Η ζωή ως απολαυστική τέχνη

 

Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΨΕΜΜΑΤΟΣ:
ΜΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ 

Ένας διάλογος .  Άτομα : Κύριλλος και
Βίβιαν .  Σκηνή : η βιβλιοθήκη ενός εξοχικού
σπιτιού στο Nottinghamshire .

 ( μπαίνει από τη βεράντα μέσα από το ανοιχτό παράθυρο  ). 

Κύριλ .Αγαπητή μου Vivian, μην κουράζεσαι όλη μέρα στη βιβλιοθήκη. Είναι ένα υπέροχο απόγευμα. Ο αέρας είναι εξαιρετικός. Υπάρχει μια ομίχλη πάνω στο δάσος, όπως η μωβ άνθιση πάνω σε ένα δαμάσκηνο. Ας πάμε να ξαπλώσουμε στο γρασίδι και να καπνίσεις τσιγάρα και να απολαύσεις τη Φύση.

Βίβιαν. Απόλαυσε τη φύση! Χαίρομαι που λέω ότι έχω χάσει εντελώς αυτή την ικανότητα. Οι άνθρωποι μας λένε ότι η Τέχνη μας κάνει να αγαπάμε τη Φύση περισσότερο από ότι την αγαπούσαμε πριν' ότι μας αποκαλύπτει τα μυστικά της και ότι μετά από μια προσεκτική μελέτη του καρότου και του χωροφύλακα βλέπουμε πράγματα σε αυτήν που είχαν ξεφύγει από την παρατήρησή μας. Η δική μου εμπειρία είναι ότι όσο περισσότερο μελετάμε την Τέχνη, τόσο λιγότερο νοιαζόμαστε για τη Φύση. Αυτό που πραγματικά μας αποκαλύπτει η Τέχνη είναι η έλλειψη σχεδιασμού της Φύσης, οι περίεργοι τρόποι της, η εξαιρετική μονοτονία της, η απολύτως ημιτελής κατάστασή της. Η φύση έχει καλές προθέσεις, φυσικά, αλλά, όπως είπε κάποτε ο Αριστοτέλης, δεν μπορεί να τις πραγματοποιήσει. Όταν κοιτάζω ένα τοπίο αυτό δεν μπορεί να με βοηθήσει να δω όλα τα ελαττώματα του. Είναι ευτυχές για εμάς, ωστόσο, ότι η Φύση είναι τόσο ατελής, αλλιώς δεν θα έπρεπε να έχουμε καθόλου τέχνη. Η τέχνη είναι η έντονη διαμαρτυρία μας, η γενναία μας προσπάθεια να διδάξουμε στη Φύση τη σωστή θέση της. Όσο για την άπειρη ποικιλία της Φύσης, αυτός είναι ένας καθαρός μύθος. Δεν μπορεί να βρεθεί στην ίδια τη Φύση. Βρίσκεται στη φαντασία, ή στην φανταχτερή, ή καλλιεργημένη τύφλωση του ανθρώπου που την κοιτάζει.

Κύριλ . Λοιπόν, δεν χρειάζεται να κοιτάξετε το τοπίο. Μπορείτε να ξαπλώσετε στο γρασίδι και να καπνίσετε και να μιλήσετε.

