Απορρίμματα και Σκουπίδια

Συνώνυμα, θα μου πείτε ' αλλά ας μιλήσουμε λίγο γι αυτά και ίσως φανεί πως όχι μόνο δεν μοιάζουν, μεταξύ τους αλλά μπορεί να έχουν και εντελώς αντίθετη έννοια. 

Απορρίπτουμε σε ένα καλάθι και -τελικά- σε έναν κάδο, ότι είναι εντελώς άχρηστο, δηλαδή δεν μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί με κανέναν τρόπο -ακόμα και αν αν επισκευαστεί- είτε για τον σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκε είτε για έναν άλλο ή ακόμα και για έναν εντελώς διαφορετικό σκοπό, σύμφωνα με τις αρχικές προδιαγραφές λειτουργίας του. 

Έτσι για παράδειγμα ένα φθαρμένο λάστιχο αυτοκινήτου μπορεί να χρησιμοποιηθεί , αν δεθεί με ένα σκοινί από ένα δέντρο σαν κούνια για παιδιά ή σαν παιχνίδι, κυλώντας το. Στην περίοδο της Κατοχής στην Ελλάδα, έκοβαν το λάστιχο σε κομμάτια και κατασκεύαζαν σόλες παπουτσιών, γιατί τα καινούργια παπούτσια ήταν δυσεύρετα όπως άλλωστε και τα χρήματα. Σήμερα, πέρα του ότι ανακυκλώνουν τα λάστιχα, τα βλέπουμε π.χ. να είναι στοιβαγμένα ως προστατευτικό φράγμα στις πίστες των αγώνων ταχύτητας. 

Αυτά, ως μια γενική τοποθέτηση. Τώρα ας έρθουμε στην Ελληνική καθημερινή πραγματικότητα. Ίσως να έχετε παρατηρήσει πως εκτός από όσα οι καταναλωτές πετούν μέσα στους κάδους απορριμμάτων υπάρχουν και κάποια αντικείμενα ή τρόφιμα που αφήνουν κρεμασμένα σε πλαστικές τσάντες στα χερούλια των κάδων, όπως, για παράδειγμα τρόφιμα (ψωμί, λάδι, φρούτα, αναψυκτικά, λαχανικά κ.ά.). αλλά και αντικείμενα δίπλα στους κάδους όπως παπούτσια, βιβλία, ακόμα και μεγάλα έπιπλα όπως καρέκλες, τραπέζια, καινούργια στρώματα κρεβατιών κλπ. Η επιλογή τους να τα αφήσουν παράπλευρα δείχνει πως μπορούν να διακρίνουν ότι τα αντικείμενα αυτά μπορεί να μην είναι πλέον απαραίτητα γι αυτούς αλλά είναι πολύ πιθανό να αξιοποιηθούν από άλλους ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη. Ο τρόπος που τα τοποθετούν ' με σειρά και μερικές φορές ακόμα και συσκευασμένα σε φροντισμένα δέματα, αποδεικνύει την ύπαρξη κοινωνικής ευαισθησίας.

Αλλά, ποιοί είναι οι άνθρωποι που χρειάζονται "τα απορρίμματα"; Πρώτα και κύρια απ' όλους είναι οι άστεγοι που σχεδόν πάντα είναι και άνεργοι, καθώς κανένας δεν εμπιστεύεται να τους δώσει δουλειά ή γιατί έχουν επιλέξει αυτό τον τρόπο ζωής "εκ πεποιθήσεως" ως πρότυπο ενός μοντέλου ζωής αντίθετο με αυτό της καταναλωτικής κοινωνίας, έστω κι αν τροφοδοτούνται, τελικά, και από τα "σκουπίδια" της. Έπειτα είναι οι άνθρωποι των χαμηλότερων στρωμάτων της μεσαίας τάξης που "πιάνουν τα χέρια τους" και μπορούν να επισκευάσουν εύκολα ένα έπιπλο που χρειάζεται λουστράρισμα ή μια πολυθρόνα γραφείου που της λείπει ένα ροδάκι και μπορεί να συμπληρωθεί άμεσα. Δεν έχω παρατηρήσει ποτέ καλοντυμένο κύριο ή κυρία ή νεαρό παιδί με μια σχετική οικονομική άνεση να βρίσκεται κοντά σε κάδο σκουπιδιών ' πόσο μάλλον να ενδιαφέρεται για οποιοδήποτε αντικείμενο γύρω από αυτόν και είναι αναμενόμενο ' συνήθως ο καταναλωτής είναι ο πρωτεύων παραγωγός που παράγει απορρίμματα για τον δευτερεύοντα "καταναλωτή" που τα ξαναχρησιμοπιεί σύμφωνα με τις γνώσεις και τις ανάγκες του.

