Παρασκευή 22 Ιανουαρίου 2016

Τι...είναι; Θα σας γελάσω*...


Συνέβαινε, καμιά φορά, ο καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης ή η καθηγήτρια της Θεατρολογίας να μην έχουν σχηματίσει πλήρη εικόνα της απόδοσης ενός φοιτητή πριν από το τελευταίο διαγώνισμα του εξαμήνου κι έτσι μας ζητούσε να γράψουμε ένα συμπληρωματικό τεστ. Όλοι θέλαμε να πάρουμε καλό βαθμό ' τι να κάνουμε ' συμμετείχαμε! Η οδηγία έλεγεΓράψτε μια σύντομη ιστορία -όχι μικρότερη από 69 λέξεις- όπου θα αναπτύσσετε τη γνώμη σας σχετικά με τα είδη καπνιστού ' ασχοληθείτε ειδικότερα με την πίπα.
Διευκρίνησηξέρετε, εκείνο το ξύλινο αντικείμενο που χρησιμοποιούν οι καπνιστές (και όχι μόνο).
Όχι πως ενδιαφέρει, αλλά, να έτσι ... ανοίγεται μια παρένθεση (
Σύντομο προσωπικό ιστορικό
Οι σχέσεις της ζωής μου μετρώνται στα δάχτυλα του ενός χεριού -με εξαίρεση τον αντίχειρα- καθώς άγγιξα, χάιδεψα, αλλά δεν χρησιμοποίησα με κανένα τρόπο τη γυναίκα που βρισκόταν δίπλα μου. Οι λίγες σχέσεις της ζωής μου ήταν μακροχρόνιες (η μακροβιότερη έφτασε τα 7 χρόνια, ενώ η μικρότερη τα 2 χρόνια). Η πρώτη -και πλατωνική μου σχέση- ήταν με ένα κορίτσι που κάπνιζε, χωρίς αυτό να την εμποδίζει να φυλάει υπέροχα.
... όχι πως ολοκλήρωσα ότι είχα να πω, μα, έτσι ... κλείνεται η παρένθεση)
Αλλά ας επικεντρωθούμε στο τεστ των συνειρμών:
"Αυτό δεν είναι μια πίπα"
Ασφαλώς! 
Αυτό είναι η εικόνα μιας πίπας ' είναι ένα ξυλόφωνο, μια σφυρίχτρα, ένα πτυελοδοχείο με λοξό χερούλι, ένα ξύλινο κουτάλι για χαβιάρι, ένας ξύλινος δοσομετρητής για μαγειρική σόδα, ένα ξύλινο μπρίκι του καφέ, ένα κομμάτι στραβόξυλο που είτε δεν αναγνωρίζουμε, είτε έχουμε ξεχάσει τη χρήση του.
