"Όλοι μαζί, τώρα" εκεί πάνω στα ψηλά!

Μνήμη, ναι' μνημόσυνα, όχι!

- Το σχέδιο ή το χρώμα;

- Το χρώμα!

- Ν' αγαπάς ή ν' αγαπιέσαι;

- Να αγαπάς!

Να απαντάμε σε ερωτήσεις αλλά και να θέτουμε ερωτήματα.

Συνάντησα τρεις φορές τον Γιώργο Κοτανίδη στο δρόμο καθώς έμενε στην ίδια περιοχή. Τον αναγνώριζα ήδη από τα 50 μέτρα απόσταση και του χαμογελούσα' προς μεγάλη μου έκπληξη ανταπέδιδε εγκάρδια το χαμόγελο σαν να γνωριζόμαστε -κι ας μην είχαμε ποτέ ανταλλάξει ούτε καλημέρα- κι έτσι την τρίτη φορά που τον συνάντησα πριν από μερικούς μήνες να ανεβαίνει τη Μιχαλακοπούλου -στο απέναντι πεζοδρόμιο, πίσω από το Χίλτον- δεν του χαμογέλασα. Με κοίταξε σοβαρά και πέρασε σκεφτικός ' μάλλον προβληματίστηκε που δεν ήμουν πάλι εγκάρδιος. Μεγάλη ψυχή' καθαρός άνθρωπος!

Τιμώ τον άνθρωπο για ολόκληρη την πορεία του αλλά ειδικά για δύο στάσεις του: πρώτο, τους μήνες που βρέθηκε στην απομόνωση κατά την περίοδο της Χούντας, διάβαζε τη Βίβλο για να μην τρελαθεί και, δεύτερο, υποχρέωσε την ηγεσία του ΚΚΕ να αναγνωρίσουν το λάθος τους για την εγκατάλειψη του Νίκου Ζαχαριάδη στην εξορία του στη Σιβηρία - που οδήγησε, τελικά, στην αυτοκτονία του- και στην -έστω και "κατόπιν εορτής"- συγγνώμη του κόμματος γι αυτή τη συμπεριφορά.

Πρόλαβα να διαβάσω δυο βιβλία του -αντί μνημοσύνου- και να δω την ταινία Πάμπτωχοι Α.Ε. όπου έγραψε το σενάριο ο ίδιος.

Βρίσκεστε, λοιπόν,"Όλοι μαζί, τώρα" εκεί πάνω στα ψηλά όπου δεν υπάρχουν "Σαλτιμπάγκοι"

Οι δυνατοί άνθρωποι μας κάνουν να χαμογελάμε και όταν έχουν φύγει από κοντά μας. 

Στο επανειδείν, αγαπητέ κύριε Γιώργο!

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Έρως (Eros)

Έρως και πολιτισμός (αποσπάσματα)

Σημείωμα του μεταφραστή

Όσο για τις ερωτικές τους σχέσεις, «είναι ακριβείς στα ραντεβού τους» — με χάρη, με ρομαντισμό, με τη συνοδεία των διαφημίσεων πού προτιμούν...

Η. Marcuse

Οι καλοί Γερμανοί, όταν πεθαίνουν, γίνονται Εβραίοι, ή άλλες διωγμένες μειονότητες. Οι κακοί ξαναγεννιούνται σωστοί Γερμανοί. (σ. 9)

Εισαγωγή

Ο σκοπός αυτής της πραγματείας είναι να συνεισφέρει στη φιλοσοφία της ψυχανάλυσης —όχι στην ίδια την ψυχανάλυση . (σ.17) Ό «πολιτισμός» χρησιμοποιείται συνώνυμα με την «κουλτούρα» — όπως στο βιβλίο του Φρόυντ  Ό Πολιτισμός και οι δυστυχίες του . (σ.17)

Μέρος Πρώτο

Υπό την αρχή της ηδονής

Κατά τον Φρόυντ, ή Ιστορία του ανθρώπου είναι ή ιστορία της απώθησής του. Ό πολιτισμός περιορίζει όχι μόνο την κοινωνική αλλά και τη βιολογική του ύπαρξη, όχι μόνο μέρη της ανθρώπινης υπόστασης αλλά τη δομή των ένστικτων του καθαυτή. Απ' την άλλη μεριά, τέτοιος περιορισμός αποτελεί την ίδια την προϋπόθεση της προόδου .'Αφημένα ελεύθερα να επιδιώξουν τους φυσικούς τους σκοπούς,. τα; βασικά ένστικτα του- ανθρώπου θα ήταν ασυμβίβαστα με κάθε είδους συνειρμό και διατήρηση διαρκείας: θα κατάστρεφαν ακόμα κι εκεί πού. ενώνουν. Ό ανεξέλεγκτος  Έρως είναι το ίδιο μοιραίος όπως και το θανατηφόρο αντίστοιχό του στοιχείο, το ένστικτο του θανάτου. (σ. 21)

Οι μεταπτώσεις των ένστικτων είναι οι μεταπτώσεις του διανοητικού μηχανισμού μέσα στον πολιτισμό. Οι ζωικές ορμές γίνονται ανθρώπινα ένστικτα κάτω από τξν επίδραση της εξωτερικής πραγματικότητας. (σ. 22)

Ό Φρόυντ περιέγραφε την αλλαγή αυτή σαν μετασχηματισμό της αρχής της ηδονής σε αρχή  της πραγματικότητας . (σ. 22)

Αφημένη όμως χωρίς περιορισμούς, ή αρχή της ηδονής έρχεται σε σύγκρουση με το φυσικό και τ' ανθρώπινο περιβάλλον. Το άτομο συνειδητοποιεί τραυματικά ότι ή ακέραια κι άπονη ικανοποίηση των αναγκών του είναι αδύνατη. Και μετά την εμπειρία αυτή της απογοήτευσης, μια νέα αρχή επιβάλλεται στο διανοητικό μηχανισμό. Ή αρχή της πραγματικότητα; αντικαθιστά την αρχή της ηδονής: Ό άνθρωπος μαθαίνει να παραιτείται απ' τη στιγμιαία, αβέβαιη και καταστροφική ηδονή χάρη της αργοπορημένης, συγκρατημένης άλλα εξασφαλισμένης» ηδονής. (σ. 23)

Κάτω απ' την αρχή της πραγματικότητας, το ανθρώπινο όν αναπτύσσει τη λειτουργία της σκέψης : Μαθαίνει να «δοκιμάζει» την πραγματικότητα, να διακρίνει μεταξύ καλού και κακού, σωστού και λάθους, χρήσιμου και  βλαβερού. Ό άνθρωπος αποκτά τις λειτουργίες της προσοχής, μνήμης και κρίσης. Γίνεται ενσυνείδητο,  σκεπτόμενο υποκείμενο με μια λογική πού του επιβάλλεται απ' έξω. Μια μόνο μορφή της σκέψης «αποσπάται» απ' την καινούργια διοργάνωση του διανοητικού μηχανισμού και μένει ελεύθερη απ' τη διακυβέρνηση της αρχής της πραγματικότητας : Ή φ α ν τ α σ ί α «προστατεύεται απ' τις πολιτιστικές μετατροπές» και συνεχίζει να διέπεται απ' την αρχή της ηδονής. Σ' όλους τους άλλους τομείς ο διανοητικός μηχανισμός υποτάσσεται αποτελεσματικά στην αρχή της πραγματικότητας. Η λειτουργία της κινητικής εκκένωσης» πού, όταν κυριαρχούσε ή αρχή της ηδονής., «εξυπηρετούσε την ανακούφιση του διανοητικού μηχανισμού από συσσωρεύσεις ερεθισμών» χρησιμοποιείται τώρα για την «κατάλληλη μετατροπή της πραγματικότητας»: Μεταστρέφεται  σ ε  δ ρ ά ση. (σ. 24)

Ή αρχή της πραγματικότητας υλοποιείται σε ένα σύστημα θεσμών. Και το άτομο, μεγαλώνοντας μέσα σε ένα τέτοιο σύστημα, μαθαίνει τις απαιτήσεις της αρχής της πραγματικότητας σαν εκείνες του νόμου και της τάξης και τις μεταβιβάζει στην επόμενη γενιά. Το γεγονός ότι ή αρχή της πραγματικότητας πρέπει να αποκαθίσταται συνεχώς μέσα στην ανάπτυξη του ανθρώπου δείχνει πώς ό θρίαμβός της επάνω στην αρχή της ηδονής δεν ήταν ποτέ πλήρης και ποτέ σίγουρος. Μέσα στη Φροϋδική σύλληψη δ πολιτισμός δεν τερματίζει μια και καλή μια «φυσική κατάσταση». *Ό,τι ο πολιτισμός υποτάσσει και απωθεί —ή διεκδίκηση της αρχής της ηδονής — συνεχίζει να υπάρχει μέσα στον πολιτισμό καθαυτό. (σ. 25)

Ή επιστροφή των απωθημένων απαρτίζει την απαγορευμένη και υποχθόνια ιστορία του πολιτισμού. Και ή διερεύνηση αυτής της ιστορίας αποκαλύπτει όχι μόνο το μυστικό του ατόμου αλλά και εκείνο του πολιτισμού. Ή ατομική ψυχολογία του Φρόυντ είναι στην ίδια της την ουσία κοινωνική ψυχολογία. (σ. 26)

