Διαισθάνομαι ' άρα, υπάρχω

Εισαγωγή

Η ζωή παρουσιάζεται με την κίνηση και η  ύπαρξη του πνεύματος εκδηλώνεται με τη λειτουργία της σκέψης. Συμφωνώ με την εισαγωγή του συγγραφέα και διαισθάνομαι πως θα συνεχίσω να συμφωνώ έως την τελευταία σελίδα ανάγνωσης αυτού του βιβλίου. Έστω και αν κατηγορηθώ, πως δεν έχω προσωπική άποψη, εφόσον δε διαφωνώ με ορισμένα ή και με όλα όσα υποστηρίζει! Έχω συμφιλιωθεί με την ιδέα πως δεν είναι υποχρεωτικό να έχουμε διαφορετική άποψη, ούτε να κάνουμε θόρυβο μόνο και μόνο για να αποσπάσουμε την προσοχή των άλλων και έτσι να αποδείξουμε στον εαυτό μας πως ζούμε! Αν δεν έχουμε βεβαιωθεί πως ζούμε ή πως ζούμε όπως θα θέλαμε να ζούμε πρέπει να κινηθούμε άμεσα, να συναισθανθούμε, να σκεφθούμε. Αρκεί, πιστεύω, να διαβάσουμε με τα γυαλιά μας και πίσω από αυτά, με τα μάτια μας και το νου μας, τι γράφει ο συγγραφέας και ας αφήσουμε για τους μεταφυσικούς ερευνητές τη δύσκολη αποστολή του «τι εννοεί ο ποιητής». Βέβαια, θα μπορούσαμε να αυθαιρετήσουμε ανετότερα ''ερμηνεύοντας'', αλλά, είπαμε, είμαστε απλοί, υπάκουοι και συχνά αδαείς αναγνώστες και επομένως καλό θα ήταν να είμαστε προσεκτικοί.

Δύο λοιπόν είναι οι προσεγγίσεις της πραγματικότητας σύμφωνα με τον Bois. Πρώτον ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και την κοινωνία μέσα από τη «σωματική υποκειμενικότητα» και την «τέχνη» αντίστοιχα και δεύτερον ο «τρόπος του σκέπτεσθαι» και η επιλογή των φιλοσοφικών στοιχείων που υιοθετούμε και μπορεί να προέρχονται από ένα η περισσότερα φιλοσοφικά ρεύματα ή από περισσότερες της μιας φιλοσοφικές θεωρίες και απαρτίζουν τη στάση μας μέσα στον κόσμο (Bois σ. 11). «Για τους περισσότερους ανθρώπους, το σώμα δεν είναι παρά ένας φορέας που δίνει τη δυνατότητα στη σκέψη να περιπλανηθεί εκεί όπου αυτή αποφασίζει να το κάνει. Και η σκέψη, η συνείδηση, ή ακόμα και η ψυχή (αν υπάρχει…)» -υπάρχει, λέω εγώ- «προσεγγίζονται πάντα, … χωριστά από το σώμα» (Bois σ. 11). Όταν το σώμα παρουσιάζει «βλάβη» έρχεται ένας μηχανικός ανθρώπων, είτε αυτός λέγεται γιατρός, είτε ψυχίατρος ή ψυχολόγος και λύνει «το πρόβλημα» (Bois σ. 12). «Το σώμα» δεν «είναι η φυλακή της ψυχής», όπως έλεγε ο Πλάτων. Αντίθετα «η ψυχή είναι αυτό που δίνει μορφή στο σώμα» όπως έλεγε ο Αριστοτέλης (Bois σ. 13). Κατά τη γνώμη μου, το σώμα και η ψυχή είναι στη διάρκεια της ζωής ενωμένα και διαχωρίζονται μόνο μετά τον θάνατο, με το πνεύμα (ψυχή) να συνεχίζει να επιβιώνει σε ένα ακαθόριστο για τα λογικά δεδομένα και ασύμβατο με τα έως τώρα γνωστά φυσικά δεδομένα, ''ενεργειακό'' περιβάλλον. Η βεβαιότητά μου πως ζω στηρίζεται σε «πληροφορίες» που δέχομαι και από τα αισθητήριά μου και από τον νου μου (τη διαίσθησή μου) ' βασίζεται, επομένως, στην πεποίθησή πως αντιλαμβάνομαι και με άλλους μηχανισμούς πέρα από τις αισθήσεις μου, όσο ζω αλλά και μετά τον θάνατό μου, την πραγματικότητα (υλική και ιδιαίτερα άυλη), δηλαδή: διαισθάνομαι, άρα υπάρχω. Η αντίληψη για τη σχέση που έχει το σώμα μου με τον φυσικό ή κοινωνικό χώρο που με περιβάλλει είναι πολύ κοντά στη θεώρηση του Μερλώ-Ποντύ (Merleau-Ponty -1908-1961) που ορίζει «το σώμα μια ‘εστία των αισθήσεων’, ως έναν αναπόφευκτο μεσολαβητή στη συμπεριφορική ζωή και στη διεργασία της σκέψης». Στην αρχή ενός σκεπτόμενου όντος του Ντεκάρτ προστίθεται, κατ’ αυτό τον τρόπο, με τον Μερλώ-Ποντύ, η αρχή ενός υπάρχοντος όντος, το οποίο ενεργοποιεί το αισθητό του σώματος (Bois σ. 17).