Βίβιαν. Αλλά η Φύση είναι τόσο άβολη. Το γρασίδι είναι σκληρό και άμορφο και υγρό και γεμάτο τρομερά μαύρα έντομα. Γιατί, ακόμη και ο φτωχότερος εργάτης του Μόρις θα μπορούσε να σας κάνει ένα πιο άνετο κάθισμα από ό, τι το σύνολο της Φύσης. Η φύση χλωμιάζει μπροστά στα έπιπλα του «δρόμου που από την Οξφόρδη έχει δανειστεί το όνομά του», ως ο ποιητής που αγαπάς τόσο πολύ όταν το διατύπωσε με ευγένεια. Δεν παραπονιέμαι. Εάν η Φύση ήταν άνετη, η ανθρωπότητα δεν θα είχε εφεύρει ποτέ την αρχιτεκτονική και προτιμώ τα σπίτια από το ύπαιθρο. Σε ένα σπίτι αισθανόμαστε όλοι τις κατάλληλες αναλογίες. Όλα σ’ εμάς υπάγονται, διαμορφωμένα για χρήση και ευχαρίστηση. Ο ίδιος ο εγωισμός, ο οποίος είναι τόσο απαραίτητος για τη σωστή αίσθηση της ανθρώπινης αξιοπρέ-πειας, είναι εξ ολοκλήρου το αποτέλεσμα της εσωτερικής ζωής. Έξω από τις πόρτες γίνεται αφηρημένος και απρόσωπος. Η ατομικότητα κάποιου τον αφήνει απολύτως μόνο. Και τότε η Φύση είναι τόσο αδιάφορη, τόσο απαράδεκτη.  Κάθε φορά που περπατάω στο πάρκο εδώ, νιώθω πάντα ότι δεν είμαι τίποτα περισσότερο από εκείνα τα βοοειδή που βόσκουν στην πλαγιά ή την κολλιτσίδα που ανθίζει στο χαντάκι. Τίποτα δεν είναι πιο εμφανές από το ότι η Φύση μισεί το Νου. Η σκέψη είναι το πιο ανθυγιεινό πράγμα στον κόσμο, και οι άνθρωποι πεθαίνουν από αυτή όπως πεθαίνουν από οποιαδήποτε άλλη ασθένεια. Ευτυχώς, στην Αγγλία σε κάθε περίπτωση, η σκέψη δεν είναι εντυπωσιακή. Η υπέροχη σωματική μας διάπλαση οφείλεται εξ ολοκλήρου στην εθνική μας βλακεία. Ελπίζω μόνο να μπορέσουμε να διατηρήσουμε αυτό το μεγάλο ιστορικό προπύργιο της ευτυχίας μας για πολλά ακόμη χρόνια, αλλά φοβάμαι ότι αρχίζουμε να είμαστε υπερβολικά μορφωμένοι' τουλάχιστον όλοι όσοι δεν είναι σε θέση να μάθουν, έχουν πάει στη διδασκαλία - αυτό ακριβώς είναι ο ενθουσιασμός μας για την εκπαίδευση. Εν τω μεταξύ, καλύτερα να επιστρέψεις στη φοβερή άβολη φύση σου και να με αφήσεις να διορθώσω τις αποδείξεις μου.

Κύριλ . Γράφοντας ένα άρθρο! Αυτό δεν είναι πολύ συνεπές μετά από όσα μόλις είπες.

Βίβιαν . Ποιος θέλει να είναι συνεπής; Ο βαρετός και ο δογματικός, οι κουραστικοί άνθρωποι που εφαρμόζουν τις αρχές τους στο πικρό τέλος της δράσης, στο αναγωγικό και παράλογο πρακτικό. Όχι εγώ' όπως ο Έμερσον, γράφω πάνω από την πόρτα της βιβλιοθήκης μου τη λέξη «Ιδιοτροπία».  Εκτός αυτού, το άρθρο μου είναι πραγματικά μια πολύ καλή και πολύτιμη προειδοποίηση. Εάν το παρακολουθήσετε, μπορεί να υπάρχει μια νέα Αναγέννηση της Τέχνης.

Κύριλ . Ποιό είναι το θέμα;

Βίβιαν . Σκοπεύω να το ονομάσω «Η παρακμή του ψέματος: μια διαμαρτυρία».

Κύριλ . Ξαπλωμένη! Θα έπρεπε να πιστεύω ότι οι πολιτικοί μας συνέχισαν αυτήν τη συνήθεια.

Βίβιαν. Σε διαβεβαιώνω ότι δεν το κάνουν. Ποτέ δεν ξεπερνούν το επίπεδο της ψευδούς παρουσίασης, και στην πραγματικότητα συγκαταλέγονται για να αποδείξουν, να συζητήσουν, να υποστηρίξουν. Πόσο διαφορετική από την ιδιοσυγκρασία του αληθινού ψεύτη, με τις ειλικρινείς, ατρόμητες δηλώσεις του, την υπέροχη ανευθυνότητα του, την υγιή, φυσική περιφρόνησή του για κάθε είδους απόδειξη! Σε τελική ανάλυση, τι είναι ένα ψέμα; Απλά αυτό που είναι τα δικά του στοιχεία. Εάν ένας άνθρωπος είναι αρκετά φανταστικός για να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία για να υποστηρίξει ένα ψέμα, θα μπορούσε επίσης να μιλήσει αμέσως την αλήθεια. Όχι, οι πολιτικοί δεν θα το κάνουν. Κάτι μπορεί, ίσως, να παροτρυνθεί εξ ονόματος του Δικηγορικού Συλλόγου. Ο μανδύας του Σοφιστή έχει πέσει πάνω στα μέλη του. Η παραμυθένια τέχνη και η μη πραγματική ρητορική τους είναι ευχάριστα. Μπορούν να κάνουν το χειρότερο να φαίνεται ως η καλύτερη αιτία, σαν να ήταν φρέσκοι από τα σχολεία Λεοντίν, και ήταν γνωστό ότι αγωνίζονται από απρόθυμες επιτροπές με θριαμβευτικές αποφάσεις αθωώσεως για τους πελάτες τους, ακόμη και όταν αυτοί οι πελάτες, όπως συμβαίνει συχνά, ήταν σαφώς και αναμφισβήτητα αθώοι. Ενημερώνονται όμως από το ψηφιδωτό και δεν ντρέπονται να απευθύνουν έκκληση στο προηγούμενο. Παρά τις προσπάθειές τους, η αλήθεια θα βγει. Και οι εφημερίδες, ακόμη, έχουν εκφυλιστεί. Τώρα μπορούν να βασίζονται απόλυτα. Το αισθάνεται κανείς καθώς περνάει μέσα από τις στήλες τους. Είναι πάντα το δυσανάγνωστο που συμβαίνει. Φοβάμαι ότι δεν υπάρχουν πολλά να ειπωθούν υπέρ του δικηγόρου ή του δημοσιογράφου. Άλλωστε, αυτό που ζητώ είναι το ψέμα στην τέχνη. Θα σας διαβάσω τι έχω γράψει; Μπορεί να σας κάνει πολύ καλό. 