Σύμφωνα με τον Φρόυντ, η απωθητική τροποποίηση των ένστικτων κάτω από την αρχή της πραγματικότητας εφαρμόζεται και διατηρείται από τον «αιώνιο και πρωταρχικό αγώνα για τη διαβίωση..., πού διαρκεί μέχρι σήμερα». [...] Έτσι το κίνητρο της κοινωνίας για την (σ. 26)  επιβολή της ριζικής μετατροπής της δομής των ενστίκτων είναι "οικονομικό  ' αφού δεν έχει αρκετά μέσα για να υποστηρίξει τη ζωή για τα μέλη της χωρίς αυτά να εργάζονται, πρέπει να εξασφαλίσει τον περιορισμό του αριθμού τους και... τη διοχέτευση της ενέργειάς τους από σεξουαλικές  δραστηριότητες στο έργο τους." (σ. 27)

[....]Ό Φρόυντ αμφισβητεί τον πολιτισμό όχι από ρομαντική ή ουτοπιστική σκοπιά αλλά με βάση την ταλαιπωρία και την αθλιότητα πού συνεπάγεται ή εφαρμογή του. Έτσι ή πολιτιστική ελευθερία εμφανίζεται στο φως της ανελευθερίας και ή πολιτιστική πρόοδος στο " φως του περιορισμού. Αυτό δεν σημαίνει άρνηση του πολιτισμού: Ή ανελευθερία και ο περιορισμός είναι τα αντίτιμά του. (σ. 27)

Ή ψυχαναλυτική θεωρία απομακρύνει τις διανοητικές αυτές λειτουργίες από την ουδέτερη σφαίρα του ονειροπολήματος και του παραμυθιού, ξανασυλλαμβάνοντας τις αυστηρές τους αλήθειες. Οι Ανακαλύψεις της ψυχανάλυσης έχουν τέτοιο βάρος πού δεν αργούν να συντρίψουν τα πλαίσια μέσα στα οποία έγιναν και περιορίσθηκαν. Ή Απελευθέρωση του παρελθόντος δεν καταλήγει στη συμφιλίωσή του με το παρόν. Ενάντια στον αυτοεπιβλημένο περιορισμό του ερευνητή, ο προσανατολισμός προς το παρελθόν τείνει σ' ένα προσανατολισμό προς το μέλλον. Ή αναζήτηση του χαμένου χρόνου* γίνεται το όχημα της μελλοντικής Απελευθέρωσης. (σ. 29)

Ή προέλευση του απωθημένου ατόμου (Οντογένεση)

Ή παραπέρα εξήγηση του ιστορικού χαρακτήρα των ένστικτων απαιτεί την ένταξή τους στη νέα ά ν τ ί λ η ψ η τ ο υ π ρ ο σ ώ π ο υ πού αντιστοιχεί με την τελευταία μορφή της θεωρίας των ενστίκτων του Φρόυντ. Τα κύρια «στρώματα» της δομής του νου ορίζονται τώρα σαν προεγώ, εγώ και υπερεγώ . Το θεμελιακό, αρχαιότερο και μεγαλύτερο στρώμα είναι το προεγώ, περιοχή του ασυνείδητου και των πρωτογενών ενστίκτων.  (σ. 38)

Ό Φρόυντ επιτρέπει στον εαυτό του την περιγραφή ενός πολιτισμού αποτελούμενου από ζευγάρια ατόμων πού τα μέλη τους «βρίσκουν την ικανοποίηση λιμπιντικά το ένα στο άλλο, ενώ το έργο και το κοινό συμφέρον τα συνδέουν με όλα τ' άλλα ζευγάρια» (σ. 51)

Ή μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού ικανοποιείται σε βαθμό και με τρόπο καθοριζόμενο από την εργασία καθενός' ή εργασία τους όμως είναι έργο για χάρη ενός μηχανισμού πού δεν ελέγχουν, και πού λειτουργεί σαν ανεξάρτητη δύναμη στην οποία τα άτομα πρέπει να υποταγούν, αν θέλουν να επιζήσουν. Και όσο πιο ειδικευμένος γίνεται ο καταμερισμός της εργασίας, τόσο πιο ξένος καταντά ό μηχανισμός αυτός. Οι άνθρωποι δεν κανονίζουν πια οι ίδιοι τη ζωή τους αλλά εκτελούν προκαθορισμένους ρόλους. 'Όσο δουλεύουν, δεν ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες και λειτουργίες αλλά εργάζονται μέσα σε αποξένωση. Το έργο έχει τώρα έχει γίνει γ ε ν ι κ ό, το ίδιο και οι περιορισμοί που επιβάλλουν στη λίμπιντο: Ό χρόνος εργασίας, πού καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ατόμου, είναι οδυνηρός χρόνος, γιατί ή αποξενωμένη εργασία είναι έλλειψη ικανοποίησης, άρνηση της αρχής της ηδονής. (σ. 53)

Μέσα σ' αυτά τα πλαίσια, ή μεταψυχολογία τοϋ Φρόυντ έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τη μοιραία διαλεκτική του πολιτισμού: Ή ίδια ή πρόοδος του πολιτισμού απελευθερώνει όλο και πιο καταστροφικές δυνάμεις. (σ. 62)

Η προέλευση του απωθητικού πολιτισμού (Φυλογένεση)

Κανένα μέρος της θεωρίας του Φρόυντ δεν απορρίφθηκε τόσο έντονα όσο ή ιδέα της επιβίωσης της αρχαϊκής κληρονομιάς — η ανακατασκευή της προϊστορίας της ανθρωπότητας, από την πρωτόγονη ορδή, διαμέσου της πατροκτονίας μέχρι τον πολιτισμό. Οι δυσκολίες της επιστημονικής επαλήθευσης και ακόμα και της λογικής συνέπειας είναι προφανείς και ίσως ανυπέρβλητες. Επιπλέον ενισχύονται από τις απαγορεύσεις πού ή Φροϋδική υπόθεση καταπατεί τόσο αποτελεσματικά: Γιατί αυτή δεν οδηγεί πίσω στην εικόνα ενός παράδεισου πού ο άνθρωπος έχασε αμαρτάνοντας κατά του Θεού αλλά στην κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο τη θεσπι-σμένη από έναν απόλυτα γήινο πατέρα - τύραννο και τη συνεχισμένη από την ανταρσία ενάντιά του πού δε στέφθηκε από επιτυχία ή έμεινε ατελής. Το «προπατορικό αμάρτημα» έγινε κατά του ανθρώπου — και δεν ήταν αμάρτημα γιατί το θύμα ήταν κι αυτό ένοχο. Και ή φυλογενετική αυτή υπόθεση αποκαλύπτει ότι δ ώριμος πολιτισμός εξαρτάται ακόμη από την αρχαϊκή διανοητική ανωριμότητα. Ή ανάμνηση προϊστορικών ορμών και πράξεων κατατρέχει ακόμα την ανθρωπότητα: Το απωθημένο υλικό επιστρέφει και το άτομο τιμωρείται ακόμα για ορμές πού έχουν από καιρό υποταχθεί και πράξεις πού έχουν αποδιαπραχθεϊ·. Εάν ή υπόθεση του Φρόυντ δεν υποστηρίζεται από ανθρωπολογικές αποδείξεις, θα έπρεπε να απορριφθεί εντελώς:  μόνο πού, χρησιμοποιώντας μια σειρά καταστροφικών συμβάντων βάζει σε μια προοπτική την ιστορική διαλεκτική της κυριαρχίας και μ' αυτό τον τρόπο φωτίζει πλευρές του πολιτισμού πού ήταν μέχρι τώρα ανεξήγητες. (σ. 67)

Στην ανάπτυξη 'του πολιτισμού ή ελευθερία γίνεται δυνατή μόνο σαν α π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ η. Η ελευθερία α κ ο λ ο υ θ ε ί την κυριαρχία —και οδηγεί στην νέα κατάφαση της κυριαρχίας. Τη μητριαρχία αντικαθιστά μια πατριαρχική αντεπανάσταση που σταθεροποιείται με τη θεσμοποίηση της θρησκείας. (σ. 73)

Αν η ανάπτυξη της θρησκείας περιέχει τη βασική αμφιρρέπεια — την εικόνα της κυριαρχίας και την εικόνα της. απελευθέρωσης — τότε ή θέση του Φρόυντ στο βιβλίο "Το Μέλλον μιας αυταπάτης" πρέπει ν' αξιολογηθεί ξανά, Ό Φρόυντ τόνισε το ρόλο της θρησκείας στην Ιστορική αποτροπή της ανθρώπινης ενέργειας από την πραγματική βελτίωση της ανθρώπινης κατάστασης σε ένα φανταστικό κόσμο αιώνιας λύτρωσης. Ήταν της γνώμης ότι ή εξαφάνιση αυτής της αυταπάτης θα επιτάχυνε πολύ την υλική και διανοητική πρόοδο της ανθρωπότητας κι επαινούσε τις θετικές επιστήμες και τη μεθοδολογία τους σαν τους μεγάλους απελευθερωτικούς αντιπάλους της θρησκείας. Ίσως κανένα άλλο έργο του Φρόυντ να μη τον φέρνει κοντύτερα στη μεγάλη παράδοση του Διαφωτισμού. Στη σύγχρονη περίοδο του πολιτισμού, οι προοδευτικές ιδέες του ρασιοναλισμού μπορούν να ξανασυλληφθούν μόνον όταν διατυπωθούν. Ό ρόλος των θετικών επιστημών και της θρησκείας έχει αλλάξει — το ίδιο και ή σχέση τους. Μέσα στη γενική κινητοποίηση ανθρώπου και φύσης που χαρακτηρίζει αυτή την περίοδο, οι θετικές επιστήμες αποτελούν ένα από τα κυριότερα όργανα καταστροφής — καταστροφής της ελευθερίας εκείνης απ' τό φόβο, πού κάποτε υποσχέθηκαν. Καθώς ή υπόσχεση αυτή εξατμίσθηκε στην ουτοπία, ή λέξη «επιστημονικός» κατάντησε σχεδόν να σημαίνει «αντίπαλος της ιδέας ενός  επίγειου παράδεισου». Ή επιστημονική νοοτροπία έχει πάψει από καιρό να είναι δ μαχητικός ανταγωνιστής της θρησκείας που με τη σειρά της έχει αποβάλει εξ ίσου αποτελεσματικά τα εκρηκτικά της στοιχεία και συχνά συνηθίσει τον άνθρωπο να μην έχει τύψεις συνείδησης στο αντίκρισμα της δυστυχίας και της αδικίας. Μέσα στο οικοδόμημα του πολιτισμού οι ρόλοι της επιστήμης και της θρησκείας τείνουν να αλληλοσυμπληρώνονται. (σ. 79)