 

Ο οίστρος της φιλοσοφίας

«Το να είσαι ελεύθερος, να κρίνεις τα πράγματα από μόνος σου, αυτό είναι που διέπει την αναζήτηση των φιλοσόφων της σύγχρονης εποχής» (Bois σ. 23). Ευρύτερα, πιστεύω πως η φιλοσοφία δεν πρέπει να ενεργεί ως δημοσιογράφος που μεσολαβεί ανάμεσα στους ανθρώπους και τις καταστάσεις, μόνο θέτοντας ερωτήματα, αλλά ως ιστορικός, παιδαγωγός, εξομολογητής και εμψυχωτής που θα επιχειρεί να απαντήσει -κι ας κάνει λάθος, κι ας είναι ανεπαρκείς οι απαντήσεις- σε θέματα που αφορούν άμεσα τον άνθρωπο και την καθημερινή ζωή του. Όπως έλεγε ο Goethe: «Όποιος δεν είναι ικανός να πάρει μαθήματα από τα προηγούμενα 3.000 χρόνια, ζει μόνο με το σήμερα» (Bois σ. 25).

 

Η άμεση διαίσθηση

«Η πραγματικά δημιουργική δουλειά ενός φιλοσόφου φαίνεται να τοποθετείται … στην ικανότητά του να οικειοποιείται … κάτι που προϋπάρχει της λογικής, μια αναγκαία προϋπόθεση της λογικής, την οποία ο φιλόσοφος αποκαλεί άμεση διαίσθηση. Ο Henri Poincare (1854-1912) [στο έργο του: Science et Méthod] επιβεβαιώνει το γεγονός αυτό, μέσα από την εμπειρία του ως μαθηματικού: «Αποδεικνύουμε μέσα από τη λογική και εφευρίσκουμε μέσα από τη διαίσθηση». Ο Μπέργκσον, από τη μεριά του, [στο έργο του: La pensée et le mouvant] προτείνει τον εξής ορισμό: «Ονομάζουμε διαίσθηση αυτό το είδος εγκεφαλικής συνάφειας, χάρη στην οποία μεταφερόμαστε στο εσωτερικό ενός αντικειμένου, προκειμένου να συνυπάρξουμε με την μοναδικότητά του και, ως εκ τούτου, με αυτό που είμαστε ανίκανοι να εκφράσουμε» (Bois σ. 27). «Η άμεση διαίσθηση […] είναι μια εξαιρετικά δυνατή παρόρμηση, μια έντονη διαδικασία, μέσα από την οποία η σκέψη εκτίθεται, προσκρούει σε όλα τα εφικτά, είναι ανοιχτή σε οποιεσδήποτε προτάσεις, ακόμα και σ’ εκείνες που μοιάζουν άγονες. