Ο πατέρας της Ιατρικής, Ιπποκράτης και η θέση - λειτουργία της γυναίκας στην Ιστορία όπως αναλύεται στην επιστήμη του.
Τα περισσότερα κείμενα του βιβλίου της Helen King έχουν παρουσιαστεί σε σεμινάρια και έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα, που δεν είναι εύκολα προσβάσιμα ' άλλα έχουν αναθεωρηθεί και συμπληρωθεί και εκτίθενται συγκεντρωμένα σε αυτό το βιβλίο.
Στην παρακολούθηση της ιστορικής μετάβασης της ιατρικής τέχνης της νοσηλευτικής και της μαιευτικής στην επιστήμη της γυναικολογίας, η συγγραφέας του βιβλίου συνυπολόγισε και τις κοινωνικές επιστήμες που συνέβαλαν σε αυτή την εξέλιξη.
Διαβάζοντας, ξεχώρισα τα ακόλουθα σημεία των κειμένων που θεώρησα ως περισσότερο σημαντικά.
Πρώτα απ'όλα μια ειλικρινής εισαγωγική άποψη που μου φάνηκε ιδιαίτερα παραστατική:
Με την πάροδο των αιώνων από την αρχαία ελληνική ιστορική περίοδο, ως τον Μεσαίωνα και το τέλος της Βικτοριανής εποχής, η ιατρική τέχνη, αντλώντας τις πηγές της από τον μύθο και την θρησκευτική τελετουργία, πέρασε στη φάση της νοσηλευτικής και μαιευτικής πρακτικής για να αποκρυσταλλωθεί στην ιατρική επιστήμη της γυναικολογίας.
"Εμείς, όντας άνδρες, έχουμε τους ασθενείς μας, που είναι γυναίκες, στο έλεός μας"
(Seymour Haden, British Medical Journal 1867, σ. 396)
Ο ιπποκράτειος θεραπευτής διέκρινε διαφορετικά χαρακτηριστικά ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα που βασίζονταν στην ερμηνεία των εξωτερικών χαρακτηριστικών του σώματος.
Ο ιπποκράτειος γιατρός καταδικάζει "την έλλειψη συμφωνίας ανάμεσα στην εμφάνιση, είτε λεκτική είτε οπτική και στην πραγματικότητα...". (σ. 47)
Σχετικά με τον τρόπο που πρέπει να "διαβάζεται" ένα γυναικείο σώμα, ο ιπποκράτειος θεραπευτής πρέπει να αποφασίσει αν μια γυναίκα είναι αρκετά έμπειρη ώστε να την εμπιστευθεί όταν περιγράφει συμπτώματα Επιδημιών, όπως η εμμηνορρυσιακή παρεκτροπή (σ. 63).
Οι Αφορισμοί ως ένα σύνολο πρακτικών συμβουλών του ιπποκράτειου κώδικα, κυκλοφόρησε κατά τον Μεσαίωνα στη Δύση και στον αραβικό κόσμο. (σ. 66)
'Ένα χρήσιμο μοντέλο' που συνδέει και ερμηνεύει τις "φαινομενικά αντιφατικές" θέσεις των Αφορισμών και των Επιδημιών, πρότεινε ο Lacatos (1978), "το οποίο θεωρεί ότι κάθε επιστημονικός κλάδος" ακολουθεί ένα σύνολο κανόνων και διαδικασιών που ονομάζεται "ερευνητικό πρόγραμμα" και "έχει έναν σκληρό πυρήνα, μια περιοχή υποθέσεων, οι οποίες γίνονται αποδεκτές από όλους τους μελετητές" και "περιβάλλεται από μια προστατευτική ζώνη υποθέσεων οι οποίες αφομοιώνουν ανωμαλίες που διαφορετικά θα απειλούσαν τον σκληρό πυρήνα". (σ. 69)
"Ένα ερευνητικό πρόγραμμα έχει επίσης ένα σύνολο από θετικά ευριστικά και αρνητικά ευριστικά ερωτήματα. Τα θετικά ευριστικά ερωτήματα του ιπποκράτειου ερευνητικού προγράμματος περιλαμβάνουν ερωτήματα όπως: "Ποιός ήταν ο Ιπποκράτης;" "Ποιά είναι τα γνήσια έργα που γράφτηκαν από τον ίδιο;" "Ποιός έγραψε τα άλλα έργα;" (σ.σ. 69-70)
Σύμφωνα με τον Βυζαντινό σχολιαστή Τζέτζη ο Ιπποκράτης κατάγονταν από μια "γενεαλογία δεκαεφτά γενεών που έφταναν μέχρι τον Ασκληπιό" ενώ "η ταυτότητα της μητέρας του παρέμεινε ανοιχτή, παρόλο που το όνομα Φαναρέτη, η υποτιθέμενη μητέρα του Σωκράτη και μαία, επίσης προσκολλήθηκε στον Ιπποκράτη ως μητέρα του (σ. 71).