Σ' αυτό το επίπεδο του πολιτισμού, μέσα στα πλαίσια του συστήματος των ανταμειβόμενων ανακοπών, ο πατέρας μπορεί να υπερνικηθεί χωρίς να εκραγεί η τάξη των ενστίκτων και της κοινωνίας: Ή εικόνα και ο ρόλος του διαιωνίζονται τώρα μέσα σε κάθε παιδί — ακόμα κι όταν αυτό δεν τον ξέρει. Συγχωνεύεται με τη νόμιμη εξουσία. Ή κυριαρχία έχει ξεπεράσει τη σφαίρα των προσωπικών σχέσεων και έχει δημιουργήσει τους αναγκαίους θεσμούς για την τακτική ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών σε μια επεκτεινόμενη κλίμακα. 'Ακριβώς όμως ή ανάπτυξη των θεσμών αυτών υπονομεύει την κατεστημένη βάση του πολιτισμού. Τα εσώτερα όριά της εμφανίζονται στην όψιμη βιομηχανική εποχή. (σ.σ. 83-84)

Ή διαλεκτική του πολιτισμού

... ο πολιτισμός υπακούει μιαν εσωτερική ερωτική του ορμή πού τον ωθεί να δέσει την ανθρωπότητα σε μια σφικτά πλεγμένη μάζα, δεν μπορεί να πετύχει το σκοπό αυτό παρά μόνο με την προσπάθεια δημιουργίας ενός αισθήματος ενοχής πού να αυξάνεται ολοένα. Ό,τι άρχισε σε σχέση με τον πατέρα, τελειώνει σε σχέση με την κοινωνία. Αν ο πολιτισμός αποτελεί μιαν αναπόφευκτη ανάπτυξη από την ομάδα της οικογένειας στην ομάδα της ανθρωπότητας, τότε μια επίταση του αισθήματος της ενοχής — αποτέλεσμα της σύμφυτης διαμάχης της αμφιρρέπειας, του αιώνιου αγώνα μεταξύ έρωτα και θανάτου — θα είναι άρρηκτα δεμένη μ' αυτόν, μέχρι του σημείου όπου το αίσθημα της ενοχής ίσως πάρει τέτοιες διαστάσεις που να κοντεύει να ξεπεράσει τα όρια αντοχής των ατόμων. (σ. 87)

Ή ριζοσπαστική υπόθεση του "Πέρα από την 'Αρχή της Ηδονής" θα επαληθευόταν τότε: αφού τα ένστικτα της αυτοσυντήρησης, της αυτοβεβαίωσης και της επιβολής έχουν αφομοιώσει αυτή την καταστροφικότητα, ρόλος τους θα ήταν να εξασφαλίσουν ότι ο οργανισμός θ' ακολουθήσει τη «δική του διαδρομή προς τον θάνατο». Ό Φρόυντ απόσυρε την υπόθεση αυτή αμέσως μόλις τη διατύπωσε αλλά τα λεγόμενά του στο " Ό Πολιτισμός κι οι Δυστυχίες του" φαίνονται να επαναφέρουν το ουσιαστικό της περιεχόμενο. (σ. 93)

Καθώς η οικογένεια γίνεται λιγότερο σπουδαία στην καθοδήγηση της κοινωνικής προσαρμογής του ατόμου, ή διαμάχη πατέρα - γιού παύει πια ν' αποτελεί το πρότυπο κάθε άλλης διαμάχης. Ή αλλαγή αυτή προέρχεται απ' τα θεμελιακά οικονομικά προτσές που, από την αρχή αυτού του αιώνα, χαρακτηρίζουν το μετασχηματισμό του «ελεύθερου» καπιταλισμού σε «οργανωμένο» καπιταλισμό. Ή ανεξάρτητη οικογενειακή επιχείρηση και, γι' αυτό το λόγο, ή ανεξάρτητη προσωπική επιχείρηση, δεν αποτελούν πια τις μονάδες του κοινωνικού συστήματος αφομοιώνονται από ογκώδεις, απρόσωπους σχηματισμούς και συνδυασμούς. Ταυτόχρονα ή κοινωνική αξία του ατόμου μετριέται κυρίως με βάση τυποποιημένες ικανότητες και ιδιότητες προσαρμογής μάλλον, παρά με την αυτόνομη κρίση και την προσωπική ευθύνη. Ή τεχνολογική κατάργηση του ατόμου αντανακλάται στην παρακμή του κοινωνικού ρόλου της οικογένειας. Παλαιότερα, ή οικογένεια ήταν εκείνη που, για καλό ή για κακό, ανάτρεφε και εκπαίδευε το άτομο, ενώ οι κανόνες και οι αξίες που επικρατούσαν μεταβιβάζονταν προσωπικά και μετασχηματίζονταν από την προσωπική μοίρα. (σ. 102)

Ή διαφορά μεταξύ πολέμου και ειρήνης, μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών πληθυσμών, μεταξύ αλήθειας και προπαγάνδας, σβήνει. Παρουσιάζεται μια αναδρομή σε ιστορικά στάδια πού είχαν ξεπεραστεί από καιρό και η αναδρομή αυτή ενεργοποιεί ξανά τη φάση του σαδο - μαζοχισμού σε εθνική και διεθνή κλίμακα. Ή ενεργοποίηση όμως των ορμών της φάσης αυτής γίνεται με έναν τρόπο καινούργιο, «πολιτισμένο»: Χωρίς ουσιαστική εξύψωση, οι ορμές γίνονται κοινωνικά «χρήσιμες» ενέργειες: Σαν στρατόπεδα συγκέντρωσης κι εργασίας, σαν αποικιακοί και εμφύλιοι πόλεμοι, σαν τιμωρητικές εκστρατείες -και λοιπά. (σ. 107)

Οι ομάδες και τα ομαδικά ιδεώδη, οι φιλοσοφίες, τα έργα της τέχνης και τις λογοτεχνίες που εκφράζουν ακόμα, χωρίς συμβιβασμούς, τούς φόβους και τις ελπίδες της ανθρωπότητας βρίσκονται τη στιγμή αυτή σε αντίθεση με την αρχή της πραγματικότητας που επικρατεί: Αποτελούν την απόλυτη καταγγελία της. [....] Η εξάλειψη των ανθρώπινων δυνατοτήτων από τον κόσμο της (αποξενωμένης) εργασίας δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την εξάλειψη της εργασίας από τον κόσμο των ανθρώπινων δυνατοτήτων. (σ. 111)

Μέρος Δεύτερο

Πέρα από την αρχή της πραγματικότητας

«Πόσος χρόνος δεν έχει πάει χαμένος στη διάρκεια των πεπρωμένων του ανθρώπου με τον αγώνα που γίνεται για να καθορισθεί πως θα είναι ο επόμενος κόσμος του ανθρώπου! 'Όσο πιο έντονα προσπαθούσε να πληροφορηθεί, τόσο λιγότερα ήξερε για τον τωρινό κόσμο πού μέσα του ζούσε. Ό αξιαγάπητος κόσμος, ο μόνος πού ήξερε, πού μέσα του ζούσε, πού του έδινε ό,τι είχε, ήταν κατά τον ιερέα και τον ιεράρχη εκείνος που έπρεπε να βρίσκεται λιγότερο στις σκέψεις του. Από την ημέρα της γέννησής του, του δίνονταν συστάσεις, διαταγές να του πει αντίο. "Ω, αρκετά υποφέραμε την κακομεταχείριση της όμορφης τούτης γης! Δεν είναι λυπητερή η αλήθεια πως αυτή θα έπρεπε να είναι το σπίτι μας. Αν μας έδινε μια στέγη απλή, απλά ρούχα, απλό φαί, κι από πάνω την παπαρούνα και το τριαντάφυλλο, το μήλο και τ' αχλάδι, θα ήταν ένα σπίτι κατάλληλο για τον άνθρωπο, θνητό ή αθάνατο.

Sean Ο' Casey  Δελινό κι 'Αποσπερίτης (σ. 134)

Επιλογή αποσπασμάτων: Γιώργος Χατζηαποστόλου

Η. Marcuse, Έρως και πολιτισμός, μτφρ. Ιορδάνης Αρζόγλου, Εκδ. Κάλβος 1981, σ.σ. 311.

Πηγή: file:///C:/Users/User/Pictures/Marcuse_Herbert_%CE%88%CF%81%CF%89%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82.pdf

Take it....break it, ... and keep the pieces in your heart

Μια ζωή που πέρασε με ιλιγγιώδη ταχύτητα, μπροστά μας, δίπλα μας, πάνω μας. Ένα ξωτικό μεταμορφώθηκε σε κοριτσάκι, γυναίκα κι έφυγε, τέλος, σαν αερικό.  

