Εξοπλισμός του μοντέρνου Κρόκετ
Δύο τρόποι υπάρχουν, μας έλεγαν, πριν από τις Πανελλήνιες Εξετάσεις για εισαγωγή στα πανεπιστήμια, οι φροντιστές - φιλόλογοι ώστε να ξεκινήσουμε σωστά μια έκθεση ιδεών: να ορίσουμε την έννοια ή τις έννοιες του θέματος με τον αναλυτικό ή τον συνθετικό τρόπο. Ο αναλυτικός τρόπος περιγράφει με αρκετές λέξεις την έννοια, ελπίζοντας να την έχει σχηματοποιήσει στο τέλος της ανάλυσης. Αντίθετα, ο συνθετικός ορισμός αξιοποιώντας μια σειρά προσεκτικά επιλεγμένων όρων, με λιτό και σαφή τρόπο, δίνει την διαυγή εικόνα της έννοιας. Γι αυτό και ο δεύτερος τρόπος ασκεί μια γοητεία στον εξεταστή διορθωτή, που δεν πρέπει να ξεχνάμε πως είναι και άνθρωπος (όσο, βέβαια, ανθρώπινη δοκιμασία είναι οι εξετάσεις) οπότε -αν ο ορισμός μας είναι ακριβής- θα μας χαρίσει τελικά τη βαθμολογική του εύνοια. Τους εξεταστές, δεν δείχνουν να συμμερίζονται οι λογοτέχνες.
Φαίνεται πως οι λογοτέχνες επειδή δεν εξετάζονται αρχικά, πέρα από τη συνείδησή τους, από κανέναν άλλο εξεταστή, προτιμούν να παρασύρουν τον πραγματικό αποδέκτη τους (δηλαδή τον αναγνώστη) σε ένα μακρύ ταξίδι στο όνειρο, στη φαντασία με ένα μυθιστόρημα ή μια νουβέλα, που λαμβάνουν χώρα στο χώρο της ψυχής.
Τακτοποιώντας, πριν από λίγες μέρες τη βιβλιοθήκη μου, βρέθηκα να κρατώ ένα τόμο με έργα του Tennessee Williams που περιείχε ένα μυθιστόρημα και τρία διηγήματα. Μια από τις νουβέλες είχε τον τίτλο: Τρεις σ' ένα καλοκαιρινό παιχνίδι. Ο τίτλος μου φάνηκε τόσο φρέσκος όσο και επίκαιρος γιατί πολύ συχνά στην εποχή μας συναντάμε αταίριαστα ζευγάρια, που βρίσκονται 'κοντά' είτε στα πλαίσια ενός γάμου ή μιας συμβίωσης, μόνο για λόγους ευχαρίστησης και κοινωνικής προβολής, παραβλέποντας την περιορισμένη ψυχική επικοινωνία που κάποια στιγμή μηδενίζεται εντελώς.
Τότε, χωρίζουν ή συνεχίζουν να συνυπάρχουν μέσα σε μια τυπική συμβίωση, αναζητώντας τη χαμένη επικοινωνία με τον σύζυγο ή τον σύντροφο σε ένα τρίτο πρόσωπο ' στον εραστή. Όταν λοιπόν διάβασα τον τίτλο της νουβέλας το μυαλό μου πήγε στους πιθανούς συνδυασμούς των 'τριγώνων', δηλαδή, μια γυναίκα-δύο άντρες (που λέει και το παλιό τραγούδι) ή δύο γυναίκες-ένας άντρας. Δεν συμπεριέλαβα στις τριγωνικές σχέσεις έναν άντρα, μια γυναίκα και το μικρό κορίτσι της. Μην πάει ο νους σας στο κακό ' μιλάμε για μια φυσιολογική σχέση άντρα και γυναίκας και για ένα παχουλό κορίτσι, με προβλήματα κοινωνικής προσαρμογής που ζει, μάλλον, στον κόσμο του. Αυτά είναι τα κύρια πρόσωπα της ιστορίας του Williams.
Πρόφαση για τη συνύπαρξη αυτών των τριών προσώπων είναι η καταπράσινη αυλή του σπιτιού της κυρίας (χήρας) που λέγεται Ισαβέλα με τον κοσμοπολίτη, έγγαμο κύριο που ονομάζεται Μπρικ και τη μικρή δωδεκάχρονη κόρη της, με το όνομα Μαρία - Λουίζα.
