Καταγωγή δεν είναι μια αόριστη σύνδεση ενός ανθρώπου με κάποιον τόπο, μια σειρά από ασύνδετα γεγονότα που κυμαίνονται ανάμεσα στο παραμύθι και τη φλυαρία της διήγησης, αφελών ηλικιωμένων που είτε τα έχουν χαμένα είτε δεν έχουν την απαραίτητη πνευματική καλλιέργεια ώστε να μπορούν, με την αφήγησή τους, να καταθέσουν στην ιστορική μνήμη, μια ιστορία με διαύγεια και ακρίβεια.
Όπου τα βάσανα και οι ταλαιπωρίες των ανθρώπων -που ξεριζώνονται από τον τόπο τους για να εξυπηρετηθούν εγκληματικά σχέδια εθνοκάθαρσης απάνθρωπων κυβερνήσεων- υπερβαίνουν τα όρια της ανθρώπινης αντοχής, το ελεύθερο πνεύμα των ανθρώπων καταφεύγει στη βοήθεια του Υπέρτατου Όντος (του Θεού) και στην επικοινωνία μαζί του μέσα από τα όνειρα. Να ονειρεύεσαι έναν τόπο -το χώμα, τα βουνά, τη θάλασσα- είναι ουσιώδες αλλά δεν είναι αρκετό ' για να "επικοινωνήσεις" μαζί του ' πρέπει να ονειρευθείς κάτι ζωντανό: τους συμπατριώτες σου εκεί, τα ζώα, τη θάλασσα (το χρώμα της) αλλά και τα δέντρα που δεν υπάρχουν στον τόπο της εξορίας. Η θάλασσα αλλού είναι μαύρη, αλλού κίτρινη κι αλλού πράσινη ' μόνο στη Μεσόγειο και στην Ελλάδα είναι γαλάζια. Το συμβολικό δέντρο της Ελλάδας είναι η ελιά και Ελλάδα χωρίς ελιά δεν νοείται.
Ονειρεύομαι κάτι, σημαίνει πως δοκιμάζω να δώσω υπόσταση στην άυλη έννοια ενός πράγματος και προετοιμάζομαι -με έναν τρόπο- όταν το δω, να δεχθώ την υλική μορφή ύπαρξής του. Για παράδειγμα, όταν ονειρευθώ μιαν ελιά, ενώ δεν έχω δει ποτέ στη ζωή μου ελιά, πάει να πει πως προετοιμάζομαι να γυρίσω στην πατρίδα μου! Συχνά, οι άνθρωποι που θεωρούσαμε "δικούς μας", δηλαδή οι εντός των συνόρων Έλληνες, φέρονται σ' εμάς -τους πρόσφυγες- χειρότερα κι από ξένους, αλλά ο τόπος, τα ζώα και τα φυτά, θα μας δεχθούν. Ελλάδα δεν είναι, δυστυχώς, οι νέοι γείτονες που μας περιβάλλουν ' είναι οι μνήμες και οι καταβολές που φέρουμε μέσα μας!
Η "φωνή" του Θεού όπως είναι αποτυπωμένη στα Ευαγγέλια και στα λοιπά εκκλησιαστικά κείμενα δεν γίνεται κατανοητή από τους περισσότερους πιστούς στους εκκλησιαστικούς χώρους στην Ελλάδα. Υπήρξαν στο παρελθόν προσπάθειες να μεταφερθεί ο Θείος λόγος στη σύγχρονη καθομιλουμένη γλώσσα. Οι Δημοτικιστές, στην Ελλάδα, έδωσαν μεγάλο αγώνα για να καθιερωθεί η ανάγνωση των Ευαγγελίων στη Δημοτική γλώσσα, αλλά συνάντησαν αξεπέραστα εμπόδια από τις συντηρητικές κυβερνήσεις, ενώ δεν βρήκαν και την απαραίτητη συμπαράσταση από την πλειοψηφία του Εκκλησιάσματος. Η έλλειψη κατανόησης του Θείου Λόγου φαίνεται πως είναι ένας από τους λόγους που η μεγάλη πλειοψηφία των Ορθοδόξων Χριστιανών της χώρας μας δεν επισκέπτεται την Εκκλησία παρά μόνο κατά τις μεγάλες εορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστο κλπ). Ο κύριος λόγος που ο Θείος "λόγος" παραμένει σε αυτή την ξεπερασμένη γλώσσα είναι για να μην "χαθεί" η ιερότητά του ή να μην "μολυνθεί" η καθαρότητά από τους αδαείς "μεταφραστές" ή από τους αγράμματους πιστούς.