Αν αφεθεί ο άνθρωπος να ανθίσει' αν παρασυρθεί από τα πάθη του' αν ζήσει πέρα από τα βιολογικά του όρια' αν έχει το χάρισμα να επικοινωνεί, ακόμα κι όταν καταρρέει, κανείς δεν τον παρεξηγεί κι αν πριν να συναντήσει τον θάνατο, ομολογήσει: "Εντάξει' μη με πάρετε και τόσο στα σοβαρά' ένα αστείο έκανα" (!) , τότε δε μπορεί παρά να τον θυμούνται με αγάπη.

Οι συγχωρεμένες ψυχές πάνε στον Παράδεισο!

Γειά σου, Τζάνις

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Ο βασιλιάς κι ένας δικτάτορας

Η ορθόδοξη χριστιανική παράδοση δεν αποτελείται από μια σειρά τυχαίων, συμπτωματικών και ασύνδετων μύθων και ιστοριών που συντηρούμε εμείς στη μνήμη μας για να μπορούμε να καμαρώνουμε σαν νεόπτωχοι με ένδοξο παρελθόν, αλλά μια ζωντανή και εξελισσόμενη πραγματικότητα. 

Έχω δει αυτό και άλλα σχετικά βίντεο αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια και ανατριχιάζω κάθε φορά σαν να είναι η πρώτη. Η ιστορία του μαρμαρωμένου βασιλιά δεν αφορά τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, αλλά τον Ιωάννη Βατάτζη. Σημειώνω την υπερβατική  συνάντηση Μακρυγιάννη - Βατάτζη (Οράματα και θάματα). Είδα άφωνος προ καιρού τον Τσαβούσογλου να ειρωνεύεται μουρμουρίζοντας μπροστά στις κάμερες -παρουσία νομίζω του Ερντογάν- τον μαρμαρωμένο βασιλιά σαν μύθο ανύπαρκτο και κατασκευασμένο από τους χριστιανούς για να συντηρούν στην ιστορική τους συνείδηση το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας. 

Ο στρατάρχης Χαφτάρ έχει δίκιο' είναι πραγματικά τυχοδιώκτης και ανόητος ο Τούρκος πρόεδρος και ο Τσαβούσογλου ένα δειλο ανθρωπάκι που είναι όργανο του προέδρου, χωρίς προσωπικότητα και πρωτοβουλία. Ο Δον Κιχώτης και ο Σάντσο Πάντσα αλά Τούρκα.

Ο Άγιος Παϊσιος έλεγε πως "οι Τούρκοι έχουν τα κόλλυβα στο ζωνάρι τους" δηλαδή μεταφέρουν οι ίδιοι την καταστροφή που έρχεται για τη χώρα τους.

Ο Ερντογάν αποσιωπά και αποκηρύσσει την ελληνική καταγωγή του από την Ποταμιά της Ριιζούντας του Πόντου αλλά αυτό δεν θα τον βοηθήσει να γίνει Κεμάλ' ο Κεμάλ είχε σημαντικές πολιτικές και στρατιωτικές ικανότητες -αν και δεν μπορούσε να αποφασίσει σε ποιό φύλο τελικά ανήκε- καθώς κάθε 15 ημέρες -σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες- άλλαζε γούστα. 

Ο Τούρκος πρόεδρος, αντίθετα, μέσα από τη σεξουαλική ακράτειά του, παριστάνει τον νέο και τον υπεράντρα και από αυτή την ψυχολογική εμμονή αντλεί όλο το θράσος να κάνει "ότι γουστάρει" και να δίνει λογαριασμό μόνο στους πολιτικούς του αντιπάλους μέσα στην Τουρκία. Ταυτόχρονα αγνοεί ολόκληρο τον υπόλοιπο κόσμο με πρώτους απ' όλους τους Κούρδους και ακολούθως την Κύπρο και την Ελλάδα.

Αν προσέξετε πως βαδίζει και πόσο γερασμένος δείχνει, θα καταλάβετε πως λίγα είναι τα ψωμιά του. Πάντως, φαίνεται πως θα ζήσει τουλάχιστον 3-4 χρόνια ακόμα, μόνο και μόνο για να μας μπλέξει σε περιπέτειες.

Αντιμετωπίζει την εξωτερική πολιτική σαν το παιχνίδι των παπατζήδων στο Μοναστηράκι: εδώ παππάς, εκεί παππάς, που είναι ο παππάς; Γι αυτό και κάνει παράλληλες κινήσεις (αεροπορικές παραβιάσεις του εληνικού ενάριου χώρου) σε διαμετρικά αντίθετες περιοχές του Αιγαίου: Καστελόριζο και Μεγίστη από τη μια πλευρά, Οινούσσες και νήσος Παναγιά από την άλλη και ο παππάς μπορεί να βρεθεί στο μεσαίο χαρτί είτε Ίμια (ξανά) λέγεται αυτό, είτε Αγαθονήσι και Γαϊδουρονήσι.

Ο φουκαριάρης ο Ταγίπ είναι μεγαλομανής έως παραφροσύνης. Νομίζει πως επειδή η Τουρκία ήταν υπόδειγμα υπάκουου συμμάχου για τις ΗΠΑ και όλες τις μεγάλες χώρες της Δύσης για περισσότερο από 70 χρόνια, είναι σε θέση  με ανατολίτικες κουτοπονηριές να εξαγοράσει την ανοχή των παραδοσιακών δυτικών συμμάχων του.

Το κόλπο της αγοράς πανάκριβων οπλικών συστημάτων όπως τα F-35 φαίνεται να εξασφαλίζει προς το παρόν την ανοχή του Τραμπ, αλλά έως πότε; 

Η σιωπή, κατ' αρχάς, των Αμερικανών κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Μητσοτάκη στις ΗΠΑ δεν ήταν απόρριψη, όπως αποδείχθηκε, των ελληνικών θέσεων, αλλά μελετημένη και νηφάλια κίνηση από το μέρος της υπερδύναμης. 

Αν είχε λίγο μυαλό ο Ερντογάν θα έπρεπε να τρέμει τα διαστήματα σιωπής των Αμερικανών, στις αυθαίρετες κινήσεις που κάνει, κάθε τόσο, στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Ο γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας, ήξερε τι έλεγε για τον μαρμαρωμένο βασιλιά και θα φανεί στο άμεσο μέλλον.

Ο Τούρκος πρόεδρος επειδή εκτός των άλλων πάσχει και από μια θρησκευτική ιδεοληψία του πεπρωμένου που ακολουθεί χρονολογικές επετείους όπως την ίδρυση του νέου τουρκικού κράτους, ' τη μαύρη -για τους Τούρκους- επέτειο της ελληνικής Επανάστασης του 1821 που κλείνει 200 χρόνια στη  χρονιά που έρχεται και της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922 που επίσης γιορτάζεται ως απελευθερωτική επέτειος από τους Τούρκους, θα κάνει όλα τα λάθη που μπορεί να κάνει ένας ηλίθιος, μαζεμένα, στα χρόνια που έρχονται.

Δηλαδή, θα δοκιμάσει να καταλάβει δύο νησιά -έστω και βραχονησίδες- για να δείξει στους πολιτικούς του αντιπάλους πόσο δυνατός πολιτικός, θρησκευτικός και στρατιωτικός ηγέτης είναι, ενώ δεν θα παραλείπει να παίρνει τα βιάγκρα του ή ότι άλλο του δίνουν για να δείχνει πόσο σκληρός άντρας είναι' κι όσο αντέξει.

"Ο αυνανισμός στην εξουσία", για να μην πω "η μ..... ία στην εξουσία" και με παρεξηγήσετε.

Αν ζούσε ο αείμνηστος Μίμης Φωτόπουλος θα έλεγε με τη γνωστή μάγκικη προφορά του, στον μεν Τσαβούσογλου: "Κατέβα απ' το γαϊδούρι γιατί τ' αφαλόκοψες" και στον δε Ερντογάν: "Σκουπίσου κι απόφαγες".

Πηγή: https://www.newsbomb.gr/ellada/ethnika/story/879013/h-elliniki-katagogi-toy-erntogan-poio-itan-to-epitheto-toy

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Είσαι και φαίνεσαι

Η φράση είναι συχνά απάντηση σε μια άδικη κατηγορία που μας προσάπτει κάποιος ' αλλά αν είναι αλήθεια ότι μας αποδίδουν, τι θα είχαμε να πούμε; 

Κατ' αρχάς, με ποιά κριτήρια αξιολογούμε την εικόνα του άλλου; Είχα ακούσει μεταφρασμένη τη φράση, που ακολουθεί,,γύρω στα τα 20 χρόνια μου και τη θυμάμαι ακόμα.

"Στολισμός ανδρός και γέλως οδόντων και βήματα ανθρώπου αναγγέλλει τα περί αυτού" Σοφία Ιησού του Σειράχ (Κεφ. 19, στ. 30)

Ο τρόπος που ντύνεται κάποιος, ο τρόπος που γελάει και ο τρόπος του βαδίσματός του, αποκαλύπτουν τον χαρακτήρα του.
Και τι γίνεται -θα μου πείτε- όταν ένας ελέγχει τη συμπεριφορά του, δηλαδή στην περίπτωσή μας, και πως ντύνεται και πως γελάει και πως βαδίζει; Ο ιερέας δίνει την απάντηση: "Αφήνει χαραμάδες" όσο τέλειος κι αν είναι ο τρόπος που υποκρίνεται' γιατί, ασφαλώς, υποκρίνεται όταν παριστάνει πως είναι κάποιος άλλος ή μάλλον πως δεν είναι ο εαυτός του.
Γι αυτό, προτείνει πάλι ο ιερέας: πρέπει να γίνουμε όλοι μας -όσοι δεν είμαστε ήδη- εμπειρικοί ψυχολόγοι ώστε να διευκολύνουμε την καθημερινή ζωή μας, ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους.

