Η αποσπασματική παρουσίαση των εφαρμογών της συναισθηματικής νοημοσύνης στο κοινωνικό πεδίο, όπως είχε γίνει στο πρώτο βιβλίο του Daniel Goleman που αφορούσε τη Συναισθηματική Νοημοσύνη, συμπληρώθηκε με την αναλυτική ανάπτυξη των προϋποθέσεων, των κινήτρων και των πρακτικών που χαρακτηρίζουν τη συναισθηματική νοημοσύνη και την συνδέουν με την εργασιακή παραγωγικότητα. μέσα από πολλά παραδείγματα, στο δεύτερο βιβλίο του, που τιτλοφορήθηκε: Η Συναισθηματική Νοημοσύνη στο Χώρο της Εργασίας.
Με τον ίδιο διεισδυτικό τρόπο όπως και στη Συναισθηματική Νοημοσύνη, ο Goleman μας συνοδεύει με φιλικό προς τον αναγνώστη και απροκατάληπτο τρόπο και παρατηρεί πως πέρα από τις γνώσεις που έχουν αποκτηθεί μέσα από τις σπουδές, την εκπαίδευση και την τεχνική εξειδίκευση, απαραίτητο στοιχείο για την επαγγελματική καταξίωση είναι η συναισθηματική νοημοσύνη, δηλαδή "η ικανότητα του ανθρώπου για αυτοεπίγνωση, αυτοκυριαρχία, αυτοέλεγχο, ενσυνειδησία, η δυνατότητα να μπαίνει στη θέση των άλλων, να ακούει προσεκτικά και να τους κατανοεί, να ασκεί επιρροή, να επικοινωνεί ουσιαστικά και να συνεργάζεται" (από το σημείωμα της μεταφράστριας, σ. 15).
Στις σελίδες που ακολουθούν ο συγγραφέας θέλοντας να συντονιστεί με τους εργασιακούς κανόνες που διαρκώς αλλάζουν, τονίζει τη σημασία ατομικών προσωπικών χαρακτηριστικών όπως η πρωτοβουλία, η ενσυναίσθηση, η προσαρμοστικότητα και η πειθώ (σ. 21). Η παρούσα έρευνα που οδήγησε τον συγγραφέα στην οργάνωση της ύλης του παρόντος βιβλίου του θύμισε μια άλλη έρευνα στην οποία συμμετείχε ως μεταπτυχιακός φοιτητής του Χάρβαρντ όπου είχε διαπιστωθεί πως ο Δείκτης Νοημοσύνης καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση πίσω από τη συναισθηματική νοημοσύνη σε ότι αφορά τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εργασιακή επίδοση του απασχολούμενου σε εργασίες και οργανισμούς κάθε είδους. Το καινούργιο που προκύπτει σήμερα, μετά από την ανάλυση των στοιχείων εμπειρικών μελετών 25 ετών, είναι ότι μας δείχνουν με ακρίβεια τη σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης για την επιτυχία, στην οποία συμβάλλουν η ανάπτυξη της ομάδας και η προσαρμογή στην αλλαγή (σ. 24-25, 30-34)
Οι συνθήκες εργασίας έχουν αλλάξει τόσο πολύ σήμερα, σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν, ώστε "δεν υπάρχει πλέον περίπτωση να προσφέρεις την αφοσίωσή σου σε μια εταιρεία και να περιμένεις να σου την ανταποδώσει" αν δεν μπορείς να αποδείξεις πως διαθέτεις μια εξαιρετική δεξιότητα που να εκφράζει τα ατομικά προσωπικά χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου (σ.σ. 81-193) παρουσιάζονται δώδεκα εργασιακές ικανότητες που βασίζονται όλες στην αυτοκυριαρχία και είναι οι: Επίγνωση των συναισθημάτων μας (σ. 89-90), Ακριβής αυτοαξιολόγηση (σ. 100, 105-106), Αυτοπεποίθηση (σ. 109), Αυτοέλεγχος (σ. 129-130), Αξιοπιστία και ευσυνειδησία (σ. 139), Καινοτομία, προσαρμοστικότητα και δημιουργικότητα (σ. 146, 156), Τάση προς επίτευξη (σ. 170-171), Δέσμευση στους στόχους (σ. 178) και Πρωτοβουλία και αισιοδοξία (σ. 183).