Προσωπικά, δεν θεωρώ αυτούς τους λόγους πειστικούς ' αντίθετα, πιστεύω πως τα επιχειρήματα αυτά είναι αναχρονιστικά και, δυστυχώς, διακρίνω και δόλο στην ακαμψία της Εκκλησίας, να παραμένουν τα κείμενα ανέπαφα για να συνεχίσουν να είναι ιερά. Τα κείμενα, για τα κείμενα και όχι τα κείμενα για τους ανθρώπους. Ο Χριστός δεν μιλούσε ούτε στην "καθαρεύουσα" ούτε στην "αρχαϊζουσα" της εποχής του, παρότι ήταν εξαιρετικά καλλιεργημένος, αλλά στην απλή γλώσσα του λαού γιατί επιδίωκε να γίνει κατανοητός. Πάντως, ακόμη και ορισμένοι από όσους επιχείρησαν να μεταφέρουν κάποια θρησκευτικά κείμενα στην καθομιλουμένη δεν απέφυγαν τον πειρασμό να διανθίζουν την απόδοση και με ερμηνεία, άλλοτε διευκολύνοντας και άλλοτε εμποδίζοντας την κατανόηση του συγκλονιστικού, μέσα στην απλότητά του, κειμένου.
Οι άνθρωποι που αισθάνονται αδικημένοι από τους άλλους -και είναι πολλοί αυτοί, στην εποχή μας- δικαιούνται να καταλαβαίνουν τι ακούν και τι διαβάζουν. Θέλοντας να συμβάλλω κι εγώ λίγο σε αυτή την διασάφηση, απέδωσα, αλλά στην πραγματικότητα αποκάλυψα, έναν λόγο δυνατό -μέσα στην απλότητά του- καθόλου επηρμένο και ανθρώπινα, ζεστό ' τον Ψαλμό 90, του Δαυίδ.
Ψαλμός 90,
του Δαυίδ
1 Εκείνος που βρίσκεται και παραμένει κάτω από την ακατανίκητη βοήθεια του Υψίστου, αυτός θα αναπαύεται κάτω από τη σκέπη του Θεού του ουρανού '
2 θα στηρίζεσαι στον Κύριο ' που με καταλαβαίνει και είναι το καταφύγιό μου, ο Θεός μου, στον οποίο στηρίζω τις ελπίδες μου '
3 διότι αυτός θα σε γλυτώσει από τις παγίδες των εχθρών σου και από τα δηλητηριώδη λόγια, τα οποία αναστατώνουν την ψυχή '
4 αυτός που στέκεται μπροστά από εσένα, θα σε υπερασπίζεται και κάτω από την προστασία των πτερύγων του θα ελπίζεις να σωθείς ' με ασπίδα θα σε περιβάλλει ολόκληρο η φιλαλήθειά Του '
5 δεν θα φοβηθείς από κίνδυνο νυκτερινό, ούτε από βέλος που ρίχνεται εναντίον σου κάποια ώρα της ημέρας '
6 δεν θα φοβηθείς από πράγμα, που επέρχεται κατά τη νύχτα, ούτε από κανένα δυσάρεστο γεγονός της ημέρας, ή από δαιμόνιο πονηρό που ενεργεί κατά τη μεσημβρία '
7 χίλιοι θα πέσουν νεκροί από αριστερά σου και χιλιάδες χιλιάδων από τα δεξιά σου, αλλά εσένα ούτε καν θα σε πλησιάσει το κακό '
8 αν θα έχεις ανοιχτά τα μάτια σου, για να κατανοήσεις και να δεις πως εξολοθρεύονται οι αμαρτωλοί '