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Πηγή: http://www.myriobiblos.gr/bible/ot/chapter.asp?book=30&page=19

Κατανοώντας τον Μπρεχτ

Μια βιολογική ερμηνεία της ποίησης

Πως να μελετάτε ποίηση
(απόσπασμα)

Ο συγγραφέας ελπίζει .... να παρουσιάσει ένα εγχειρίδιο που να μπορεί να διαβάζεται "και για ευχαρίστηση καθώς και για όφελος" από εκείνους που δεν πάνε πια σχολείο' από εκείνους που δεν πήγαν σχολείο' ή από εκείνους που στη διάρκεια που πήγαιναν υποφέρανε τα ίδια εκείνα πράγματα που οι περισσότεροι της δικής μου γενιάς υποφέρανε.

Λέω μια κουβέντα ξέχωρα στους δασκάλους και καθηγητές προς το τέλος του βιβλίου. Δε σπέρνω άσκοπα αγκάθια στο δρόμο τους. Θά 'θελα να κάνω τον κλήρο τους και τη ζωή τους ακόμα πιο κεφάτο και να γλιτώσω ακόμα κι αυτούς από ανώφελη πλήξη μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. (σ. 13)

Προειδοποίηση

[....] Το κλασικό έργο είναι κλασικό όχι γιατί συμμορφώνεται με μερικούς κανόνες δομής ή γιατί ταιριάζει σε κάποιους ορισμούς (που γι αυτούς ο συγγραφέας πιθανότατα δεν άκουσε ποτέ). Είναι κλασικό εξαιτίας μιας ορισμένης αιώνιας κι ασυγκράτητης φρεσκάδας.

[...] Άμαθοι άνθρωποι προικισμένοι με ιδιοφυία συνέχεια ξαναανακαλύπτουν "νόμους" Τέχνης που οι ακαδημαϊκοί παραπέταξαν ή απόκρυψαν.

Κεφάλαιο 1

[....] Η σωστή ΜΕΘΟΔΟΣ για τη μελέτη της ποίησης και της λογοτεχνίας είναι η μέθοδος των σημερινών βιολόγων, μια προσεκτική δηλαδή κι από πρώτο χέρι εξέταση του υλικού, και μια αδιάκοπη ΣΥΓΚΡΙΣΗ ανάμεσα στα "εργαστηριακά πλακίδια" με τους μικροοργανισμούς ή τα μικροβιολογικά δείγματα.

Κανένας άνθρωπος δεν είναι σωστά εφοδιασμένος για τη σύγχρονη σκέψη αν δεν έχει κατανοιήσει πιο πριν το ανέκδοτο για τον Αγκασσίζ και το ψάρι.

Ένας απόφοιτος του Πανεπιστημίου, φορτωμένος διπλώματα και βραβεία, πήγε στον Αγκασσίζ για να δεχτεί και το τελευταίο και τελειωτικό λουστράρισμα. Ο σπουδαίος εκείνος άνθρωπος του πρόσφερε ένα ψαράκι και του ζήτησε να το περιγράψει.

Πτυχιούχος: "Δεν είναι παρά ένας κέφαλος".
Αγκασσίζ: "Αυτό το ξέρω. Γράψε την περιγραφή του"

Λίγα λεφτά αργότερα ο σπουδαστής γύρισε με την περιγραφή του Ichthus Helliodiplodokus - ή όποιο άλλο όνομα χρησιμοποιούμε για να προφυλάξουμε τον κοινό κέφαλο από βάρβαρους ορισμούς - της οικογένειας των Hellichtherinkus, κτλ., όπως δηλαδή αναφέρεται σε σχετικά με το θέμα εγχειρίδια.

Ο Αγκασσίζ έβαλε το σπουδαστή να του περιγράψει το ψαράκι από την αρχή.

Ο σπουδαστής έγραψε ένα τετρασέλιδο δοκίμιο. Ο Αγκασσίζ τότε του είπε να περιεργαστεί προσεκτικά το ψάρι. Τελειώνοντας τρεις εβδομάδες, το ψάρι είχε μισοσαπίσει, ο σπουδαστής όμως γνώριζε κάτι για δαύτο. (σ.σ. 17-18)

[...] "Επιστήμη δε σημαίνει εφεύρεση μιας σειράς εννοιών περισσότερο ή λιγότερο αφηρημένων, που αντιστοιχεί στον αριθμό των πραγμάτων που επιθυμούμε να ανακαλύψουμε" λέει ένας Γάλλος σχολιαστής του Αϊνστάιν. Δεν ξέρω αν η αδέξια τούτη μετάφραση μιας εκτεταμένης γαλλικής πρότασης μιλάει καθαρά στον μέσο αναγνώστη. (σ. 18)

Πηγή: Έζρα Πάουντ, Η Αλφαβήτα της μελέτης, μτφρ. Μαρία Λαϊνά, Εκδ. Κέδρος 1974. σ.σ. 114.

Ένας ιδανικός ταξιδευτής

Ο Νίκος Καββαδίας σε ηλικία 19 ετών, λίγο μετά την αποφοίτησή του από το Κολέγιο Αθηνών. Ήταν ανάμεσα σε άλλους, συμμαθητής και με τον, αργότερα, γνωστό αγωνιστή κληρικό Γεώργιο Πυρουνάκη. Ήταν ένας ταξιδιώτης του κόσμου, όπως είμαστε όλοι μας αλλά εκείνος ταξίδευε και με τη φυσική του υπόσταση και με το μυαλό του, δηλαδή την "πολυσυλλεκτική" ευαισθησία του.

Μου αρέσει ιδιαίτερα ένα ποίημα αν και δεν έχει τόσο σχέση με τη θάλασσα, που χαρακτηρίζει τη θεματογραφία του.

Γ.Χ.

[Παραλληλισμοί]

«Τρία πράγματα στον κόσμο αυτό, πολύ να μοιάζουν είδα.

Τα ολόλευκα μα πένθιμα σχολεία των Δυτικών,

Των φορτηγών οι βρώμικες σκοτεινιασμένες πλώρες

Και οι κατοικίες των κοινών, χαμένων γυναικών. 

Έχουνε μια παράξενη συγγένεια και τα τρία

Παρ’ όλη τη μεγάλη τους στο βάθος διαφορά,

Μα μεταξύ τους μοιάζουνε πολύ, γιατί τους λείπει

Η κίνηση, η άνεση του χώρου και η χαρά».

Νίκος Καββαδίας, Μαραμπού

Βιβλιογραφία:

Νίκος Καββαδίας, Μαραμπού, Εκδ. Κέδρος 1975, σ.σ. 59.

Νίκος Καββαδίας, Πούσι, Εκδ. Κέδρος 1975, σ.σ. 39.

Νίκος Καββαδίας, Τραβέρσο, Εκδ. Κέδρος 1986, σ.σ. 49.

Νίκος Καββαδίας, Βάρδια, Εκδ. Κέδρος 1986, σ.σ. 293.  

Προσφερόμενη σκέψη

Είναι από τα καλά στοιχεία του Διαδικτύου η δωρεάν προσφορά ολόκληρων βιβλίων στον αναγνώστη που θα τα αναζητήσει και θα τα συναντήσει σε κάποιον φιλόξενο τόπο του Δικτύου.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το παρόν βιβλίο. Αν σας ενδιαφέρει μπορείτε να το κατεβάσετε από τον σύνδεσμο ατο τέλος.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ (σελ.) 

Αντί Εισαγωγής (ο ορθολογισμός στο γραπτό λόγο) 7

Ηθική και ηθικολογία 17

Η απελευθέρωση του ανθρώπου 27        

Διανόηση και κοινωνικό χρέος 34

Διδάσκει η ιστορία; 42

Το δικαίωμα του αντίλογου 48

Πολιτιστική αλληλεπίδραση 56

Οι προεκτάσεις της εξειδίκευσης 62

Κοινωνική κριτική και μετασχηματισμός της κοινωνίας 69

Ψευδαισθήσεις ελευθερίας 75

Νομιμότητα και ηθικότητα 82

Νεποτισμός και ευνοιοκρατία 88

Το σύγχρονο ήθος 95

Η άλλη όψη της φιλανθρωπίας 101

Κοινωνικές συνθήκες και ιδεολογικές κατευθύνσεις 108

Οι ανταγωνιστικές κοινωνίες 114

Η πορεία της επιστήμης 120

Μορφές αλλοτρίωσης 126

Οι κοινωνικοί θεσμοί 134

Εργαλείο - εργασία - επάγγελμα 140

Το πρόβλημα της προόδου 145

Ιδανικά και ιδεολογία 151

Πλεονεξία - ολιγάρκεια 157

Μορφές επιθετικότητας 163

Ο ανθρωπινός φόβος ; 169

Πειθαρχία και αξιοπρέπεια 175

Κοινωνική συνείδηση και κοινωνική αρετή 181
Βιβλίο και τηλεόραση 187   

Το πρόβλημα της ανεργίας στην Ελλάδα 193 

Ευθανασία και ανθρωπισμός 199

Οι ανθρώπινες σχέσεις σήμερα 205

Θέληση και εξωτερικοί καταναγκασμοί 210

Αρχαία γλώσσα και σύγχρονη παιδεία 216

Η ένδεια του ανθρώπου 222

Αμφιβολία και δογματισμός 227

Διαλεκτική της επιτυχίας 233

Ο σύγχρονος άνθρωπος 239

Copyright © 2020 EPDF.PUB. All rights reserved.