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η σκέψη προχωρεί … [και] κατακερματίζει τον περιορισμένο χώρο, μέσα στον οποίο το πνεύμα είχε εγκατασταθεί αναπαυτικά. Πέρα από το σημείο αυτό, ανοίγεται το σύμπαν, οι πληροφορίες αποκτούν νόημα… [και ξεκινά] μια ολόκληρη διαδικασία διεισδυτικότητας» (Bois σ. 29). «Στα πλαίσια αυτά, θα διευκρινίσουμε τώρα την έννοια του «άμεσου». Είναι άμεσο οτιδήποτε ‘συγκλονίζει’ τη λογική, σαν μια εισροή που ξεκινά από ένα ενεργό άγνωστο, με σκοπό να ολοκληρωθεί στη σκέψη. Η άμεση διαίσθηση αναδύεται όταν ξεφεύγουμε από το πιθανό. Πρόκειται για τη ρήση του αδιανόητου, μια ορμή που εκπλήσσει και αναβλύζει από το άγνωστο. Ίσως αυτό να είχε στο νου του ο Μερλώ-Ποντύ όταν έγραφε: ‘Μια σκέψη, την οποία μπορεί κανείς περισσότερο να αγγίξει παρά να δει, η οποία αξιώνει τη σαφήνεια παρά την κατέχει, και επινοεί την αλήθεια παρά τη βρίσκει’» (Bois σ. 29). [Στη συνέχεια], «αφού πραγματοποιηθεί η άμεση διαίσθηση, αρχίζει η διεργασία της σκέψης καθεαυτήν». [….] «Στον πρωτόγνωρο χαρακτήρα της άμεσης διαίσθησης θα πρέπει να αντιστοιχεί μια διαδικασία σκέψης, επαγωγής, το ίδιο πρωτόγνωρη. Επιμένω στην απαραίτητη αυτή προϋπόθεση, προκειμένου να επιτευχθεί η ολοκλήρωση της άμεσης διαίσθησης σε όλο της το εύρος (Bois σ. 31). Εν κατακλείδι, αυτό που προσδίδει δημιουργικό χαρακτήρα σε μια σκέψη, δεν είναι το περιεχόμενο μιας σκέψης, αλλά η δυναμική της διαδικασίας του. […] Αυτό που μετρά είναι να δημιουργηθούν οι συνθήκες που να επιτρέπουν να πραγματοποιηθεί το παιχνίδι». [Όταν συμβεί αυτό, παύουμε να είμαστε θεατές] «για να γίνουμε, με τη σειρά μας, παίκτες». «Ο στόχος μας συγκλίνει, στην περίπτωση αυτή, με τη μαιευτική του Σωκράτη: Να πιάνουμε μια νέα σκέψη, να γεννάμε το ίδιο μας το είναι, να γινόμαστε διαφορετικοί ξεκινώντας από τον ίδιο τον εαυτό μας» (Bois σ. 33).

 

Η αισθητή άμεση διαίσθηση 

«… ο Χούσσερλ (Husserl) όριζε την αντίληψη ως «αρχική και δωρήτρια διαίσθηση: η αντίληψη μας συνδέει με τον κόσμο, μας τον ‘χαρίζει’, στα πλαίσια μιας ‘πρωτογενούς’ σχέσης. Με την αντίληψη νιώθουμε κάτι σαν ‘αυτό είναι ακριβώς’ (Bois σ. 35). ‘Τίποτα δεν είναι πιο δύσκολο από το να ξέρουμε τι βλέπουμε’, σημειώνει ο Μερλώ-Ποντύ (Bois σ. 39).