"Στον κλασικό κόσμο δεν ήταν το ιατρικό μοντέλο των ιπποκρατικών, αλλά το θρησκευτικό μοντέλο του Ασκληπιού αυτό που εξάγονταν σε πολλά μέρη της Ελλάδας και το 291 π.Χ. στη Ρώμη (σ. 113).
Σύμφωνα με μερικά ιπποκράτεια κείμενα η ιατρική "διεκδικεί μια θέση στον κατάλογο των τεχνών" (σ. 128).
"Η ιατρική ανάμεσα στις μεγάλες τέχνες ήταν ωστόσο ανοιχτή στον αρχαίο κόσμο". Αυτό συνέβαινε μάλλον, γιατί η ιατρική δεν ήταν μοναδική για τα ανθρώπινα όντα" αλλά "μοιραζόταν με το βασίλειο των ζώων". Ο Πλούταρχος υποστηρίζει ότι τα ζώα έμαθαν στον άνθρωπο πως να χρησιμοποιεί τα φάρμακα, τη δίαιτα και τη χειρουργική -τους τρεις παραδοσιακούς κλάδους της ιατρικής- τρώγοντας βότανα, καθαρίζοντας το στόμα τους με αλατόνερο, με τη νηστεία και τη χειρουργική..." (σ. 129)
"Ο Πλούταρχος υποστηρίζει ότι όπως οι άνδρες προετοιμάζονταν για τον πόλεμο, έτσι και οι γυναίκες της Σπάρτης γυμνάζονταν ώστε να προετοιμαστούν για τις οδύνες της γέννας". Γι αυτό ο πόνος του τοκετού "χρησιμοποιείται μεταφορικά και για άλλους ψυχικούς πόνους" -αντιστοιχίζοντας τη γέννα με την έντονη "ανδρική κοινωνική δραστηριότητα"- μόνο με την οποία "οι γυναίκες αποδεικνύουν ότι είναι πραγματικές γυναίκες".(σ. 138)
Στο πλαίσιο της συζήτησης για την αντισύλληψη και την έκτρωση στον αρχαίο κόσμο, οι τρόποι με τους οποίους πραγματοποιούνται αποδίδονται "από μεταγενέστερους αναγνώστες των ιπποκράτειων έργων στους ρόλους της νοσοκόμας και της μαίας ως εκ φύσεως γυναικείους". Οι όροι νοσοκόμος και μαιευτήρας προσδιορίστηκαν κατά τον 17ο αιώνα. (σ. 175)
"Ωστόσο, το ιπποκράτειο κείμενο" των Αφορισμών παρέμεινε σε χρήση εξαιτίας του "ρόλου του στην ιατρική εκπαίδευση" ενώ, παράλληλα η επιρροή του Γαληνού αυξανόταν στη Δύση" (σ. 272)
"Πριν από τον 16ο αιώνα" για παράδειγμα, "οι θεραπείες της υστερίας, με χαρακτηριστικά όπως: η αρωματοθεραπεία, η χρήση του σβυσμένου φιτιλιού του λυχναριού και η εφαρμογή αρωματικών ελαίων στα σεξουαλικά όργανα, είχαν τις ρίζες τους στην ιπποκράτεια ιατρική, όπως αυτή μεταδόθηκε από τον Γαληνό" (σ. 273)
Το "πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε η ιπποκράτεια γυναικολογία και συνεχίστηκε στις μεταγενέστερες χρήσεις της γυναικολογίας αυτής στην ιατρική ιστορία," -όπως στην περίπτωση της υστερίας- "ακολουθώντας την ιπποκράτεια ιατρική παράδοση και ένα εξιδανικευμένο κλασικό παρελθόν¨(σ. 277)
Helen King, Η γυναίκα στον Ιπποκράτη (Διαβάζοντας το γυναικείο σώμα στην αρχαία Ελλάδα), επιμ. Γιάννης Αντωνόπουλος, Εκδ. Έλλην 2000, σ.σ. 352.
Γεώργιος Χατζηαποστόλου