Πηγή: https://epdf.pub/-07f8ae06f98d85b389149795daf69fed60511.html

Τι νομίζω πως ξέρω

Ο Michel de Montaigne θεωρούσε πως οι άνθρωποι διαπιστώνουν τρεις ανεπάρκειες (ανισομέρειες, ελλείψεις, αδυναμίες) που δεν θα ήθελαν να έχουν σε σχέση με:το σώμα τους, (δηλαδή τη μορφή) τις απόψεις και τις πεποιθήσεις τους, τις πνευματικές τους δυνατότητες (το πόσο λιγότερο έξυπνοι είναι, απ' όσο θα ήθελαν). 

Αυτό που πίστευε πως είναι θεμελιώδες για τη ζωή του ανθρώπου ήταν η σοφία. Ανέλυε την έννοια σοφία σε ταπεινοφροσύνη, μετριοφροσύνη και αποδοχή από τον άνθρωπο των περιορισμένων ορίων γνώσης όπου θα μπορούσε να φτάσει. 

Ο καθηγητής του βίντεο, που έδωσε τη σύντομη συνέντευξη στον παρουσιαστή, βρέθηκε σε άβολη θέση όταν του ζητήθηκε να απαντήσει στην ερώτηση, αν χρειάζεται κάποιος να φοιτήσει σε πανεπιστήμιο για να λέγεται μορφωμένος και κατ' επέκταση σοφός και είπε πως η άποψη του Montaigne ότι, δηλαδή, δεν είναι απαραίτητο κάτι τέτοιο, είναι ρομαντική, άρα ανεδαφική και το βρίσκει, επομένως, δύσκολο να απαντήσει. 

Τι να απαντήσει; Εμείς εδώ κάνουμε ασκήσεις κονφορμισμού και τυπολατρείας και προσπαθούμε να πείσουμε τους σπουδαστές μας πως είναι κάτι ξεχωριστό επειδή συμμερίζονται ή τελοσπάντων συμβιβάζονται, με το δασκαλοκεντρικό Βρετανικό εκπαιδευτικό σύστημα; 

Παρατηρήστε την ψυχρή, άχρωμη και άνευρη χειραψία της αποφοίτου που κατεβαίνει τη σκάλα και συναντάει τον καθηγητή. "Κέντρικ" τον είπε ο παρουσιαστής; Δεν έχει σημασία ' σημασία έχει πως τον μεγάλο Γάλλο κοινωνικό φιλόσοφο τον λένε Michel de Montaigne και η θεωρία του, πως η φήμη και η επίδραση της κοινωνίας αιχμαλωτίζουν τον άνθρωπο, συνεχίζει να ισχύει και στις ημέρες μας. 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία: 

Μισέλ Ντε Μονταίνι, Δοκίμια (Βιβλίο πρώτο), μτφρ. Φίλιππος Δρακονταειδής, Εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας 1983, σ.σ. 445.

Μισέλ Ντε Μονταίνι, Δοκίμια (Βιβλίο δεύτερο), μτφρ. Φίλιππος Δρακονταειδής, Εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας 1983, σ.σ. 598.

Μισέλ Ντε Μονταίνι, Δοκίμια (Βιβλίο τρίτο), μτφρ. Φίλιππος Δρακονταειδής, Εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας 1985, σ.σ. 443.

Μονταίνι, Δοκίμια, μτφρ. Κλέων Παράσχος, Εκδ. Αναγνωστίδης (χ.χ.), σ.σ. 198.

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Λιγότερο θερμόαιμοι

Οι 37 βαθμοί δεν είναι πια η φυσιολογική θερμοκρασία σώματος

Ρούλα Τσουλέα

09 Ιανουαρίου 2020 | 07:30

Νέα ευρήματα αποκαλύπτουν ότι δεν ισχύει πια για τη φυσιολογική θερμοκρασία σώματος το όριο των 37 βαθμών που θεσπίστηκε πριν από σχεδόν 170 χρόνια.

Νομίζετε ότι η φυσιολογική θερμοκρασία σώματος είναι μέχρι 37 βαθμοί Κελσίου; Αν ναι, πρέπει να αναθεωρήσετε τις απόψεις σας. Μια νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι η μέση θερμοκρασία σώματος μειώνεται και έτσι το όριο αυτό έχει πια αλλάξει.

«Η θερμοκρασία μας δεν είναι πια όση νομίζαμε», δήλωσε η επικεφαλής ερευνήτρια Dr Julie Parsonnet, καθηγήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ. «Αυτό που όλοι διδαχτήκαμε, ότι δηλαδή η φυσιολογική θερμοκρασία σώματος είναι μέχρι 37 βαθμούς Κελσίου, είναι πλέον λάθος».

Το όριο των 37 βαθμών θεσπίστηκε το 1851, αλλά σύγχρονες μελέτες υποδηλώνουν ότι είναι πολύ υψηλό. Πρόσφατη έρευνα σε 25.000 Βρετανούς, λ.χ., έδειξε ότι η μέση θερμοκρασία σώματος είναι 36,1 βαθμούς Κελσίου.

Στη νέα μελέτη, η Dr Parsonnet και οι συνεργάτες της ανέλυσαν τις θερμομετρήσεις 677.423 ανθρώπων. Οι μετρήσεις έγιναν μεταξύ 1862 και 2017.

Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, η μέση θερμοκρασία σώματος δεν παρέμεινε σταθερή όλ' αυτά τα χρόνια. Αντιθέτως, μειωνόταν κατά 0,03 βαθμούς Κελσίου κάθε δεκαετία που περνούσε.

Πρακτικά αυτό σημαίνει πως οι άνδρες που γεννήθηκαν το 2000, έχουν θερμοκρασία σώματος 0,59 βαθμούς χαμηλότερη απ' ό,τι όσοι γεννήθηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα.

Αντίστοιχα, οι γυναίκες που γεννήθηκαν το 2000 έχουν θερμοκρασία σώματος 0,32 βαθμούς Κελσίου χαμηλότερη απ' ό,τι όσες γεννήθηκαν το 1890.

Συνολικά, οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι η μέση θερμοκρασία σώματος είναι σήμερα κατά 1,6% χαμηλότερη απ' όση πριν από την βιομηχανική επανάσταση.

Ο ρόλος της χρόνιας φλεγμονής

Οι ερευνητές δημοσιεύουν τα ευρήματά τους στην επιστημονική επιθεώρηση eLife, παραθέτοντας επίσης μερικές πιθανές εξηγήσεις γι' αυτά.

Όπως γράφουν, η επικρατέστερη θεωρία είναι ότι οι παρατηρούμενες διαφορές στη θερμοκρασία οφείλονται στην ελάττωση της χρόνιας φλεγμονής. Τον 19ο αιώνα τα επίπεδα της φλεγμονής ήταν ιδιαίτερα αυξημένα εξαιτίας παραγόντων όπως:

• Η οικονομική ανέχεια
• Οι κακές συνθήκες διαβίωσης
• Η κακή υγιεινή
• Σοβαρές λοιμώξεις (π.χ. φυματίωση, ελονοσία) που προσέβαλλαν σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού
• Βαριές, χρόνιες μολύνσεις των τραυματιών πολέμου

Πλέον ζούμε σε μία εποχή κατά την οποία έχουν επιτευχθεί τεράστιες βελτιώσεις στη δημόσια υγεία, χάρη στην πρόοδο της Ιατρικής και τη βελτίωση:

• Στις συνθήκες υγιεινής
• Στην πρόσβαση στην τροφή
• Στις συνθήκες διαβίωσης

Είναι επίσης πιθανό να μειώνεται η θερμοκρασία σώματος επειδή τα σπίτια μας είναι πολύ πιο ζεστά απ' ό,τι πριν από 170 χρόνια. Έτσι, ο οργανισμός μας δεν χρειάζεται να δαπανά πολλή ενέργεια για να διατηρήσει ζεστό το σώμα.

«Από πλευράς Φυσιολογίας, είμαστε πολύ διαφορετικοί σήμερα απ' ό,τι κατά το παρελθόν», πρόσθεσε η Dr Parsonnet. «Το περιβάλλον διαβίωσής μας έχει αλλάξει, ούτε καν οι μικροοργανισμοί γύρω μας είναι πια οι ίδιοι. Αφού λοιπόν έχει αλλάξει το ανθρώπινο σώμα, έχει αλλάξει και η φυσιολογία του. Και η θερμοκρασία σώματος είναι πια χαμηλότερη απ' όση κατά το παρελθόν».

Πηγή: https://www.iatropedia.gr/ygeia/oi-37-vathmoi-den-einai-pia-i-fysiologiki-thermokrasia-somatos/125951/

Η αρχή της αρίθμησης

Γυναίκα> Το δεύτερο φύλο. Σοβαρά; 

Ποιός αρχίζει την αρίθμηση; Αυτός που γεννάει ή αυτός που γεννιέται; Ή μήπως ένας τρίτος ουδέτερος αλλά όχι ανεξάρτητος παρατηρητής ' Ο Θεός;

Πιστεύω ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο -στην περίπτωσή μας τον Αδάμ- αλλά, νομίζω ότι δεν θα με παρεξηγήσει αν θεωρήσω τη γυναίκα ως Πρώτο Φύλο, τουλάχιστον αμέσως μετά την πρώτη στιγμή της δημιουργίας.

Εγώ ολοκλήρωσα την παρέμβασή μου. Από το σημείο αυτό αναλαμβάνει η Σιμόν ντε Μπωβουάρ.

