μερικά πράγματα.Ευχαριστώ!" 

- "Είπαμε πως τρώτε κουλούρι ' σωστά; Πολύ καλά! Το αγοράζετε μόνο εσείς ή το προτιμούν και οι φίλοι στην παρέα σας;" 

- "Μόνο εγώ, αλλά αρέσει καμιά φορά και στους φίλους μου." 

- "Το μοιράζεστε μαζί τους;" 

- "Μερικές φορές". 

- "Βέβαια οι φίλοι σας είναι μόνο άνθρωποι και θα θέλουν κάθε πρωί, να βάλουν κάτι στο στόμα τους και να μην ξεκινούν την ημέρα με άδειο στομάχι, καθώς εμείς οι Έλληνες δεν έχουμε συνηθίσει να παίρνουμε πρωινό, πέρα από έναν καφέ". 

- "Ναι, κάπως έτσι γίνονται τα πράγματα, αλλά τι εννοείτε όταν λέτε πως οι φίλοι μου είναι μόνο άνθρωποι;" 

- "Με συγχωρείτε, δεν πρόκειται για ειρωνεία". Αυτό που ήθελα να μάθω είναι αν όλοι οι φίλοι σας είναι άνθρωποι ή περιλαμβάνονται σε αυτούς και κάποια ζώα". "Αγαπάτε τα ζώα;" 

- "Ασφαλώς! Έχουμε ζώα στο σπίτι: ένα σκύλο και μια γατούλα" 

- "Να υποθέσω ότι έχετε και παιδιά και τους έχετε εμφυσήσει την αγάπη για τα ζώα". 

- "Ναι, βέβαια, από μωρά μεγάλωσαν με ζώα!" 

- "Θαυμάσια! Άρα, θα αγαπάτε όλα τα ζώα, για παράδειγμα, όχι μόνο τα τετράποδα αλλά και τα υπόλοιπα δίποδα, δηλαδή τα πουλιά."

- "Μα, ναι! Πηγαίνουμε τακτικά σε πάρκα και ταϊζουμε τα περιστέρια!"

- "Ωραία!" "Φαντάζομαι ότι τα παιδιά σας, όπως και τα περισσότερα παιδιά, πετούν στα πουλιά τους σπόρους και όταν εκείνα κατεβαίνουν στο έδαφος για να τους φάνε ορμούν με φόρα για να τα πιάσουν!"

- "Είστε περίεργος, το ξέρετε; Παιδιά είναι και θέλουν να τρέξουν, να χαρούνε! Θα τους απαγορεύσουμε να παίζουν;" 

- "Ναι, το καταλαβαίνω, αλλά δε νομίζετε ότι καλό θα ήταν να δείξετε με τον τρόπο σας στα παιδιά πως να προσφέρουν τροφή ώστε να μην τρομάζουν τα πουλιά;" 

- "Ομολογώ ότι δεν σας καταλαβαίνω!" 

- "Αυτό που θέλω να πω είναι πως τα περιστέρια, εκείνες τις στιγμές, βλέπουν τα παιδιά ως γίγαντες που τα κυνηγούν με σκοπό να τα πιάσουν και να τα φάνε!" 

- "Αρχίσατε να με διασκεδάζετε ' δεν είχα σκεφτεί τα πράγματα από την πλευρά των περιστεριών! Ελπίζω να μας το συγχωρήσουν τα περιστέρια που τα ταράζει λίγο ο μικρός!"

- "Λυπάμαι που σας διασκεδάζω ' δεν ήταν αυτός ο σκοπός μου!"

- "Μα ποιος είναι τελικά, ο σκοπός σας, θα μου πείτε;"

- "Σας είπα, να καταλάβω γιατί οι άνθρωποι φέρονται με αυτό τον τρόπο στα ζώα"

- "Δηλαδή;"

- "Να, ας πούμε γιατί ρίχνουν μισά κουλούρια στα πουλιά, όπως έκανε ο μικρός γιος σας, χθες την ίδια ώρα στο πεζοδρόμιο μπροστά στην είσοδο του σταθμού του Μετρό όπου σας συνάντησα και σήμερα"

- "Μα είναι απλό: αγαπάει τα πουλάκια και τους έριξε το μισό κουλούρι του!"

- "Καταλαβαίνω ' είναι ευγενική η πράξη του, αλλά δεν είχε κανένα αντίκρυσμα για τα πουλιά".

- "Τι θέλετε να πείτε;"

- "Αυτό που προσπαθώ να πω είναι πως αν περιμένατε λίγα λεπτά. αφότου ο μικρός έριξε στα περιστέρια το κουλούρι, θα βλέπατε να το κοιτάζουν λυπημένα, χωρίς να μπορούν να χορτάσουν την πείνα τους, καθώς δεν έχουν χέρια και αδυνατούσαν τσιμπώντας το, να το τεμαχίσουν σε κομματάκια ώστε να το καταπιούν!"

- "Δεν έχουμε χρόνο για να λεπτολογούμε τόσο τα πράγματα. Αυτό έλειπε, να καθίσουμε να κόψουμε το κουλούρι σε κομματάκια! Δε φτάνει που το ρίξαμε. Άλλοι περνούν και δεν δίνουν καμιά σημασία. Κοιτάξτε να δείτε, με κουράσατε! Έχετε καμιά άλλη απορία να σας λύσω!"

- "Καμία απολύτως! Ευχαριστώ πολύ κυρία μου, γι αυτή τη σύντομη κουβέντα που είχαμε. Έτσι, για την ιστορία του πράγματος, θα ήθελα να γνωρίζετε πως στάθηκα για λίγα λεπτά κι έκοψα το κουλούρι, που έριξε το παιδάκι σας, σε μικρά κομματάκια. Το 'γεύμα' που ακολούθησε δεν λέγεται με λόγια αλλά περιγράφεται πειστικά από τη δεύτερη εικόνα!"
Ελπίζω πάντα σε καθημερινά θαύματα αλλά δεν ξεχνώ πως κάθε χρονιά αρχίζει και τελειώνει με χειμώνα.

Γιώργος Χατζηαποστόλου