9 διότι εσύ, Κύριε, είσαι η ελπίδα μου ' τον Κύριο έθεσες ως καταφύγιό σου
10 και δεν θα φθάσουν σε εσένα συμφορές, και μάστιγες δοκιμασιών δεν θα πλησιάσουν στην κατοικία σου '
11 διότι ο Κύριος θα δώσει εντολή στους αγγέλους Του για να σε προφυλάξουν σε όλους τους δρόμους της ζωής σου '
12 στα χέρια τους θα σε αναλάβουν οι άγγελοι και θα σε καθοδηγούν ώστε ούτε το πόδι σου να μη σκοντάψει ποτέ σε κάποια πέτρα '
13 θα πατήσεις άφοβα επάνω σε δηλητηριώδη φίδια όπως είναι η ασπίδα και ο βασιλίσκος και θα καταπατήσεις λιοντάρι και δράκο
14 επειδή, όποιος σε Εμένα έλπισε θα τον γλιτώσω ' θα τον σκεπάσω με την προστασία Μου, διότι αυτόν γνώρισε και δόξασε το όνομά Μου,
15 θα απευθυνθεί προς Εμένα και εγώ θα ακούσω την προσευχή του ' θα είμαι μαζί του στη θλίψη ' θα τον βγάλω από τις δοκιμασίες και τις περιπέτειες και θα τον δοξάσω '
16 μακρότητα ημερών θα του χαρίσω και θα του δείχνω διαρκώς τον δρόμο μου της σωτηρίας.
Σήμερα (ξημερώματα της Δευτέρας), είδα την επανάληψη της χθεσινής εκπομπής αφιερώματος της ΕΡΤ στον Παναγιώτη Κουνάδη και σε άλλες προσωπικότητες της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Γνώρισα προσωπικά τον Κουνάδη στο βιβλιοπωλείο του Νικολάτου στη Σόλωνος (Αθήνα) όπου εργάστηκα κατά διαστήματα και ερχόταν τακτικά για να προμηθευτεί χαρτικά. Του μίλησα για μια κοινή μας φίλη, την Ξένια, με την οποία είχαν υπάρξει παλιοί συναγωνιστές στο παρελθόν. Ζεστός και καταδεκτικός, ιδιαίτερα ισορροπημένος άνθρωπος. Αρχίσαμε να μιλάμε σαν να γνωριζόμαστε από χρόνια. Ανάμεσα στα τόσα σημαντικά που είπε στην εκπομπή για το πάθος του να συλλέγει δίσκους σχετικά με τους δημιουργούς και εκτελεστές του ρεμπέτικου τραγουδιού, απομονώνω μια φράση του, όταν η κουβέντα ήρθε στο οικονομικό κόστος αυτής της δαπανηρής συνήθειάς του: "Το αρχείο μου, είναι τα τσιγάρα που δεν κάπνισα, οι καφέδες που δεν ήπια και το αλκοόλ που δεν κατανάλωσα..." Τόσο οικεία λόγια που τα επαναλάμβανα για χρόνια κι εγώ αλλά σχετικά με το πάθος μου να συλλέγω βιβλία. Σε αυτή τη θέση του Παναγιώτη Κουνάδη θα πρόσθετα: "τα βιβλία μου είναι οι κινηματογραφικές προβολές που δεν παρακολούθησα, τα γεύματα στα ταβερνάκια που δεν έκανα και οι διακοπές που δεν πήγα". Θυμάμαι, πως η τελευταία φορά που έκανα διακοπές ήταν το καλοκαίρι του 1992-1993.
