Υπο-δρομίες

Ο διάλογος ενός επιτυχημένου επιστήμονα, που εργάζεται ως εκπαιδευτικός, με το είδωλό του (ορθή επανάληψη: με το ολόγραμμά του), παρουσία παρατηρητού.

Κυκλοφορείς μεταμφιεσμένος φορώντας επιμελημένα απλά, καθημερινά ρούχα για να δείχνεις προσηνής, ενώ είσαι απόμακρος, και θέλεις να δείχνεις ταπεινός ενώ είσαι φιλάρεσκος και εγωιστής. Συνηθίζεις να πλησιάζεις τους άλλους αρκετά όταν μιλάτε, και κοιτάζεις επίμονα, όχι επειδή προσέχεις αυτά που λένε αλλά για να επιβάλεις την παρουσία σου. Την ίδια στιγμή επιδιώκεις να τους πείσεις ότι ξέρεις πολλά μα δεν τα λες γιατί είσαι μετριοπαθής και σοφός. Σε έχω ακούσει να μιλάς για σύγχρονα ζητήματα που αφορούν τη ζωή όπως: ομοιόσταση, βιολογικές καλλιέργειες και αειφορία. Τι είναι ομοιόσταση; 

- Ομοιόσταση ονομάζεται η ικανότητα του οργανισμού να διατηρεί σταθερές τις συνθήκες του εσωτερικού του περιβάλλοντος, όπως η θερμοκρασία και η συγκέντρωση διαφόρων συστατικών, παρά τις εξωτερικές μεταβολές. 

Αυτή η σύνθετη οργανική λειτουργία δεν συνιστά αξία ζωής, αλλά θα μπορούσε να συμβάλλει στη δημιουργία αξιών όπως η συνεργασία, η υπευθυνότητα, η ταπεινότητα, η ενότητα και η ανεκτικότητα. Φαίνεται πως έχεις θεοποιήσει τη διατήρηση της ομοιόστασης στη σχέση σου με τους άλλους και την επιδιώκεις με κάθε τρόπο. Χρησιμοποιείς τον εγωισμό ως ρυθμιστή της ομοιόστασης του οργανισμού σου. Έτσι, όποιος αμφισβητεί τη στάση ζωής σου, θεωρείς πως απειλεί την ίδια την ύπαρξή σου. Ακριβώς, επειδή στερείσαι θεωρητικού υπόβαθρου, έχεις ερμηνεύσει το σύνολο του ανθρώπου (σώμα, πνεύμα και ψυχή) με υλικούς όρους ' με άλλα λόγια είσαι ένα σχεδόν απόλυτα αυτόνομο βιολογικό ον που τρέφεται με τις σάρκες του! Είναι φανερό πως γνωρίζεις «πράγματα» και διαθέτεις εκπαιδευτικά εργαλεία για τα οποία, όμως, σου ζητείται -στη σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα- να ανακαλύψεις νέες χρήσεις! Αυτές οι νέες χρήσεις της εκπαιδευτικής πρακτικής (διάλογος, εμπειρική μάθηση, ενεργητική ακρόαση, διαχείριση κρίσεων) είναι και ο μόνος τρόπος να επικοινωνήσεις αποτελεσματικά με τους μαθητές σου. Εσύ, όμως, αναζητάς αυτές τις νέες χρήσεις παρακολουθώντας σεμινάρια εκπαιδευτικής επιμόρφωσης ή ψάχνοντας στο Διαδίκτυο ώστε να ελέγξεις αποτελεσματικά τη συμπεριφορά των μαθητών σου και όχι για να την αναπτύξεις. Προσπαθείς να διασφαλίσεις διαρκώς πως η όποια εκπαιδευτική ανάπτυξη των μαθητών σου δεν θα αποτελέσει με κανένα τρόπο απειλή για την πρωτοκαθεδρία σου στην τάξη. Είσαι ένας "εξουσιοδοτημένος" από το εκπαιδευτικό σύστημα "μεταπράτης" και όχι ένας διευκολυντής της γνώσης. 