Μπορεί ακόμα να είναι η συνάντηση μιας παρόδου με την κεντρική λεωφόρο, ένας πλάγιος τρόπος να αποφύγουμε να κάνουμε έρωτα, μια παράπλευρη σύνδεση του σώματος με το μυαλό που γίνεται με σκοπό να παρακάμψει την καρδιά, ώστε να μην πληγωθούμε αν ο έρωτας αποδειχθεί αναπάντητος, μια προσπάθεια να κυριαρχήσει το αδύναμο αρσενικό πάνω στο ισχυρό θηλυκό, τσαλακώνοντάς το, αφού δε μπορεί να το νικήσει!
Αλλά πάλι, μάλλον είναι, απλά, ένα φορητό, κινητό σταχτοδοχείο! 
Παρότι πιθανώς θα σας απογοητεύσω, ομολογώ πως δεν πιστεύω τον υπότιτλο του έργου ' πιθανότατα, αυτό είναι μια πίπα! 
Όμως, τελικά, ότι κι αν είναι αυτό το αντικείμενο πρέπει να μπει στη θέση του, όχι για τίποτε άλλο, παρά για να καταδειχθεί η χρηστική του αξία!
Για κάποιο λόγο κατασκευάστηκε, ανεξάρτητα αν ενίοτε μπορεί να έχει αλλάξει χρήση!
Πάντως, η πίπα σίγουρα δεν είναι ερωτικό βοήθημα, ερωτικό φετίχ ή συσκευή παροχής δεύτερων βοηθειών (όταν οι πρώτες δεν έχουν αποτέλεσμα) σε ερωτικούς "μετανάστες".
Ναι, μα εσείς κάτι ξέρετε, αλλά δε μας βοηθάτε καθόλου να καταλάβουμε!
Προσωπικά, δεν καπνίζω (Θεός φυλάξει!) και δεν μπορώ να εμποδίσω καμία γυναίκα που θέλει να κόψει το κάπνισμα να το κάνει! Ο καπνός που περιβάλλει όσους καπνίζουν -σε κλειστό χώρο- δεν είναι τίποτε άλλο από βίαιη επέκταση του ατομικού τους χώρου και καταπάτηση του προσωπικού χώρου όσων από τους άλλους δεν καπνίζουν. Είναι καιρός να τελειώνουν οι καπνιστές με τις ανασφάλειες και τη χαμηλή τους αυτοεκτίμηση ' δε θα τους αναγνωρίσουν -ως κοινωνικά όντα- με το ζόρι!
Πάνω -ή μάλλον, κάτω- απ' όλα, η Δημοκρατία και η κοινοκτημοσύνη, βεβαίως-βεβαίως!
Μόλις "αυτώσω τα αυτά" που έλεγε ο Κωνσταντάρας, τα ξαναλέμε!
Τώρα, να το υπογράψω, αυτό
Άσε, καλύτερα...
Αλλά, πάλι, ορφανό να μείνει το "κειμενάκι" όπως θα έλεγε και η Γεωργία;

