Κυριακή 26 Απριλίου 2009

Οι "μέλισσες" και ο Κάλβος

Η γνώμη ενός αναγνώστη για το μυθιστόρημα που έγραψε η Πόλυ Χατζημανωλάκη, με τίτλο: «Οι μέλισσες του Κάλβου τριγυρίζουν στα λιβάδια του Λινκολνσάϊρ», Εκδ. Ταξιδευτής, Αθήνα 2008.

Γεννήθηκα 90 χρόνια ακριβώς από την ημέρα όπου ο ποιητής είχε «μια μικρή διαφωνία με τη γυναίκα του», την 1η Νοεμβρίου 1959, επειδή αν και άρρωστος ήθελε να σηκωθεί από το κρεβάτι και να ψηφίσει. Η μητέρα μου που βρίσκεται στην ίδια ηλικία θέλει να πάει να ψηφίσει στις επόμενες Ευρωεκλογές του Ιουνίου του 2009 και όχι μόνο. Αλλά ας ασχοληθούμε με τον «δικό μου» Κάλβο με την έννοια του τρόπου που αντιλαμβάνομαι τη φυσική, πολιτική και ποιητική του παρουσία.
Οι σκέψεις, οι ανησυχίες και οι γόνιμες πνευματικές αναζητήσεις - οι μέλισσες - του Κάλβου έχουν ανάγκη από ένα αντίστοιχο - όσο μπορεί να υπάρξει αντιστοιχία - παράδειγμα σύγχρονης ζωής - μια μελέτη περίπτωσης (case study) ή καταγραφή μιας ιστορίας ζωής– ώστε να γίνουν αρχικά αναγνώσιμες, ύστερα προσεγγίσιμες και τέλος οικείες στον σημερινό αναγνώστη-ερευνητή-βιβλιόφιλο. Αυτή τη σύνδεση θεωρώ πως επιχείρησε και κατάφερε να δημιουργήσει η συγγραφική αυτή προσπάθεια της Π. Χατζημανωλάκη με έναν ανάλαφρο, όσο και στέρεο τρόπο που μου θυμίζει τις σχοινένιες γέφυρες που συνδέουν τις όχθες ποταμών μέσα στην τροπική ζούγκλα των πόλεων.
Αντιλαμβάνομαι τις δύο κύριες φιγούρες τον Πέτρο Ασλάνογλου και τον Ιάκωβο Λογιάδη του μυθιστορήματος σε εναλλακτικούς ρόλους:
Παιδιού/εφήβου – ώριμου ενήλικα με στοιχεία παιδικότητας,
Μαθητή και δασκάλου,
Μοναχικού και κοινωνικοποιημένου,
Αναγνώστη και λογοτέχνη,
και ως «μετεμψυχώσεις»
του Κάλβου (σε νεαρή ηλικία) – και του ηλικιωμένου Κάλβου,
γιατί ο Κάλβος δεν ήταν ένα μόνο πρόσωπο και δεν μπορεί να αποδοθεί μέσα από μια μόνο κοινωνική ή πολιτισμική εκδοχή.
Καθώς διαβάζω το βιβλίο της κυρίας Χατζημανωλάκη, διαπιστώνω έναν παραλληλισμό ανάμεσα στη ζωή της μέλισσας ως "υπόδειγμα αυστηρότητας και αγνότητας...." και της ζωής του Κάλβου. Σε άλλο σημείο ο αναγνώστης καλείται να μην βλέπει "παρά την αγνή μορφή που οραματίζεται ελευθερία". Λάθη στη γλώσσα, και αρχαϊκοί τύποι μας μεταφέρουν την αγωνία του ποιητή, να δώσει διέξοδο σε κρυφά νοήματα και σημασίες. Ο Κάλβος οραματιζόταν την αναγέννηση της ελληνικής λογοτεχνίας και πίστευε ότι «η απόσταση που χωρίζει τα νέα ελληνικά από τα αρχαία» δεν είναι αγεφύρωτη και γι’ αυτό πρέπει να διανυθεί από τους εκπαιδευτικούς και τους λογοτέχνες, αξιοποιώντας στη νεοελληνική έκφραση αρχαίες λέξεις με τον τρόπο που «έκτιζαν και οι Έλληνες τις εκκλησιές τους χρησιμοποιώντας που και που ένα κιονόκρανο από ένα ναό του Απόλλωνα».
Αλλά γιατί ο Κάλβος, σύμφωνα με όλους τους μελετητές του έργου του, ήταν «δύστροπος, ιδιότροπος και αντικοινωνικός;». Όπως γράφει η Έλλη Αλεξίου: «Στα μικρά του χρόνια του έλειψε η σπιτική διαβίωση» και φαίνεται πως «θα μεγάλωσε μέσα σε οράματα μοναξιάς και αφροντισιάς». Διάβασα, επίσης, τις απόψεις άλλων μελετητών για τη μορφή και τη συμπεριφορά του Κάλβου ' τις καταλαβαίνω όλες, δεν υιοθετώ απόλυτα καμία, παρότι είμαι πλησιέστερα στην προσέγγιση του Καψάσκη.
Έχω την έντονη διάθεση να παρακαλέσω τους μελλοντικούς ερευνητές να τον αφήσουν στην ησυχία του εκεί που βρίσκεται ' μια τέτοια γοητευτική διαφορετικότητα που υλοποίησε η προσωπικότητα του ποιητή, είναι το γέννημα μιας βαθιάς πνευματικής καλλιέργειας και ενός απόδημου αναχωρητισμού που εκδηλώθηκε σε ένα εναλλασσόμενο πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό ευρωπαϊκό περιβάλλον όπου περιπλανήθηκε ο Ανδρέας Κάλβος στη διάρκεια της ζωής του. Θα ανησυχούσα αν κάποιοι μελετητές του έργου του τον έβλεπαν ως έναν απόγονο των τροβαδούρων της Ευρώπης του Μεσαίωνα, όπου ως κοσμοπολίτης περιηγητής περιδιάβηκε πολλές χώρες τις Ευρώπης, έζησε έντονα τον έρωτα, τη δόξα, τη ζωή και πέθανε νέος ή / και «πλήρης ημερών» και κενός πνεύματος σαν Έλληνας αποξενωμένος από την αρχαία πολιτισμική παράδοση.
Γιώργος Δημητρίου Χ.
Το ιστολόγιο της Π. Χατζημανωλάκη βρίσκεται στη διεύθυνση: http://waxtablets.blogspot.com/