Τα βιβλία μου -μη φανταστείτε κάτι υπερβολικό- τα υπολογίζω γύρω στις 2.500-3000 τόμους ' για τα ελληνικά δεδομένα είναι κάτι σημαντικό, γιατί οι Έλληνες κατά κανόνα δεν διαβάζουν, αλλά για τους ξένους είναι απλώς μια μικρή βιβλιοθήκη. Συνειδητοποίησα το μικρό μέγεθος της βιβλιοθήκης μου όταν άρχισα να αναζητώ προγράμματα ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης των βιβλίων μου στο Διαδίκτυο. Τα βιβλία μου δεν είναι πολύ παλιά αλλά σύγχρονα. Δυστυχώς, δεν μπορούσα ποτέ να διαθέσω πολλά χρήματα για την αγορά βιβλίων. Η συλλογή άρχισε να δημιουργείται από το 1980. Τα περισσότερα είναι αγορασμένα από τα παλαιοβιβλιοπωλεία στο Μοναστηράκι και τα ονομάζω -για να τα τιμήσω- "δικαιωμένα βιβλία" ' βιβλία που εκπλήρωσαν τον προορισμό τους, δηλαδή διαβάστηκαν. Έχω ανάμικτα συναισθήματα για τα βιβλία που παρότι εκδόθηκαν πριν από αρκετά χρόνια (μπορεί και σαράντα χρόνια, σε ορισμένες περιπτώσεις) οι σελίδες τους παραμένουν άκοπες. Όπως έχω ξαναγράψει και παλιότερα, θέλω να νομίζω πως τα βιβλία είναι τα μόνα αντικείμενα που έχουν μια μορφή ψυχής ως αντανάκλαση της ψυχής του ανθρώπου που τα έγραψε. Πάντως, παρά τη μεγάλη συναισθηματική αξία που τους αποδίδω, τα βιβλία έχουν ιδιαίτερα χαμηλή τιμή μεταπώλησης προς μεγάλη λύπη των πλούσιων πωλητών όπως άλλοι και προς μεγάλη χαρά των τυχερών (φτωχών) αναγνωστών, όπως εγώ.
Ένας από τους λόγους που χώρισα από την τελευταία μου σχέση ήταν και η άποψή της πως έπρεπε να "ανοίξω" τον περιορισμένο χώρο όπου κατοικώ, βάζοντας τα βιβλία μου σε χαρτόκουτα και απομακρύνοντάς τα, αφού, ασφαλώς, αρνήθηκα να τα πετάξω! Και να σκεφτείτε πως αυτά μου τα είπε μια καθηγήτρια που υποτίθεται πως θα έπρεπε να έχει μια "άλλη" σχέση με τα βιβλία 'μια γυναίκα που με βοήθησε πολύ, χωρίς, όμως να με καταλαβαίνει! Αποδεικνύεται από την καθημερινή εμπειρία πως ο ασφαλέστερος τρόπος για να μισήσει ένας ενήλικος τα βιβλία είναι να τον υποχρεώνουν σε ολόκληρη τη διάρκεια της εκπαιδευτικής πορείας του να τα διαβάζει, παρά τη θέλησή του ' πράγμα τόσο συνηθισμένο στην ελληνική εκπαίδευση που βασίζεται στην απομνημόνευση και ωθεί τους μαθητές στη βαθμοθηρία.
Τα βιβλία, όμως, δεν βρίσκονται στον άλλο δίσκο της ζυγαριάς μόνον όσων δεν έκανα αλλά και όσων με βοήθησαν να κάνω. Με βοήθησαν να γράφω τις νύχτες -καληώρα- να εκφράζω τις σκέψεις μου, να διαβάζω ότι έγραψα, στην αρχή στην οικογένειά μου και μετά σε φίλους και γνωστούς, να συνειδητοποιώ πως τα "μεγάλα" προσωπικά μου "προβλήματα" είναι καταγεγραμμένα θέματα που είτε έχουν από καιρό λυθεί είτε σμικρύνονται κάτω από τον ήλιο της καθημερινότητας τόσο ώστε να παύουν να είναι εμπόδια και γίνονται εύκολες ασκήσεις που λύνονται συχνά με τη σκέψη ή, σε πιο περίπλοκες καταστάσεις, με μολύβι και χαρτί.