Σιμόν ντε Μπωβουάρ

Πώς έγινα συγγραφέας

(απόσπασμα)

Γεννήθηκα στις 9 Ιανουαρίου 1908 σ’ ένα δωμάτιο με λακαρισμένα άσπρα έπιπλα που έβλεπε στη λεωφόρο Ρασπάιγ. Ο πατέρας μου ήταν δικηγόρος, η μητέρα μου είχε βγει από το μοναστήρι των Πουλιών. Στις αντιλήψεις τους το μέλλον μου ήταν σαφώς προδιαγεγραμμένο.  Στα 20 μου θα παντρευόμουν, θα περνούσα μια ζωή μητέρας και κυρίας του κόσμου. Πέρασα πολύ ευτυχισμένα παιδικά χρόνια. Είχα τη μετάληψή μου ιδιαιτέρως, εξομολογιόμουν, ήμουν πολύ ευσεβής. Ήθελα να αρέσω στον καλό Θεό και να έχω μια κατάλευκη αγνή ψυχή. Αν και η μητέρα μου με πήγαινε στη λειτουργία πολλές φορές την εβδομάδα, ο πατέρας δεν πατούσε το πόδι του σε εκκλησία, παρά μόνο για γάμους και κηδείες -χαμογελούσε, όταν μιλούσαμε μπροστά του για τα θαύματα της Λούρδης. Μέχρι τα 12-13 μου όλα κυλούσαν υπέροχα για μένα. Τα πράγματα χάλασαν λίγο όταν μπήκα στην εφηβεία. Έγινα άτακτη, ανάποδη και χοντροκέφαλη -είχα αποκτήσει κακές συνήθειες και τρωγόμουν με τα ρούχα μου. Από την άλλη μεριά όμως, αναπτυσσόταν το κριτικό μου πνεύμα και όταν η μητέρα έλεγε «μη εκείνο, μη το άλλο» ή «αυτό έτσι είναι… γιατί έτσι!», δεν την υπάκουα ποτέ με τη θέλησή μου. Και τελικά σ' ένα σημαντικό θέμα, πήρα την απόφαση να μην υπακούω. Έλεγχαν με άκρα αυστηρότητα τα αναγνώσματά μου -όταν ο πατέρας μας διάβαζε τον Αετιδέα, υπήρχαν σκηνές που τις πηδούσε. Θυμάμαι ακόμη ότι μέσα στον Πόλεμο των Κόσμων του Ουέλς, η μητέρα μου είχε πιάσει μερικές σελίδες με καρφίτσες. Δεν τις έβγαλα. Όμως, είχα μια εξαδέλφη που μου διηγήθηκε, μ’ έναν τρόπο αρκετά παράξενο μάλιστα, αυτό που υπήρχε μέσα στα απαγορευμένα βιβλία -μου φαινόταν παράλογο που οι μεγάλοι περιέβαλλαν με μυστήριο τόσο ασήμαντα πράγματα. Περνούσα τις διακοπές μου στη Λιμουζέν, σ’ ένα ιδιόκτητο κτήμα του παππού από τη μεριά του πατέρα μου και στην εξοχή ξέμενα πάντα από αναγνώσματα. Υπήρχαν στη βιβλιοθήκη κάποιες δεμένες συλλογές της Πετίτ Ιλλουστρασιόν. Μου υπέδειξαν τα κομμάτια που ήταν «για μένα» -π.χ. το Λε Μπουφόν του Ζαμακοΐς- και μου επέτρεψαν να πάρω τον τόμο στο δάσος όπου κατασκήνωνα για να διαβάσω. Μια ωραία ημέρα άρχισα να διαβάζω τα κομμάτια που δεν ήταν για μένα. Μπερνστάιν, Μπατάιγ… Και όταν επιστρέψαμε στο Παρίσι, καταβρόχθισα όλη τη βιβλιοθήκη του πατέρα μου. Μοπασάν, Μπουρζέ, Κλοντ Φαρρέρ, οτιδήποτε έπεφτε στα χέρια μου.

Δεν είχα καθόλου την εντύπωση ότι έκανα κάτι κακό, δεν περνούσε καν από το μυαλό μου ότι προσέβαλλα τον Θεό. Πρέπει να πω ότι είχα τακτοποιήσει -με τον τρόπο μου- τις σχέσεις μαζί του. Συνέδεα την ηθική με την τυφλή πίστη. Έπρεπε να προσεύχεσαι, να αυτοσυγκεντρώνεσαι, να ζεις υπό το βλέμμα του Θεού, να κάνεις τα πάντα για να αισθανθείς την παρουσία του. Αλλά για τα υπόλοιπα, όπως τις αυθάδειές μου στην τάξη -γύρω στα 13 με 14 είχα γίνει τελείως απείθαρχη- ή τις ανυπακοές μου, έλεγα στον εαυτό μου ότι ο Θεός είχε ένα πολύ υψηλό πνεύμα για να μου κακιώνει. Ωστόσο ένα βράδυ στη Λιμουζέν έκανα μέσα μου μερικές ερωτήσεις. Ήταν μια πανέμορφη νύχτα, έβλεπα τ’ αστέρια, άκουγα το κελάρυσμα μιας κρήνης, το χώμα μοσχομύριζε. Είπα στον εαυτό μου: το ότι δεν υπακούς, το ότι λες ψέματα, είναι κι αυτά αμαρτίες. Και τότε μου έγινε μια αποκάλυψη απόλυτα εκθαμβωτική: ποτέ δεν απαρνιόμουν πράγματα που μ’ ευχαριστούσαν επειδή δήθεν ο Θεός τα απαγόρευε. Άρα δεν πίστευα πια σ’ εκείνον! Εκείνη τη νύχτα απλά και μόνο βεβαιώθηκα για κάτι που είχε ήδη συμβεί. Δε με κυρίευσε φόβος. Είχα το παράδειγμα του πατέρα μου, που κι αυτός δεν πίστευε. Μονάχα που δεν τόλμησα να μιλήσω γι’ αυτό το θέμα σε κανένα -ήταν ένα μυστικό που βάραινε πολύ μέσα μου κι εγώ αισθανόμουν μόνη.

Ήταν εξαιτίας αυτής της μοναξιάς που αποκρυσταλλώθηκε η επιθυμία μου για γράψιμο. Γύρω στα 14 με 15 μου χρόνια πήρα μια σοβαρή μορφή. Μια από τις φίλες μου είχε ένα λεύκωμα όπου έπρεπε να σημειώσεις το αγαπημένο σου λουλούδι, τον αγαπημένο σου ποιητή καθώς κι αυτό που ήθελες να κάνεις στη μετέπειτα ζωή σου. Στις πρώτες ερωτήσεις απαντούσα ό,τι μου κατέβαινε. Αλλά στην τελευταία ήμουν ολωσδιόλου σοβαρή όταν έγραψα: θέλω να γίνω διάσημη συγγραφέας.

Αποσπάσματα από το αυτοβιογραφικό κείμενο της Σιμόν ντε Μποβουάρ, Πώς έγινα συγγραφέας, που δημοσιεύτηκαν στη λέξη - τχ. 69/70, Νοέμβριος‘87, (αφιερωματικό τεύχος στην σύγχρονη γαλλική λογοτεχνία, σε μετάφραση Κώστα Πολέτη)

Από doctv.gr

Το Δεύτερο Φύλο

(αποσπάσματα)

Εισαγωγή

Δίσταζα πολύ καιρό να γράψω ένα βιβλίο για τη γυναίκα. Το θέμα ενοχλεί, ιδίως τις γυναίκες, και δεν είναι καινούργιο. Η φεμινιστική διαμάχη έγινε αιτία να χυθεί πολύ μελάνι, αλλά τώρα έχει σχεδόν τελειώσει, ας μην τη συζητάμε πια. Ωστόσο συζητιέται ακόμα. Και οι τεράστιες βλακείες που ειπώθηκαν τον τελευταίο αιώνα φαίνεται ότι δεν έλυσαν το πρόβλημα. Άλλωστε, υπάρχει πρόβλημα; Και ποιο είναι αυτό; Υπάρχουν ακόμη γυναίκες; Βέβαια η θεωρία του αιώνιου θηλυκού διατηρεί τους οπαδούς της, οι οποίοι ψιθυρίζουν «Ακόμα και στη Ρωσία, οι γυναίκες παραμένουν γυναίκες», αλλά κάποιοι άλλοι, καλά πληροφορημένοι –οι ίδιοι πολλές φορές–, αναστενάζουν: «Η γυναίκα χάνεται, η γυναίκα χάθηκε». Δεν ξέρουμε πια αν υπάρχουν ακόμα γυναίκες, αν πάντοτε θα υπάρχουν, αν πρέπει ή όχι να ευχόμαστε κάτι τέτοιο, ποια είναι η θέση τους στον κόσμο, ποια θέση θα έπρεπε να έχουν. «Πού είναι οι γυναίκες;» έθετε πρόσφατα το ερώτημα κάποιο περιοδικό. Κατ’ αρχάς, τι σημαίνει γυναίκα;

«Tota mulier in utero: είναι μια μήτρα» λέει κάποιος. Οι γνώστες όμως, μιλώντας για ορισμένες, δηλώνουν: «Δεν είναι γυναίκες», κι ας έχουν μήτρα όπως οι άλλες. Όλοι παραδέχονται ότι το ανθρώπινο είδος περιλαμβάνει θηλυκά· σήμερα, όπως και παλιότερα, τα θηλυκά αποτελούν το ήμισυ της ανθρωπότητας, και παρ’ όλα αυτά μας λένε ότι «η θηλυκότητα κινδυνεύει», μας παροτρύνουν «Να είστε γυναίκες, να παραμείνετε γυναίκες, να γίνετε γυναίκες». Επομένως, το κάθε θηλυκού γένους ανθρώπινο πλάσμα δεν είναι απαραίτητα γυναίκα. Για να είναι, πρέπει να αποτελεί κομμάτι αυτής της μυστηριώδους και απειλούμενης πραγματικότητας, δηλαδή της θηλυκότητας. Να είναι, άραγε, η θηλυκότητα κάτι που εκκρίνεται από τις ωοθήκες; Ή ένα ον που βρίσκεται καθηλωμένο στο βάθος κάποιου πλατωνικού ουρανού; Αρκεί ένα μεσοφόρι με φραμπαλάδες για να την κατεβάσει στη γη;