- Πείτε με όπως θέλετε, δε με απασχολεί η γνώμη σας, αλλά τι εννοείτε όταν λέτε «πράγματα»; ΄Ετσι, γενικώς και αορίστως; 

Μπορείς να αποδείξεις πως κατέχεις χρήσιμες γνώσεις επειδή απέκτησες πτυχία;

- Άλλο και τούτο! Ασφαλώς και μπορώ να αποδείξω οποτεδήποτε και στον οποιοδήποτε πως κατέχω επαρκείς γνώσεις για να διδάξω ‘ τα πτυχία δε σου τα χαρίζουν ‘ κοπιάζεις, μελετάς, ξενυχτάς και τα κατακτάς με το σπαθί σου! 

Θεωρείς τον εαυτό σου επιτυχημένο επειδή εφαρμόζονται στην καθημερινή ζωή οι γνώσεις που απέκτησες στα πανεπιστήμια ή για κάποιον άλλο λόγο όπως, για παράδειγμα, επειδή αναγνωρίζει το εκπαιδευτικό κύρος σου η επιστημονική κοινότητα;

- Κυρίως, για το πρώτο, αλλά αυτό αποτελεί προϋπόθεση για το δεύτερο! 

Ποια είναι η εξήγηση που δίνεις πως, παρότι πέρασαν τόσα χρόνια από την αποφοίτησή σου δεν έχεις συνειδητοποιήσει ακόμη ότι δεν βρίσκεσαι πια στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα;

- Το έχω συνειδητοποιήσει, αλλά επιδιώκω να βρίσκομαι διαρκώς σε μια κατάσταση εγρήγορσης επειδή με τον τρόπο αυτό αποδεικνύομαι καλύτερος από τους συναδέλφους μου και ταυτόχρονα χρήσιμος στους μαθητές μου ‘ το κατορθώνω αυτό διατηρώντας την ιδιότητα του ακάματου ερευνητή!

Σε έχω παρακολουθήσει να μιλάς και φαίνεται πως ακούς. Μιλάς ελάχιστα και δεν αντιδράς στα εξωτερικά ερεθίσματα δείχνοντας έναν εξαιρετικό αυτοέλεγχο. Είσαι τόσο σοβαρός που ώρες-ώρες αναρωτιέμαι αν είσαι πραγματικά ζωντανός! Γιατί συνεχίζεις να χρησιμοποιείς επιστημονική ορολογία μιλώντας με ανθρώπους στην καθημερινή σου ζωή; 

- Όταν απευθύνονται σ’ εμένα, ζητώντας τη γνώμη μου για επιστημονικά θέματα, να τους απαντήσω με τη γλώσσα του μπακάλη και του μανάβη;

Ο μπακάλης, απ’ όσο ξέρω, ως επαγγελματίας δεν υφίσταται πλέον στην ελληνική αγορά  -πάντως, σίγουρα, εδώ και δεκαετίες είναι άφαντος από την Αθήνα- ίσως, τον συναντήσουμε σε κάποια μικρή πόλη ή σε κανένα χωριό. Όσο για τον μανάβη, έχει μετονομάσει το κατάστημά του σε: "μπουτίκ φρούτων". Αν τον συναντούσες, θα μπορούσες, πιστεύεις, να συνεννοηθείς μαζί του; 
- Χε..χε..,! Αστεία λέμε, τώρα! Είναι σαν να ισχυρίζεσαι πως κατέχω διδακτορικό στα  Μαθηματικά και δεν γνωρίζω την προπαίδεια!
Δεν αναφέρομαι σε μια τυπική ανταλλαγή φιλοφρονήσεων '  θα σου ήταν δυνατό να του εξηγήσεις, για παράδειγμα, πως θα μπορούσε να αξιοποιήσει την έννοια της συνάρτησης, στην επικοινωνία με την πελατεία του; Έχεις δοκιμάσει ποτέ, μια τέτοια μορφή επικοινωνίας; Κατεβαίνεις στην αγορά; 

- Σπάνια ‘ δίνω χρήματα στη γυναίκα μου και ψωνίζει εκείνη ‘ δεν έχω χρόνο για χαιρετούρες! 