Σημείωση:
Μια φίλη παρατήρησε ότι το κορίτσι της φωτογραφίας (τίτλος: Αυτό δεν είναι ένα γυμνό κορίτσι) είναι μια ζωντανή εκδοχή του αντικειμένου της πίπας. Πράγματι: σκοπός μου ήταν να δείξω πως τα πόδια και οι γοφοί του κοριτσιού αντιστοιχούν στον λαιμό και το κυρίως σώμα της πίπας. Το υπόλοιπο σώμα -από τη μέση και πάνω- όπου περιλαμβάνεται και το μυαλό, προφανώς είναι περιττό στην ανάλυσή μας, καθώς από κανένα "αντικείμενο" δεν μπορούμε να περιμένουμε να έχει και ψυχή. Πάντως, ελπίζω να συμφωνήσετε, πως το κορίτσι μπορεί να παραμένει ακάλυπτο, αλλά δεν είναι γυμνό, καθώς η στάση καλύπτει τα ιδιαίτερα σημεία του σώματός του
Γιατί τα έγραψα όλα αυτά; Με ενδιέφερε να εκφραστώ ελεύθερα και να με καταλάβουν. Από τις πρώτες αντιδράσεις των αναγνωστών συμπεραίνω πως συνέβησαν και τα δύο. Ας το διαβάσουμε αν θέλετε, αλλά δεν περιμένω τη, σε βάθος, κατανόηση των συναδέλφων. Πιθανότατα θα αντιληφθούν πως παραθέτω μια σειρά από εξυπνάδες για να εντυπωσιάσω και τίποτε άλλο. Ορισμένες φίλες, παραμένουν προσκολλημένες στις τυποποιημένες γνώσεις που έλαβαν από το πανεπιστήμιο -ιδιαίτερα αν αυτό ήταν το Καποδιστριακό- και θα έχετε προσέξει ότι "μεταφράζουν" ότι λέμε, στην "επιστημονική διάλεκτό τους", έστω κι αν περιγράφουμε ουσιαστικά το ίδιο πράγμα! Αλλά και ένας-δυό από τους κυρίους συναδέλφους ακολουθούν τον ίδιο μονόδρομο όταν επιμένουν σε μια αβάσιμη θέση μέχρι να αποδομηθεί εντελώς η επιχειρηματολογία τους από τη διδάσκουσα ' νομίζω πως δικαιούνται μια πολυθρόνα όπου θα αποθέσουν τη μεγαλοσύνη τους ' δεν είναι πρέπον να κάθονται σε κοινή καρέκλα. Δύσκολη δουλειά, η ενεργητική μάθηση! 
Όσο έγραφα, είχα διαρκώς στο μυαλό μου τον γνωστό φωτισμένο παραμυθά Ευγένιο Τριβιζά και την παραίνεσή του: Ας φανταστούμεhttps://www.youtube.com/watch?v=tx67UwCrqkU Θα χαιρόμουν αν κατόρθωνα να κερδίσω την κατανόηση και την αποδοχή σας, αλλά δεν εξαρτώ με κανένα τρόπο τη δημιουργική σκέψη και τη φαντασία μου από τη σύμφωνη γνώμη σας! Ο Τριβιζάς ανέφερε το παράδειγμα παιδιών της νηπιακής ηλικίας που βρήκαν για τον συνδετήρα των φύλλων χαρτιού 145 χρήσεις διαφορετικές από τη συγκεκριμένη για την οποία κατασκευάστηκε, ενώ οι ενήλικοι εντόπισαν μόνο 20! 
Έτσι, λοιπόν, αν δοκίμαζα να σκεφθώ ξανά σαν παιδί, θα έλεγα πως η πίπα είναι
1. ένα μικρό δοχείο όπου θα αραιώνω τις νερομπογιές μου,
2. η προσωπική μου σφραγίδα, όταν την πιέζω πάνω στην πλαστελίνη,
3. η ωτοασπίδα μου, όταν αποφεύγω ν' ακούσω ένα δυνατό θόρυβο ή κάτι δυσάρεστο,
4. ένα βαρκάκι με ουρά και πλήρωμα λίγα μυρμηγκάκια που θα άφηνα να πλεύσει στο νερό της πισίνας,
5. ένα σφυράκι για να "καρφώνω",
6. ένα μουσικό όργανο σαν τη φλογέρα, αν έκανα λίγες τρύπες στο μπράτσο του και στη συνέχεια φυσούσα,
6. ένα μενταγιόν, αν του έκανα μια τρύπα στην άκρη του μπράτσου και περνούσα από εκεί μια αλυσίδα για να το κρεμάσω στο λαιμό μου,
7. ένα μελανοδοχείο για το μελάνι της πένας μου,
8. μια θήκη για τις μύτες του μηχανικού μολυβιού μου,
9. ένα μικρό δοχείο για λίγες καραμέλες του βήχα.
Με προσπάθεια κατάφερα να φανταστώ 9 χρήσεις ως παιδί και 11 ως ενήλικος=20! Τα νέα είναι άσχημα ' είχε δίκιο ο Ευγένιος Τριβιζάς: μάλλον, μεγάλωσα! 
Όμως, δε θα μελαγχολήσουμε ' αρκεί να θυμηθούμε δυο ατάκες από το σύντομο διάλογο μεταξύ Ντίνου Ηλιόπουλου και Σταύρου Ξενίδη στην κωμωδία Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος: 
- Βάζεις κι αυτή τη βρωμοπίπα διαρκώς στο στόμα σου!
- Και που ήθελε να βάλω την πίπα ο κύριος Γενικός;