6 σχόλια:

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Αγαπητέ Γιώργο,

Να σε ευχαριστήσω και από δω για τη τιμή που μου έκανες να παρουσιάσεις τις Μέλισσες στο ιστολόγιό σου και μάλιστα με αυτό τον προσωπικό και βαθύ τρόπο.

Τι ωραία σύμπτωση να έχεις γεννηθεί την ημέρα που ήθελε ο ποιητής να πάει ψηφίσει!

Μια μικρή παρατήρηση: όπως γνωρίζεις δεν υπάρχει γνωστή προσωπογραφία του Κάλβου. Το σκίτσο επομένως του Ελύτη – αποκρουστικό κατά τη γνώμη μου – εκφράζει τις απόψεις που είχε εκφράσει ο Ελύτης για τον χαρακτήρα του Κάλβου - το αποκρουστικό γερόντιο που λέγαμε …

Τα περί του απρόσιτου – απροσάρμοστου – δύσκολου χαρακτήρα του Κάλβου, τα οποία σχολιάζει η ΄Ελλη Αλεξίου ( και τα αποδέχεται προσπαθώντας να τα δικαιολογήσει ) είναι αμφίβολο αν ισχύουν, όπως ισχυρίζεται ο Σωκράτης Καψάσκης στο βιβλίο του «Μοναχικοί μαυροντυμένοι περιπατητές της Κέρκυρας». Ενδέχεται να τα επινόησαν για να δικαιολογήσουν τη συνωμοσία σιωπής εις βάρος του οι «κύκλοι» που τον είχαν καταδικάσει σε απομόνωση και εμπόδιζαν την έκδοση των Ωδών του στην Ελλάδα…