Κύριλ . Σίγουρα, αν μου δώσεις ένα τσιγάρο. Ευχαριστώ. Παρεμπιπτόντως, σε ποιο περιοδικό σκοπεύεις να το κάνεις;

Βίβιαν . Στην Αναδρομική Ανασκόπηση . Νομίζω ότι σου είπα ότι οι εκλεκτοί το αναβίωσαν.

Κύριλ . Ποιούς εννοείς με το «εκλεκτοί»;

Βίβιαν . Φυσικά, τους κουρασμένους ηδονιστές. Είναι ένα κλαμπ στο οποίο ανήκω. Υποτίθεται ότι φορούμε ξεθωριασμένα τριαντάφυλλα στις τρύπες των κουμπιών μας όταν συναντιόμαστε και έχουμε ένα είδος λατρείας για τον Δομιτιανό. Φοβάμαι ότι δεν πληρείτε τις προϋποθέσεις. Σας αρέσουν πολύ οι απλές απολαύσεις.

Κύριλ . Να έπρεπε να είμαι μαλακός στο πεδίο των πνευμάτων των ζώων, υποθέτω;

Βίβιαν . Πιθανώς. Άλλωστε, είσαι λίγο μεγάλος. Δεν αναγνωρίζουμε κανέναν που είναι της συνηθισμένης [δικής σου] ηλικίας.

Κύριλ . Λοιπόν, πρέπει να φανταστώ ότι είστε όλοι πολύ βαρετοί μεταξύ σας.

Βίβιαν . Είμαστε. Αυτό είναι ένα από τα αντικείμενα του συλλόγου. Τώρα, αν υποσχεθείς να μην διακόπτεις πολύ συχνά, θα σου διαβάσω το άρθρο μου.

Κύριλ . Θα έχεις όλη την προσοχή μου.

Vivian (ανάγνωση με πολύ καθαρή, μουσική φωνή).  

Η παρακμή του ψέματος : Μια διαμαρτυρία . — Μία από τις κύριες αιτίες που μπορούν να αποδοθούν για τον περίεργο συνηθισμένο χαρακτήρα της πλειονότητας της λογοτεχνίας της εποχής μας είναι αναμφίβολα η παρακμή του ψέματος ως τέχνη, επιστήμη και κοινωνική απόλαυση. Οι αρχαίοι ιστορικοί μας έδωσαν υπέροχη μυθοπλασία με τη μορφή της πραγματικότητας' ο σύγχρονος μυθιστοριογράφος μας παρουσιάζει βαρετά γεγονότα με το πρόσχημα της φαντασίας. Η Γαλάζια [Λευκή] Βίβλος γίνεται γρήγορα το ιδανικό του τόσο για τη μέθοδο όσο και για τον τρόπο.  Έχει το κουραστικό έγγραφο του χιούμορ , το άθλιο μικρό του νόμισμα, στο οποίο κοιτάζει με το μικροσκόπιο του. Βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη, ή στο Βρετανικό Μουσείο, διαβάζοντας ντροπιαστικά το θέμα του. Δεν έχει καν το θάρρος των ιδεών των άλλων, αλλά επιμένει να πηγαίνει απευθείας στη ζωή για τα πάντα, και τελικά, μεταξύ εγκυκλοπαίδειας και προσωπικής εμπειρίας, φτάνει [να πατήσει] στο έδαφος, έχοντας αντλήσει τους τύπους του από τον οικογενειακό κύκλο ή από την εβδομαδιαία πλύστρα, και έχοντας αποκτήσει πολλές χρήσιμες πληροφορίες από τις οποίες ποτέ, ακόμη και στις πιο στοχαστικές στιγμές του, δεν μπορεί να απελευθερωθεί πλήρως.