Αυτά, φίλες και φίλοι! 
Καλημέρα και...περαστικά!
Ευχαριστώ,
μετά τιμής,
Γιώργος Χατζηαποστόλου

* λαϊκή ιδιωματική έκφραση, που χρησιμοποιείται όταν δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα κάτι και σημαίνει: δεν γνωρίζω, δεν έχω ιδέα και αν εκφράσω γνώμη πιθανώς θα σας εξαπατήσω, θα σας παραπλανήσω ή θα σας ξεγελάσω.

4 σχόλια:

Θοδωρής Μπελίτσος είπε...

«Περί πίπας», μια ορθολογική εκδοχή

Προφανώς είναι η ζωγραφιά μιας πίπας που είναι τοποθετημένη πάνω σε ένα ξύλινο φόντο, ένα τραπεζάκι ίσως. Η μεταλλική ταμπελίτσα υποδηλώνει πως το όλον αποτελεί έκθεμα σε κάποιο μουσείο. Από τη θέση της σκιάς προκύπτει πως είναι φωτισμένη από πάνω και αριστερά. Συνεπώς, δεν είναι κεντρικό έκθεμα αλλά ένα από τα πολλά του μουσείου, τοποθετημένο σε κάποιο σχετικά χαμηλό σημείο του χώρου.

Η λεζάντα της ταμπελίτσας “ceci n'est pas une pipe” θεωρώ πως δηλώνει πως δεν είναι μια τυχαία πίπα αλλά “ceci est la pipe”, είναι «η πίπα» και έχει άμεση σχέση με το θέμα του μουσείου. Ασφαλώς δεν πρόκειται για ένα μουσείο της ιστορίας της πίπας, ούτε ένα μουσείο της ιστορίας του καπνίσματος. Είναι μουσείο αφιερωμένο σε σημαίνον πρόσωπο και αυτή είναι η πίπα του. Ποιο πρόσωπο είναι αυτό που κάπνιζε με τη συγκεκριμένη πίπα;

Η πίπα δείχνει καλοφτιαγμένη. Άρα ο χρήστης της υπήρξε μερακλής. Από δω και πέρα η φαντασία μπορεί να οργιάσει αλλά οι επιλογές περιορίζονται στο 50% του πληθυσμού, μιας και πρόκειται ξεκάθαρα για ανδρική πίπα. Τίνος πίπα υπήρξε η συγκεκριμένη; Πίπα κάπνιζαν πολλά γνωστά πρόσωπα αλλά πρέπει να περιοριστούμε σε άτομα που γνώριζε ο Μαγκρίτ, ο οποίος έζησε από το 1898 ως το 1967. Το συγκεκριμένο έργο το ζωγράφισε το 1928-1929. Συνεπώς, οι επιλογές αφορούν διάσημους καπνιστές των αρχών του 20ου αιώνα ή λίγο παλιότερους.

Ψάχνοντας το βιογραφικό του Μαγκρίτ μαθαίνουμε πως ήταν Βέλγος και εργαζόταν σε διαφημιστική εταιρεία στις Βρυξέλες. Την περίοδο που ζωγράφισε την «πίπα» είχε υπογράψει συμβόλαιο με την “Galerie 'Le Centaure” των Βρυξελών, στην οποία έστελνε τα έργα του. Επίσης, πως ήταν φανατικός καπνιστής, άλλωστε πέθανε από καρκίνο. Τα παραπάνω οδηγούν τη σκέψη πως η πίπα ενδεχομένως υπήρξε θέμα κάποιας από τις διαφημιστικές αφίσες που είχε σχεδιάσει παλιότερα ως διαφημιστής. Η άρνηση της πραγματικότητας που συμβολίζει η ταμπελίτσα κάτω από την πίπα, μπορεί να αφορά την άρνηση της προηγούμενης εργασιακής σχέσης του [μισθωτός ζωγράφος διαφημίσεων] και να απεικονίζει τη χαρά της παρούσας κατάστασης [ελεύθερος ζωγράφος για μια γκαλερί].

Συνεπώς, το αίνιγμα λύθηκε: “Ceci est le Magritte pipe”.

Θ. Μπελίτσος, 24 Ιανουαρίου 2016.