Νάσαι καλά

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Αγαπητή Πόλυ
Στην Ελλάδα της ημιμάθειας συνηθίζεται να διαφωνούμε για να δείξουμε πως έχουμε άποψη και να βριζόμαστε για να δείξουμε πως έχουμε θέση. Θα παραξενεύει λοιπόν κάποιους πως λέω μόνο καλά λόγια σχετικά με ανθρώπους που παρουσιάζουν μια ξεχωριστή, αξιοπρόσεκτη γραφή. Κάποια στιγμή, ακόμα κι αν δεν καταλάβουν, ελπίζω να συνηθίσουν. Έγραψες ένα αναγνώσιμο και πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, εννοώ μακριά από φιλολογισμούς και λεκτικές ωραιοποιήσεις και λυπάμαι που άργησα να το διαβάσω. Συμφωνώ με την άποψη του Καψάσκη, αλλά δεν πήρα ανοιχτά θέση για να μην καθοδηγήσω με κανένα τρόπο τους επόμενους αναγνώστες του βιβλίου σου. Μέσα από το βιβλίο σου θεωρώ πως ο Κάλβος απομυθοποιήθηκε και απενοχοποιήθηκε. Μεγάλη η προσφορά του Σεφέρη να ενεργήσει για την ανακομιδή των λειψάνων του ποιητή από την Αγγλία στην Ελλάδα. Δεν συμβαίνει συχνά στις ημέρες μας να ταυτίζεται η εικόνα που έχεις σχηματίσει για κάποιον άνθρωπο μέσα από τα κείμενά του με τη ζώσα προσωπικότητά του.
Αυτό είπα και στον Βαγγέλη, που έκανε αυτή την ουσιαστική και λιτή, παρά τη διάρκειά της, παρουσίαση του βιβλίου σου. Εύχομαι να διοχετεύεις πάντα τη νεανική ζωτική σου ενέργεια στα κείμενα και στις συγγενείς δραστηριότητες με τις οποίες ασχολείσαι.

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Αφαίρεσα το άσχημο σκίτσο του Κάλβου και στη θέση του τοποθέτησα ένα βαθύ γαλάζιο τριαντάφυλλο γιατί ο Κάλβος αγαπούσε την Ελλάδα.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Ευχαριστώ Γιώργο για τα καλά σου λόγια.

Σήμερα, στο παραθυράκι του/της Roadartist που αναδύεται αριστερά στο ιστολόγιό σου παρουσιάζοντας την ανάρτησή του για τα σύννεφα, διαβάζουμε το στίχο του Ελύτη:

«Θε μου πόσο μπλε ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε!»

Και το μπλε τριαντάφυλλο στη θέση του σκίτσου του Ελύτη!

Τι σύμπτωση…

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Ναι! Αγαπητή Πόλυ,
πρόσεξα κι εγώ την ανάρτηση της φίλης Roadartist. Απ'όσο γνωρίζω, αρκετά από τα αρνητικά στοιχεία που τόσο ανεύθυνα και αβασάνιστα είχαν προσάψει στο πρόσωπο του Ανδρέα Κάλβου φαίνεται να αντιπροσωπεύουν τα προσωπικά χαρακτηριστικά των ίδιων των κριτών του. Όμως, όταν διαβάζω Έλληνες ποιητές που θεωρούνται σημαντικοί, όπως ο Ελύτης, παραβλέπω τις προσωπικές αδυναμίες τους και κρατώ την αγάπη τους για την Ελλάδα, που είναι ο κοινός τόπος όπου όλοι συναντώνται.

Idom είπε...

Γεια χαρά σας!

Εγώ το βιβλίο ήδη το έχω διαβάσει, το έχω σχολιάσει ΚΑΙ συστήσει!
:-)

Οπότε τώρα θα πω κάτι άσχετο:

Εμπρός στον δρόμο που xάραξε ο Κάλβος!
Ήτοι: την Κυριακή να πάμε όλοι να ψηφίσουμε. Αποχή από την αποχή!

Idom