Μάλιστα ' καταλαβαίνω! Δε νομίζεις πως πρέπει να αλλάξεις γλώσσα επικοινωνίας με τους ανθρώπους και να βρεις λίγο χρόνο γι αυτούς, αν θέλεις να σε εμπιστευθούν οι άνθρωποι της γειτονιάς σου, όταν προτείνεις να αλλάξεις τη ζωή τους προς το καλύτερο, στο βαθμό που μπορείς να κάνεις κάτι τέτοιο;

- Δεν καταλαβαίνω που βρίσκεται το πρόβλημα! Γιατί θα πρέπει να εκλαϊκεύσω την επιστήμη μου εφόσον γίνεται απόλυτα κατανοητή μέσα από τον τρόπο με τον οποίο την επικοινωνώ έως τώρα; Να έβλεπες πως με κοιτάζουν οι άνθρωποι! Έκθαμβοι! Εξαιρετικό συναίσθημα!

Μήπως σε κοιτάζουν έτσι, γιατί δεν σε καταλαβαίνουν;

- Απορώ, πως καταλήγεις σε αυτό το συμπέρασμα!

Κι εγώ απορώ και ενίσταμαι αλλά, μάλλον, δεν ακούγομαι!   

Ας αφήσουμε για λίγο τους άλλους και ας έρθουμε στη σχέση με τον εαυτό σου. Πήγες και ξαναπήγες μπροστά στον καθρέφτη ' είπες και ξαναείπες στον εαυτό σου: Φτού σου, μπαγάσα! Καλά, τα κατάφερες! Τους κορόιδεψες όλους πως είσαι σπουδαίος και  άξιος! Όταν δεν κοιτάζεις το είδωλό σου στον καθρέφτη, μα στα ακίνητα, λιμνάζοντα νερά της ζωής σου, τα ίδια λες στον εαυτό σου;

Μήπως του λες τους φόβους σου; «... ευτυχώς δεν κατάλαβε ο συνάδελφος ότι δεν γνώριζα την απάντηση σ’ εκείνο το απλό ζήτημα ' πρέπει να μιλάω συνέχεια στην τάξη απασχολώντας τους μαθητές, να μην χαμογελάω και όταν το κάνω να είναι μια στιγμιαία γκριμάτσα, κάτι σαν άφωνη κραυγή ή σαν αναλαμπή υψηλής πνευματικότητας. Καλύτερα να σε φοβούνται, παρά να σε λυπούνται! Όσο για την επιβράβευσή μου, φροντίζω, με επιμέλεια, να παραχωρείται ως «ακριβή ανταμοιβή» σε όποιον μαθητή μου μιλάει με τον σωστό τρόπο, δηλαδή αυτόν που καταλαβαίνω ΕΓΩ! Αν δεν καταλαβαίνουν τι λέει οι απλοί άνθρωποι, σημαίνει πως ο μαθητής μου θα γίνει ένας εξαιρετικός επιστήμονας! Εφόσον εξασφαλίσει την επιβίωσή του με έναν άνετο και επικερδή τρόπο, κανείς δεν θα αναρωτηθεί ποτέ αν έχει και περιεχόμενο ως άνθρωπος. Περιττές πολυτέλειες! Τώρα, αν, παρεμπιπτόντως, κάποια στιγμή, συμβεί, να υποψιαστούν να τον αμφισβητήσουν, για παράδειγμα, στο περιθώριο ενός περιφερειακού συνεδρίου ή ενός σεμιναρίου επιμόρφωσης, όπου δεν βαθμολογείται η απόδοσή του, δηλαδή, η γνώμη τους δεν θα έχει καμιά επίπτωση στην επαγγελματική του κατάσταση, τότε, όλα καλά! Αποκλείεται να συμβεί, αλλά αν τολμήσουν να αμφισβητήσουν την επαγγελματική του επάρκεια ως εκπαιδευτικού, τότε αλλοίμονό τους! Τον έμαθαν τόσο καλά να είναι σκληρός, ανταγωνιστικός και γεμάτος αυτοπεποίθηση στο ελληνικό παραδοσιακό πανεπιστήμιο -αμφισβητώντας και υποτιμώντας ασταμάτητα την ανθρώπινη αξία του- ώστε και στη μέση της ζούγκλας να τον αφήσουν, θα καταφέρει να επιβιώσει, όπως τα περισσότερα μεγάλα θηρία, άλλωστε!