 

Ορισμένοι ξεχασμένοι πρόδρομοι

«… Ο Maine de Biran [….] γράφει: ‘αισθάνομαι ότι υπάρχω, αισθάνομαι ότι αισθάνομαι. … Γι’ αυτόν ο όρος ‘υπάρχω’ σημαίνει ‘θέλω, κινώ, πράττω’» (Bois σ. 79). Ο Destutt de Tracy (1754-1836) … ορίζει την κίνηση ως ‘ιδιάζουσα αίσθηση’ : ‘Η ικανότητα να κάνω μια κίνηση και να έχω συνείδηση του γεγονότος αυτού, είναι ένα είδος έκτης αίσθησης, μιας μοναδικής αίσθησης που μας κάνει να αισθανθούμε τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο εγώ μας και τα εξωτερικά αντικείμενα’ (Bois σ. 81). Ο ίδιος υποστηρίζει ότι: «Έχουμε πολλές ιδέες οι οποίες δεν απορρέουν από καμία από τις πέντε αισθήσεις μας, αλλά από την αίσθηση της κίνησης» (Bois σ. 83). Η αίσθηση της κίνησης μοιάζει με το ρόλο που παίζει ο αντίχειρας στο χέρι ' μας βοηθάει να συγκρατούμε, να συνειδητοποιούμε και να προσαρμόζουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας που προκαλούνται ή διαμορφώνονται από τις άλλες αισθήσεις, με σκοπό την καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας του σώματος και της ψυχής μας.  

 

Η αντιληπτική σχέση με το αισθητό  

«Εδώ τα λεγόμενα του Μερλώ-Ποντύ δίνουν νόημα στη σκέψη μου: ‘Οτιδήποτε ορατό περιλαμβάνει ένα μη ορατό περιεχόμενο’» (Bois σ. 91). «… ένας αόρατος κόσμος ο οποίος επιθυμεί ωστόσο να γίνει ορατός, να βγεί από την συμπτωματική του ανωνυμία, ένας κόσμος που προϋπάρχει του ενεργήματος της αντίληψης και εξακολουθεί να υπάρχει κατά και ύστερα από το ενέργημα της αντίληψης. Πώς να μην επικαλεστούμε εδώ τον Plotin (205-270), ο οποίος υποστήριζε ήδη, σε ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο, στις απαρχές του χριστιανισμού: ‘θα πρέπει να πάψουμε να κοιτάμε '   πρέπει, κλείνοντας τα μάτια, να ανταλλάσσουμε το βλέμμα μας με ένα άλλο βλέμμα και να αφυπνίσουμε αυτή την ικανότητα που όλος ο κόσμος διαθέτει, αλλά πολύ λίγοι χρησιμοποιούν» (Bois σ. 95-97).  

 

Μικρή ιστορία της μεταφυσικής  

«Ηράκλειτος : «η φύση επιθυμεί να παραμένει κρυφή». [….] Παρμενίδης : «… σκέψη και ύπαρξη είναι το ίδιο πράγμα». Δημόκριτος : «στην πραγματικότητα, δεν είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε ποια είναι ή δεν είναι η πραγματικότητα ενός πράγματος». Μόνο η γνώση που οφείλεται στη νόηση είναι έγκυρη» (Bois σ. 109).

 

Η φωτογραφία προέρχεται από τον τόπο Rumi: https://www.facebook.com/mevlana?ref=stream#!/mevlana  

Danis Bois: Le sensible et le mouvement (Το αισθητό και η κίνηση), μτφρ. Σοφία Λεωνίδη. Εκδόσεις: Κινούν, Αθήνα 2007.