Και είναι τόσο απλό οι γονείς να εμπνεύσουν τα παιδιά, διαβάζοντάς τους παραμύθια, ώστε να αγαπήσουν τα βιβλία.... αλλά οι γονείς αγάπησαν τα βιβλία κατά τη διάρκεια της σχολικής τους εκπαίδευσης; Η απάντηση δίνεται άμεσα μόλις επισκεφθείτε μια κατοικία φίλων ή γνωστών με παιδιά και δείτε αν υπάρχει ή αν απουσιάζει μια βιβλιοθήκη!
Σήμερα, εν μέσω κρίσης, ένα μεταχειρισμένο βιβλίο αξίζει όσο ένα πακέτο τσιγάρα, όσο ένας καφές και όσο μισό ποτό, δηλαδή 5 ευρώ! Τι είναι πιο σημαντικό; Να εντυπωσιάσεις το κορίτσι παίρνοντας ύφος Μπόγκαρντ, Σινάτρα ή Ήστγουντ καθώς πίνεις και καπνίζεις ή να κοιμηθείς ήσυχος το βράδυ και να ξυπνήσεις ελαφρός το πρωί, χωρίς να έχεις συναντήσει στον ύπνο σου "σκιές" και στον δρόμο σου "εχθρούς";Γιατί έχεις αποκλείσει την περίπτωση, όταν ο πατέρας σου σου είπε να είσαι "σκληρός άντρας" γιατί έτσι θα αρέσεις στις γυναίκες, να ήταν ηλίθιος, και όταν η μητέρα σου, σου είπε πως η δύναμη της γυναίκας είναι η ομορφιά του σώματος και όχι το μυαλό της, να μην ήταν στα "καλά της;" Μόνο και μόνο το γεγονός πως υπήρξαν ή είναι ακόμα (αν ζουν), γονείς σου, δεν δικαιώνει αυτομάτως και τις επιλογές τους ' ούτε είναι ασέβεια να αμφισβητήσεις τις προτροπές τους. Πολλοί άνθρωποι μεγαλώνουν χωρίς απαραίτητα και να ωριμάζουν. Η ωριμότητα αποκτάται με την κοινωνική τριβή και την διανοητική άσκηση ' δεν κληρονομείται και δεν αντιγράφεται. Αλλά όλα αυτά θα μπορούσες να τα σκεφθείς αν είχες παιδεία και η παιδεία αποκτάται πέρα από την αγάπη για τα βιβλία και από τη διάθεση να παρακολουθείς καλό θέατρο που συμπληρώνει και αναβαθμίζει τις εμπειρίες της ζωής.
Θυμάμαι τον φίλο μου τον Γιώργο από το Κολέγιο. Συζητούσαμε μια μέρα για τους γονείς μας. Του έκανα μια ερώτηση χωρίς να συνειδητοποιώ, τότε,το βάρος της. Το ερώτημα δείχνει απλό αλλά η απάντηση μπορεί να μας πληγώσει:σε αγάπησαν οι γονείς σου, δηλαδή, με άλλα λόγια, κατάλαβαν αυτό που είσαι; Η απάντηση που δόθηκε ήταν ένα ξερό : Όχι! Δεν τόλμησα να ξαναρωτήσω για διάβασμα, για βιβλία και τα σχετικά γιατί είδα ένα σκυμμένο κεφάλι. Από τότε προσέχω τις ερωτήσεις μου.
Είναι φαίνεται κανόνας της ζωής να αγαπάμε ότι μας έδειξαν -με αγάπη- να κάνουμε!