(...)Η γυναίκα είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ανθρώπινο πλάσμα όπως και ο άντρας. Αλλά μια τέτοια δήλωση θεωρείται εντελώς αφηρημένη. Είναι γεγονός ότι κάθε συγκεκριμένο ανθρώπινο πλάσμα έχει πάντα τη δική του ξεχωριστή θέση. Σήμερα η άρνηση της έννοιας του αιώνιου θηλυκού, της νέγρικης ψυχής και της εβραϊκής ιδιοσυγκρασίας δεν σημαίνει ότι δεν δεχόμαστε την ύπαρξη των Εβραίων, των Νέγρων, των γυναικών· η άρνηση αυτή δεν αντιπροσωπεύει άμεσα για τους ενδιαφερομένους απελευθέρωση, αλλά ψεύτικη υπεκφυγή. Είναι σαφές ότι καμιά γυναίκα δεν μπορεί καλόπιστα να ισχυριστεί ότι τοποθετείται υπεράνω του φύλου της. (...) Αν το γεγονός ότι λειτουργεί ως θηλυκό δεν αρκεί για να καθορίσει τη γυναίκα, αν επίσης απορρίπτουμε την ερμηνεία του «αιώνιου θηλυκού» και αν παρ’ όλα αυτά δεχόμαστε, έστω και προσωρινά, την ύπαρξη γυναικών στη Γη, τότε δεν έχουμε παρά να θέσουμε το ερώτημα: Τι είναι η γυναίκα; Τα ίδια τα δεδομένα και τα ερωτήματα του ζητήματος μου υπαγορεύουν αμέσως μια πρώτη απάντηση. Έχει σημασία ότι το ζήτημα το θέτω εγώ.

Ένας άντρας δεν θα σκεφτόταν να γράψει βιβλίο για την ξεχωριστή θέση που κατέχουν οι αρσενικοί στην ανθρωπότητα. Αν θέλω να αυτοπροσδιοριστώ, είμαι κατ’ αρχάς υποχρεωμένη να δηλώσω: «Είμαι γυναίκα». Αυτή η αλήθεια συνιστά τη βάση στην οποία πρέπει να στηριχτούν όλοι οι άλλοι ισχυρισμοί. Ο άντρας δεν συμπεριφέρεται ποτέ ως άτομο ενός ορισμένου φύλου, εννοείται ότι είναι άντρας. Οι όροι αρσενικό και θηλυκό δεν εμφανίζονται ως συμμετρικοί, παρά μόνο τυπικά, στα μητρώα των δήμων και τη δήλωση της ταυτότητας. Η σχέση των δύο φύλων δεν είναι σχέση δύο ηλεκτρισμών, δύο πόλων. Ο άντρας αντιπροσωπεύει συγχρόνως το θετικό και το ουδέτερο, σε σημείο που η λέξη «homme» χρησιμοποιείται στη γαλλική γλώσσα τόσο με την έννοια του «άντρα» όσο και του «ανθρώπου», εφόσον η ιδιαίτερη σημασία της λέξης «vir» έχει αφομοιωθεί από τη γενικότερη σημασία της λέξης «homo». Η γυναίκα εμφανίζεται ως το αρνητικό, με αποτέλεσμα κάθε καθορισμός να της αποδίδεται ως περιορισμός, χωρίς ίχνος αμοιβαιότητας. Μερικές φορές σε διάφορες θεωρητικές συζητήσεις, έχω ενοχληθεί ακούγοντας τους άντρες να μου λένε «Αυτό το πιστεύετε επειδή είστε γυναίκα», ήξερα όμως ότι ο μόνος τρόπος για να αμυνθώ ήταν να απαντήσω «Το πιστεύω επειδή είναι αλήθεια», βάζοντας έτσι στην άκρη την υποκειμενικότητά μου. Ήταν αδιανόητο να ανταπαντήσω «Και εσείς πιστεύετε το αντίθετο επειδή είστε άντρας», γιατί εννοείται ότι να είσαι άντρας δεν αποτελεί μοναδικότητα. Ο άντρας, όντας τέτοιος, βρίσκεται εν δικαίω, αυτή που βρίσκεται εν αδίκω είναι η γυναίκα. Στην πράξη, όπως ακριβώς για τους αρχαίους υπήρχε η απόλυτη κατακόρυφος σε σχέση με την οποία καθοριζόταν η πλάγια γραμμή, έτσι υπάρχει και ένας απόλυτος ανθρώπινος τύπος που είναι ο αντρικός. Η γυναίκα έχει ωοθήκες και μια μήτρα, αυτές είναι οι μοναδικές ιδιότητες που τη φυλακίζουν στην υποκειμενικότητά της. Λέγεται, και μάλιστα με μεγάλη ευκολία, ότι η γυναίκα σκέφτεται με τους αδένες της. Ο άντρας ξεχνάει εντελώς ότι και η δική του ανατομία περιλαμβάνει αδένες, όπως οι όρχεις, που επίσης εκκρίνουν ορμόνες. (...) Το δράμα της γυναίκας είναι αυτή η σύγκρουση μεταξύ της θεμελιώδους διεκδίκησης κάθε υποκειμένου που συμπεριφέρεται πάντα ως ουσιώδες και των αξιώσεων μιας κατάστασης που το καθιστά επουσιώδες. Πώς μπορεί να ολοκληρωθεί ένα ανθρώπινο ον όταν είναι γυναίκα; Ποιοι δρόμοι ανοίγονται μπροστά της; Και ποιοι καταλήγουν σε αδιέξοδο; Πώς να ξαναβρεί την ανεξαρτησία στα σπλάχνα της εξάρτησης; Ποιες συνθήκες περιορίζουν την ελευθερία της γυναίκας, και είναι ικανή να τις ξεπεράσει; Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα που θα θέλαμε να διαφωτίσουμε. Αυτό σημαίνει ότι, εφόσον ενδιαφερόμαστε για τις πιθανότητες του ατόμου, δεν θα τις καθορίσουμε με όρους ευτυχίας, αλλά ελευθερίας. Είναι προφανές ότι το πρόβλημα αυτό δεν θα είχε κανένα νόημα αν πιστεύαμε ότι το πεπρωμένο της γυναίκας καθορίζεται από βιολογικούς, ψυχολογικούς και οικονομικούς παράγοντες. Ως εκ τούτου θα ξεκινήσουμε συζητώντας τις απόψεις που διατύπωσαν για τη γυναίκα η βιολογία, η ψυχανάλυση, ο ιστορικός υλισμός. Στη συνέχεια, θα προσπαθήσουμε να δείξουμε με σαφήνεια πώς διαμορφώθηκε η «γυναικεία πραγματικότητα», γιατί η γυναίκα καθορίστηκε ως Άλλο, και ποιες ήταν οι επιπτώσεις αυτού του καθορισμού από τη σκοπιά των αντρών. Κατόπιν, θα περιγράψουμε από τη γυναικεία σκοπιά τον κόσμο όπως ακριβώς προτείνεται στις γυναίκες. Έτσι θα μπορέσουμε να καταλάβουμε με ποιες δυσκολίες έρχονται αντιμέτωπες τη στιγμή που, προσπαθώντας να ξεφύγουν από τη σφαίρα που τους έχει έως τώρα παραχωρηθεί, διεκδικούν την πλήρη συμμετοχή τους στην ανθρώπινη αδελφότητα.

"Και στα δυο φύλα παίζεται το ίδιο δράμα της σάρκας και του πνεύματος. Και τα δυο τα ροκανίζει ο χρόνος, τα παραμονεύει ο θάνατος, έχουν ουσιαστική ανάγκη το ένα από το άλλο. Αν ξέρουν να την γευτούν δεν θα ένοιωθαν τον πειρασμό να διεκδικήσουν ύπουλα προνόμια. Και θα μπορούσε να γεννηθεί ανάμεσά τους η αδελφοσύνη..." [...] Είναι ενοχλητικό όταν κατά τη διάρκεια μίας αόριστης συζήτησης ακούμε έναν άντρα να λέει: «σκέφτεσαι έτσι επειδή είσαι γυναίκα». Γνωρίζω ότι η μόνη μου άμυνα είναι να απαντώ: «σκέφτομαι έτσι επειδή αυτή είναι η αλήθεια». Με αυτή την απάντηση μειώνω την υποκειμενικότητα της άποψής μου, που θεωρείται δεδομένη λόγω του φύλου μου. Δεν θα είχε νόημα κι εγώ να απαντήσω «κι εσύ σκέφτεσαι έτσι όπως σκέφτεσαι, επειδή είσαι άντρας», διότι αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι το να είσαι άντρας δεν αποτελεί κάτι ιδιαίτερο».

Πηγή: https://www.hallofpeople.com/gr/books/secondsex.pdf

Σιμόν ντε Μπωβουάρ, Το Δεύτερο Φύλο, μτφρ.  Κυριάκος Σιμόπουλος, Εκδ. Γλάρος 1979, σ.σ. 776.

Το Δεύτερο Φύλο κυκλοφορεί και σε μετάφραση Τζένης Κωνσταντίνου, Μεταίχμιο, 2009.