«Η απώλεια που προκύπτει από τη λογοτεχνία γενικά από αυτό το ψεύτικο ιδανικό της εποχής μας δύσκολα μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Οι άνθρωποι έχουν έναν απρόσεκτο τρόπο να μιλούν για έναν «γεννημένο ψεύτη», όπως και για έναν «γεννημένο ποιητή». Αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι λάθος. Το ψέμα και η ποίηση είναι τέχνες' τέχνες, όπως είδε ο Πίντο, που δεν συνδέονται μεταξύ τους - και απαιτούν την πιο προσεκτική μελέτη, την πιο ουδέτερη αφοσίωση. Πράγματι, έχουν την τεχνική τους, όπως και οι περισσότερες υλικές τέχνες της ζωγραφικής και της γλυπτικής, τα λεπτά μυστικά της μορφής και του χρώματος, τα βιοτεχνικά μυστήρια, τις εσκεμμένες καλλιτεχνικές μεθόδους τους. Όπως γνωρίζει κανείς τον ποιητή με την ωραία μουσική του, έτσι μπορεί κανείς να αναγνωρίσει τον ψεύτη με την πλούσια ρυθμική του ομιλία και σε καμία περίπτωση δεν αρκεί η περιστασιακή έμπνευση της στιγμής. Εδώ, όπως αλλού, η πρακτική πρέπει να προηγείται της τελειότητας. Αλλά στις σύγχρονες μέρες, ενώ η μόδα της γραφής ποίησης έχει γίνει πάρα πολύ συνηθισμένη, και θα πρέπει, εάν είναι δυνατόν, να αποθαρρυνθεί, η μόδα του ψέματος έχει σχεδόν καταστραφεί.  Πολλοί νεαροί άνδρες ξεκινούν τη ζωή τους με ένα φυσικό δώρο για υπερβολή, το οποίο, εάν καλλιεργείται σε ένα συγγενές και συμπαθητικό περιβάλλον, ή από τη μίμηση των καλύτερων μοντέλων, μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι πραγματικά υπέροχο και θαυμάσιο. Αλλά, κατά κανόνα, δεν έχει τίποτα. Πέφτει είτε σε απρόσεκτες συνήθειες ακρίβειας.... 

Κύριλ . Αγαπητή μου φίλη! 

Βίβιαν. Σε παρακαλώ μην διακόπτεις στη μέση μιας πρότασης. «Πέφτει είτε σε απρόσεκτες συνήθειες ακρίβειας, είτε πηγαίνει να επισκεφθεί την κοινωνία των ηλικιωμένων και των καλά ενημερωμένων.  Και τα δύο πράγματα είναι εξίσου θανατηφόρα για τη φαντασία του, όπως πράγματι θα ήταν μοιραία για τη φαντασία καθενός, και σε σύντομο χρονικό διάστημα αναπτύσσει μια νοσηρή και ανθυγιεινή ικανότητα αλήθειας, αρχίζει να επαληθεύει όλες τις δηλώσεις που έγιναν παρουσία του, δεν έχει δισταγμούς σε αντίθεση με ανθρώπους που είναι πολύ νεότεροι από τον εαυτό του, και συχνά τελειώνει γράφοντας μυθιστορήματα που είναι τόσο ζωντανά που κανείς δεν μπορεί να πιστέψει την πιθανότητά τους. Αυτό που δίνουμε δεν  είναι μεμονωμένο παράδειγμα. Είναι απλώς ένα παράδειγμα από πολλά και αν κάτι δεν μπορεί να γίνει για τον έλεγχό του, ή τουλάχιστον για τροποποίηση, η τερατώδης λατρεία μας για τα γεγονότα, η Τέχνη θα γίνει στείρα, η ομορφιά θα ξεμακραίνει από τη γη. 

Oscar Wild, Works: from the book Intentions, Edition by G . E. Main, Ed. Collins Clear - Type Press 1949, p.p. 909-912.

-Τα άτομα του διαλόγου έχουν τα ονόματα των παιδιών του Ουάιλντ-

(Διόρθωσα την ελληνική μετάφραση του Project-Gutenberg)

Γ.Χ.