Η ιστορία αρχίζει με τα παρακάτω λόγια: "Το Κρόκετ είναι ένα καλοκαιριάτικο παιχνίδι που μοιάζει κατά παράξενο τρόπο να αποτελείται από εικόνες, που θα μπορούσαν να συνθέσουν την αφηρημένη ιδέα που θά 'χε ένας ζωγράφος για το καλοκαίρι. Τα λεπτοκαμωμένα συρμάτινα τετράγωνα στην απαλή σμαραγδένια χλόη, που σβήνει απότομα σε κάποια σημεία, και σ' άλλα πάλι αναπαύεται στη βιολετί σκιά, τα ξύλινα μικρά κοντάρια, επιδεικτικά ζωγραφισμένα -σαν στιγμές- στιγμές αξέχαστες μιας εποχής που ήταν αγώνας για κάτι ανείπωτα σπουδαίο- οι καθαρές μπάλες από σκληρό ξύλο και διαφορετικά χρώματα, και το δυνατό, αυστηρό σχήμα της στέκας που στέλνει τις μπάλες να περάσουν ανάμεσα στα τετράγωνα, ... όλα αυτά μοιάζουν με την αφηρημένη ιδέα που θά 'χε ένας ζωγράφος για το καλοκαίρι και για κάποιο παιχνίδι που παιζότανε τότε. (σ. 145-146) [...] Και συνδυάζω, το καλοκαιρινό παιχνίδι με τους παίχτες που βγαίνουν μέσ' απ' το σπίτι, μέσα από τα μυστήρια ενός εντοιχισμένου χώρου, κι έχουν τη λυτρωμένη έκφραση ανθρώπων που μόλις αφέθηκαν ελεύθεροι από μια ασφυκτική φυλακή, λες κι είχαν περάσει την απάνθρωπη μέρα δεμένοι σ' ένα ανήλιαγο, κι έβγαιναν τέλος να ανασάνουν ελεύθερα στη δροσερή ατμόσφαιρα, και μπορούσαν επιτέλους χωρίς εμπόδια να κινηθούν. (σ.146)
Και η ιστορία, πηγαίνει προς το τέλος της, με τις ακόλουθες σημειώσεις: Κι έτσι βλέπουμε τι ήταν στ' αλήθεια το καλοκαιριάτικο παιχνίδι στο γρασίδι με τις βιολετιές σκιές -ήτανε μια δραπέτευση και των δύο από κάτι ανυπόφορα καυτό και λαμπρό, σε κάτι ψυχρό και σκοτεινό... (σ.154-155)
Η νεαρή χήρα έμεινε χωρίς τίποτα στον κόσμο ... [και] ο Μπρικ είχε αναλάβει να περισώσει ότι είχε απομείνει απ' τη ζωή της χήρας. Για μια ή δυο εβδομάδες, οι άνθρωποι πίστευαν πως ήταν πολύ ευγενικό εκ μέρους του, μα ύστερα, εντελώς ξαφνικά, η κοινή γνώμη άλλαξε και πείστηκαν όλοι πως η αιτία της αβρότητας του Μπρικ δεν ήταν καθόλου αγαθή... Για τους παρατηρητές, η χήρα ήτανε τώρα ερωμένη του, κι αυτό ήταν αλήθεια. Ήταν αλήθεια στο βαθμό που τέτοιες γνώμες ήταν αληθινές. Μονάχα η εξωτερική πλευρά κάποιου γίνεται φανερή απ' τον κόσμο, κι όλες οι γνώμες είναι λανθασμένες, ιδιαίτερα αυτό που λέγεται κοινή γνώμη σε σχέση μ' αυτό που λέγεται προσωπική περίπτωση του καθενός" (σ.155)
Ξεκίνησα να διαβάζω από περιέργεια ' ήθελα να δω πως εμπλέκει τους ανθρώπους μέσα στο παιχνίδι και αν δίνει σημασία στη ζωή (έξω από το παιχνίδι). Ομολογώ πως δεν γνώριζα την ύπαρξη του Κρόκετ, ως αθλήματος, αλλά με την πρώτη ματιά μου φάνηκε ενδιαφέρον. Συγκέντρωσα λοιπόν μερικά στοιχεία γι αυτό, και θα τα μοιραστώ μ' εσάς γιατί σας βρήκα βολικούς. Συγνώμη για την οικειότητα!