Έχω, επίσης, ακούσει μαρτυρίες παλιατζήδων που τη στιγμή που έψαχναν σε κάποιο κάδο της Εκάλης, της Κηφισιάς ή του Κολωνακίου τους πλησίασε κάποιος και τους έδωσε ένα δεκάευρο ή ένα δίευρο, όπως και τη μαρτυρία άστεγου που του έδωσαν ελεημοσύνη και άφησε τα κέρματα που του έδωσαν να πέσουν στο έδαφος γιατί του φάνηκαν ψιλά και δεν καταδέχτηκε να τα κρατήσει. Αυτό, θεωρητικά, θα μπορούσε να ονομαστεί δείγμα κοινωνικής αλληλεγγύης που συμβάλλει στην κοινωνική συνοχή, αν δεν ήταν "αφ' υψηλού" ελεημοσύνη. Δεν το βρίσκω όμως κακό, γιατί πίσω από οποιοδήποτε ατομικό κίνητρο, η βοήθεια είναι πάντα βοήθεια.

Αλλά, υπάρχει ένα ζήτημα ' όταν τα τρόφιμα ή τα μικροαντικείμενα βρίσκονται κρεμασμένα στο χερούλι ή δίπλα σε έναν κάδο, μπορούν εύκολα να μεταφερθούν από όποιον τα έχει ανάγκη ' όταν, όμως πρόκειται για μεγάλα αντικείμενα, αν ο συλλέκτης δεν είναι παλιατζής (με δικό του μεταφορικό μέσο) τότε επιστρατεύονται τα γνωστά καροτσάκια πλατφόρμες όσων μαζεύουν και στοιβάζουν σε αυτά πατικωμένα χαρτόκουτα συσκευασιών ή τα παλιά σιδερένια καροτσάκια των σουπερμάρκετ που μπορούν να μεταφέρουν βαρύτερα αντικείμενα. 

Γνωστά, θα μου πείτε, λίγο-πολύ όλα αυτά ' τα βλέπουμε κάθε μέρα γύρω μας ' γιατί να ασχολούμαστε με αυτά; Μα γιατί, ακριβώς επειδή είναι αυτονόητα, δεν τους δίνουμε τη σημασία που πρέπει. Και ποιά είναι αυτή η σημασία; 

Φτάνουμε τώρα σε ένα κρίσιμο σημείο και μπορεί να σας στενοχωρήσω!

- Αγοράζουμε όποια τρόφιμα μας είναι εντελώς απαραίτητα για να ζήσουμε ' στην ποσότητα που χρειαζόμαστε.

- Δεν βγαίνουμε για ψώνια για να καλύψουμε το συναισθηματικό μας κενό με μια άκρατη καταναλωτική αμετροέπεια. (συγγνώμη, κυρίες μου)

- Δεν αγοράζουμε κάθε μέρα και κάποιο καινούργιο ρούχο για να μας δουν στη γειτονιά ή στον επαγγελματικό και κοινωνικό μας κύκλο, αλλά, και ούτε, αντίθετα, κυκλοφορούμε με κουρελιασμένα τζην για να χλευάσουμε την καταναλωτική κοινωνία, γιατί μέσα σε αυτή ζούμε ανεξάρτητα από τον βαθμό στο οποίο την αποδεχόμαστε.

- Δεν παρατηρούμε, από την μπαλκονόπορτα του σπιτιού μας, τον άστεγο που στέκεται δίπλα στον κάδο, απέναντι από το σπίτι μας, όπου αφήσαμε συγκεκριμένα αντικείμενα και έχουμε βάλει στοιχήματα με τους φίλους μας: ποιό θα πιάσει πρώτο ' ποιά θα πάρει τελικά ' και δεν πανηγυρίζουμε όταν κερδίζουμε ένα στοίχημα και μάλιστα τόσο δυνατό ώστε να μπορεί να μας ακούσει ακόμα κι αυτός ο δυστυχής, κάτω στο δρόμο! Αν θέλετε τόσο πολύ να συμμετάσχετε σε ένα ριάλιτυ σώου να δηλώσετε συμμετοχή σε ένα τέτοιο παιχνίδι ' μην διοργανώνετε δικά σας αυτοσχέδια παιχνίδια διαλέγοντας μάλιστα για τον εαυτό σας το ρόλο του Big Brother ή  αν προτιμάτε της Big Sister ' δεν σας τιμά είτε Μεγάλοι Αδελφοί είστε, είτε Μεγάλες Αδελφές.

- Σε κάδους απορριμάτων υπάρχει μια αυτοκόλλητη μαύρη φιγούρα που λέει: Είμαι άνθρωπος δεν είμαι σκουπίδι" γιατί έχει τοποθετηθεί εκεί; Γιατί η φιγούρα αυτή απεικονίζει μια μαύρη γυναίκα; Μη μου πείτε πως δεν ξέρετε την απάντηση...

Θυμάμαι έναν αξιοπρεπή και σοβαρό άνθρωπο (οδοκαθαριστή) να δηλώνει στην  τηλεόραση -σχετικά με τους όρους και τις συνθήκες εργασίας, κατά τη διάρκεια μιας παρατεταμένης απεργίας των εργαζομένων στην καθαριότητα- ως απάντηση στις διαμαρτυρίες των πολιτών για τους συσσωρευμένους όγκους των σκουπιδιών: "Μαζεύουμε τα σκουπίδια ' δεν είμαστε σκουπίδια".

Γιώργος Χατζηαποστόλου