Στο τρίτο μέρος του βιβλίου εκτίθενται δεκατρείς πολύ σημαντικές δεξιότητες, δηλαδή: Η ενσυναίσθηση (κατανόηση των άλλων) (σ. 203-204), Η ανάπτυξη των ικανοτήτων των άλλων (σ.215), Προσανατολισμός προς την παροχή υπηρεσιών για τις ανάγκες των άλλων (σ. 221), Ο σωστός χειρισμός της διαφορετικότητας (σ. 226), Η πολιτική αντίληψη να διαβάζει κανείς το κοινωνικό και πολιτικό δυναμικό (σ. 233), Επιρροή και αποτελεσματικές μέθοδοι πειθούς (σ. 246-247, 252), Επικοινωνία: ακρόαση και αποστολή πειστικών μηνυμάτων (σ. 254), Χειρισμών των συγκρούσεων και λύσεις των διαφωνιών (σ. 259, 265), Ηγεσία, δηλαδή, ικανότητα να εμπνέει και να καθοδηγεί άτομα και ομάδες (σ. 266), Προώθηση και διαχείριση της αλλαγής (σ. 279), Δημιουργία δεσμών και λειτουργικών σχέσεων (σ. 298), Συνεργασία και ομαδική δουλειά (σ. 305) και Ομαδικές ικανότητες και συλλογικοί στόχοι (σ. 311, 316).
Στο τέταρτο μέρος παρουσιάζονται πρακτικές συμβουλές - οδηγίες σε όσους αναγνώστες θέλουν να βελτιώσουν τις ικανότητες της συναισθηματικής τους νοημοσύνης, διευκολύνουν την εκπαίδευση για την ανάπτυξη της συναισθηματικής ικανότητας περιλαμβάνουν την προειδοποίηση και προτείνουν την καλύτερη μέθοδο εφαρμογής της κάθε συμβουλής και συνοψίζονται ως εξής:
- Αξιολόγηση της εργασίας και του ατόμου που συμπεριλαμβάνει προσεκτική ενημέρωση σχετικά με την αξιολόγηση, προσφορά προτύπων
- Αξιολόγηση της ετοιμότητας, δημιουργία κινήτρων, αυτοδιοίκηση του προγράμματος από τους ανθρώπους,
- Εστίαση σε σαφείς και εφικτούς στόχους και πρόληψη της υποτροπής,
- Παροχή ανατροφοδότησης και ενθάρρυνση της εξάσκησης, υποστήριξη, ενίσχυση της αλλαγής και
- Αξιολόγηση. (σ.σ. 356-358)
Στο πέμπτο μέρος του βιβλίου εξετάζεται το νόημα του να διαθέτουν οι διευθύνοντες και οι διευθυνόμενοι ενός οργανισμού συναισθηματική νοημοσύνη, ποιοί κίνδυνοι υπάρχουν να υπολειτουργεί, ως παραγωγική απόδοση, ένας οργανισμός που δεν τη διαθέτει και διορθωτικές κινήσεις για να την αποκτήσει. Στο μέρος αυτό του βιβλίου συνοψίζονται, ουσιαστικά όσα έχουν καταγραφεί έως τώρα. (σ.σ. 395-397 412, 422,)
Στο τελευταίο τμήμα του βιβλίου πριν τα Παραρτήματα και τις Σημειώσεις, σημειώνονται ¨Κάποιες τελικές Σκέψεις" του συγγραφέα που δεν μας έκανε τη "χάρη" να γράψει ένα "Εγχειρίδιο αυτοβοήθειας" όπως αναφέρει στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου (σ. 36) γιατί με τον τρόπο αυτό πίστευε πως θα αυξήσει περισσότερο την επιθυμία των αναγνωστών να ασκήσουν έναν πιο επιδέξιο χειρισμό του εαυτού τους και των σχέσεών τους (σ. 37).
Είναι αλήθεια πως θα προτιμούσα, προσωπικά, να είχε γράψει ένα εγχειρίδιο γιατί, παρότι πρόκειται για ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο, παρατηρούνται πολλές επικαλύψεις θεμάτων, επαναλήψεις και υπερβολική ανάλυση, κατά τη γνώμη μου, που πάντως, δεν παύει να είναι πολύτιμη.
Πηγή: Daniel Goleman, Η συναισθηματική νοημοσύνη στο χώρο εργασίας, μτφρ. Φωτεινή Μεγαλούδη, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα 1999, σ.σ. 506.
Γιώργος Χατζηαποστόλου