Σε ποια θεμελιώδη παραδοχή, βασίζεις την πεποίθησή σου πως είναι τόσο ικανός; 

- Μα, είναι άντρας ‘ γεννήθηκε για να επιβάλλει τη γνώμη του και να απολαμβάνει τη λατρεία και τον θαυμασμό των ανώριμων θηλυκών που τον περιβάλλουν. Εκτός από τις καλλιεργημένες και τις ανεξάρτητες γυναίκες, όλες οι άλλες είναι "του χεριού του". Μερικές φορές, βέβαια, περνάει απ’ το μυαλό του πως τα θηλυκά της ζωής του (σύζυγος, κόρη, αδελφή, ερωμένες) μπορεί να τον επέλεξαν για να έχουν μια άνετη ζωή μαζί του. Δεν αντέχει στη σκέψη πως οι γυναίκες αυτές «συνέβη» να τον έχουν επιλέξει ώστε να βρίσκονται με το μέρος του νικητή, με τον ίδιο τρόπο που οι εύποροι αστοί επιλέγουν τα καλύτερα άλογα κούρσας, για να κερδίσουν την ιπποδρομία στον παράδρομο ή, μάλλον, στον υπό-δρομο της ζωής.
Αν μου επιτρέπεις, να ρωτήσω κάτι; Πώς θα περιέγραφες το πηγαίο χαμόγελο, με δυό λέξεις;
- Ανεξέλεγκτη αιμορραγία!
Μάλιστα!  ....................

Φίλες και φίλοι, θα μου πείτε: Αφού υποστηρίζετε πως ένας τέτοιος άνθρωπος δεν έχει ανθρώπινη αξία, γιατί ασχολείστε τόσο πολύ μαζί του; Επιθυμούσαμε να πιστεύουμε πως έχει, αλλά ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΞΙΑ. Δε θα τη βρούμε πουθενά! Το παιχνίδι της εναλλαγής της καλής με την κακή συμπεριφορά που του αρέσει να παίζει -με την κακή να κυριαρχεί πάντα στο τέλος- αποδεικνύει την αδυναμία του να κάνει το καλό, δηλαδή το δύσκολο! Την τελευταία φορά που αναζητήσαμε την ανθρώπινη αξία του -πριν από 6 χρόνια- διαπιστώσαμε ότι την είχε καταχωνιάσει στο υπόγειο της προσωπικότητάς του, σε κάποιο "χαρτόκουτο", σκονισμένο και τσαλακωμένο από τα πολλά, "ελαφρά" αντικείμενα που έχει τοποθετήσει πάνω της. Ξέρετε, τα αντικείμενα που υπάρχουν στο γραφείο ή το σαλόνι του: ακριβά κάδρα και πτυχία στους τοίχους, προτομές, βάζα, κύπελλα αναμνηστικά και μετάλλια σε προθήκες ... « ... να στεφανώνουν παλαιστές, αγώνων της ζωής, για έλλειψη πυγμής!» όπως έγραφε πριν από τριάντα και, χρόνια, ένας άγνωστος ποιητής, που θαρρώ ονομάζεται .... 

Γιώργος Χατζηαποστόλου