Το άθλημα του Κρόκετ (Croquet), λοιπόν, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία, γύρω στο 1850. Υπήρχε, ως άθλημα, για μία και μοναδική φορά, στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων του 1900, στο Παρίσι. Παίζεται από 2 έως 6 παίχτες που χρησιμοποιούν ξύλινο σφυρί για να χτυπούν τέσσερις ξύλινες μπάλες με χρώματα κόκκινο, κίτρινο, μπλε και μαύρο. Κάθε παίχτης χτυπά τις σφαίρες με σκοπό να τις περάσει από 6 ή 9 μικροσκοπικά τέρματα ακολουθώντας συγκεκριμένη πορεία. Η μπλε και η μαύρη σφαίρα λειτουργούν ως εμπόδια στην κίνηση της κίτρινης και της κόκκινης σφαίρας.
Η συμβουλή που δίνεται από τον οργανωτή του παιχνιδιού είναι πως είναι καλύτερα να αφήσουμε τη μπάλα σε μια καλή θέση για την επόμενη βολή μας, αντί απλά να στοχεύουμε στο τέρμα.
Βρήκα το παιχνίδι ενδιαφέρον γιατί είναι, κατά τη γνώμη μου, οικολογικό, καλλιτεχνικό και, προφανώς ερωτικό, αφήνοντας τη φαντασία μου να το ερμηνεύσει ή και να το παρερμηνεύσει.
Είναι οικολογικό γιατί παίζεται σε φυσικό χώρο, όχι πολύ μεγάλο όπως το γκολφ ή ιδιαίτερα απαιτητικό όπως το χόκεϋ επί χόρτου. Θα μπορούσε να μας παραπέμψει -η κόκκινη σφαίρα- στη δύση του ηλίου, -η κίτρινη- στο μεσουράνημά του κατά τη διάρκεια της ημέρας,' -η μπλε σφαίρα- στον ουρανό και τη θάλασσα και -η μαύρη, στη νύχτα και στο σκοτεινό διάστημα. Είναι καλλιτεχνικό, γιατί τα τρία από τα τέσσερα χρώματα των σφαιρών (κόκκινο, κίτρινο και μπλε) είναι τα βασικά χρώματα της ζωγραφικής και το μαύρο δηλώνει την απουσία χρώματος. Από τα βασικά χρώματα, ως γνωστό, με αναμίξεις (δηλαδή, πιθανή προσθήκη στο παιχνίδι και άλλων σφαιρών με τα συμπληρωματικά χρώματα) θα έδινε μια εικόνα μπιλιάρδου επί χόρτου (αν μου επιτρέπετε!). Και, τέλος, είναι ερωτικό, γιατί τα όργανα του εξοπλισμού του -με αρκετή καλή διάθεση- μπορούν να παραλληλιστούν, με το αντρικό γεννητικό όργανο (το σφυρί) -εντάξει, είμαι αισιόδοξος- με το γυναικείο γεννητικό όργανο, το 'τέρμα' ενώ με τα αντρικά γεννητικά κύτταρα η κίτρινη και η μπλε σφαίρα, και με τα θηλυκά γεννητικά κύτταρα, η κόκκινη και η μαύρη σφαίρα. Το γεγονός πως το παιχνίδι παίζεται από άντρες αλλά και από γυναίκες, χωρίς να αποκλείεται και ταυτόχρονη συνύπαρξή τους (αυτό, ήταν δικό μου 'λογικό" άλμα, δεν γνωρίζω αν προβλέπεται), δικαιώνει κάπως τη φαντασιακή μου προσέγγιση στο παιχνίδι, που ελπίζω να μη σας κούρασε.
Αν ήμουνα στη θέση σας δε θα φοβόμουν να φανταστώ, μήπως με εξετάσει κάποιος στο 'μάθημα' της Φαντασίας. Οι μόνοι που θα είχε νόημα να με αξιολογήσουν είναι όσοι γράφουν παραμύθια, αλλά οι άνθρωποι είναι τόσο απασχολημένοι να διηγούνται ιστορίες και τόσο ευτυχισμένοι να τις 'ζουν', που δεν έχουν χρόνο να βαθμολογούν τους άλλους.
Γιώργος Χατζηαποστόλου
Πηγές:
Tennessee Williams Τρεις σ' ένα καλοκαιρινό παιχνίδι (μτφ. Φώντας Κονδύλης) Εκδ. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 1969.