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Ευχαριστώ πολύ για τον κόπο σου, Θοδωρή, να μας πληροφορήσεις σχετικά με όλες αυτές τις λεπτομέρειες της ζωής του Μαγκρίτ. Αυτή είναι η γοητεία της ιστορικής έρευνας!

Θοδωρής Μπελίτσος είπε...

Εγώ ευχαριστώ, που μου έδωσες την αφορμή για σκέψη. Ξεκίνησα το κείμενο ως παίγνιο αλλά εξελίχθηκε σε ψευτο-έρευνα, να πω την αλήθεια. Ελπίζω να μην έκανα κατάχρηση του χώρου του Πολιτισμικού Ημερολογίου.

Ασφαλώς και είναι πολύ ευρύτερο το νόημα της "πίπας" του Μαγκρίτ, τον οποίο θεωρώ μεγαλοφυΐα. Είναι η άρνηση της εμφανιζόμενης ως αντικειμενικής πραγματικότητας, της επικρατούσας αντίληψης για τα πράγματα, της παντοδύναμης "κοινής γνώμης". Είναι προβληματισμός επάνω στην πραγματικότητα της εικόνας, που αλίμονο στις μέρες μας κυριαρχεί σε σημείο ώστε αν κάτι δεν δοθεί σε εικόνα, είναι σαν να μην συνέβη. Η "προδοσία των εικόνων" αποκάλεσε ο Μαγκρίτ την έκθεση που εξέθεσε και το συγκεκριμένο έργο. Προφητικός τίτλος μιας και ο όρος της εποχής μας "εικονική πραγματικότητα" αποδεικνύει πως έχει επαληθευτεί τραγικά καθώς έχει κυριαρχήσει πλέον η όραση επί όλων των αισθήσεων. Έγραφα προ καιρού:

"Η όραση είναι ο δικτάτορας των αισθήσεων. Άπαξ και υπάρχει εξαφανίζει τις υπόλοιπες. Σε αυτή την ιδιότητα της όρασης, άλλωστε, βασίζονται οι προωθητές προϊόντων, ακόμα και για την προώθηση τραγουδιστών και αρωμάτων. «Μια εικόνα χίλιες λέξεις», λένε. Σύμφωνοι, αλλά ξέρεις πόσο πολύτιμες είναι χίλιες λέξεις σε μια κουβέντα; Με χίλιες λέξεις μπορείς να χτίσεις μια ισόβια φιλία, έναν μεγάλο έρωτα, να μη σου πω και μια τίμια συμφωνία, «ο λόγος συμβόλαιο» που έλεγαν παλιά: αληθινά πράγματα."
["Το μυστήριο της μυρωδιάς", http://belitsosquarks.blogspot.gr/2015/07/blog-post.html]

Η άρνηση της πίπας δεν είναι τίποτε άλλο από μια υπόδειξη να ψάχνει κανείς πίσω από την επιφάνεια των πραγμάτων, πίσω από το "φαίνεσθαι" ώσπου να ανακαλύψει το "είναι". Γιατί αυτό είναι το σημαντικό, η ουσία. Και όσο πιο εντυπωσιακό είναι το όραμα τόσο πιο δύσκολο είναι να ανακαλύψεις την ψυχή του.

Αυτή δεν είναι μια πίπα, λοιπόν. Είναι η εικόνα μιας πίπας, που αν την "αρνηθείς" μόνο τότε μπορείς να καταλάβεις τι πραγματικά είναι.

Καλό βράδυ Γιώργο και ευχαριστώ για τη φιλοξενία.

Γιώργος Χατζηαποστόλου είπε...

Παρακαλώ να γράφεις όσο μπορείς περισσότερα! Αν δεν καλύψουν το χώρο που τους ανήκει οι άνθρωποι με περιεχόμενο, όπως εσύ, τότε θα κατακλυστούμε από τους όγκους ανοησίας που παράγουν οι παντογνώστες.
Πάντα ευπρόσδεκτος!