Τα βιβλία έχουν ψυχή

Aνακοίνωση της Ένωσης Βιβλιοθηκονόμων για το κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ

                                                                                

Η απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού, αρμόδιου για θέματα Πολιτισμού, κ. Κώστα Τζαβάρα, ο οποίος προέβη στην κατάργηση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), μόνο ως προχειρότητα μπορεί να εκληφθεί, παραπέμπει δε στην λαϊκή παροιμία «πονάει δόντι - κόβει κεφάλι» και φυσικά η όλη διαδικασία μόνο δημοκρατική δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Η Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης και με την εκπρόσωπό της στο Διοικητικό Συμβούλιο αλλά και σε επανειλημμένες συναντήσεις του ΔΣ με την διευθύντρια του ΕΚΕΒΙ κ. Κατρίν Βελισσάρη, είχε εκφράσει τις απόψεις της για το πώς θα έπρεπε να λειτουργήσει ο φορέας αυτός σε εθνικό επίπεδο προκειμένου να χαραχτεί μια Εθνική στρατηγική για το βιβλίο και τη φιλαναγνωσία στη χώρα μας. Άλλωστε, σε μία σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία, η επιτυχία μιας στρατηγικής ανάπτυξης εξαρτάται –κυρίως- από την κοινωνική συναίνεση και τη συμμετοχή του συνόλου των κοινωνικών και οικονομικών δυνάμεων στο σχεδιασμό, στην υλοποίηση και στον έλεγχο όλων των απαραίτητων μέτρων πολιτικής. Στο σημείο αυτό θεωρούμε ότι για τις όποιες παραλήψεις και κενά που μπορεί να υπήρξαν στη λειτουργία αυτού του φορέα την πρώτη ευθύνη την φέρνουν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί της πολιτείας και κατά κύριο λόγο το Υπουργείο Πολιτισμού. Απ’ όσο γνωρίζουμε απείχε από την ουσία και τυπικά είχε ένα εκπρόσωπό του στο ΔΣ. Τίθεται το εύλογο ερώτημα, μήπως το Υπουργείο στην ουσία ήθελε την κατάργηση του ΕΚΕΒΙ και το επιδίωκε με την πλήρη αδιαφορία από όλους τους Υπουργούς που θήτευσαν σ’ αυτό το Υπουργείο, ανεξάρτητα σε ποια κυβερνητική παράταξη και αν ανήκαν; Να υπενθυμίσουμε –τα αυτονόητα- ότι ο Πολιτισμός δεν είναι η συσσώρευση πολιτιστικών δομών χωρίς στρατηγικό στόχο. Πολιτισμός είναι η εκπαίδευση του πολίτη αφενός στην κατανόηση για την συμμετοχή του στην αισθητική απόλαυση και αφετέρου στην εκπαίδευση του για την απόκτηση δεξιοτήτων παραγωγής πολιτισμού. Το βιβλίο είναι ένα από τα πιο σημαντικά αγαθά του πολιτισμού. Στις μέρες μας το βιβλίο φαίνεται να έχει παραμεριστεί, και τη θέση του να έχει καταλάβει η γραμματική της εικόνας και η λογική της τηλεόρασης. Σ’ αυτό σημαντικό μερίδιο ευθύνης έχει η ίδια η πολιτεία με το σύστημα της εκπαίδευσης, την έλλειψη οργανωμένου δικτύου βιβλιοθηκών και την απουσία σύνδεσή τους με την εκπαιδευτική διαδικασία και το κοινωνικό γίγνεσθαι. Πιστεύουμε ότι σε μια εποχή που ο πολιτισμός και το άτομο κατακερματίζονται από την λογική της αγοράς, το βιβλίο, ανεξάρτητα από τη μορφή του, είναι πολύτιμος σύμμαχος και όχημα για την πνευματική ανάπτυξη, την μάχη απέναντι στην βαρβαρότητα και την οικονομική κρίση που αντιμετωπίζουμε. Μήπως δεν θέλουμε τον πολίτη ενημερωμένο απαξιώνοντας και κλείνοντας εκείνους τους θεσμούς που μπορούν να υπηρετήσουν έναν τέτοιο σκοπό; Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και η πολιτική που έχει ακολουθήσει η ελληνική πολιτεία όλα αυτά τα χρόνια και για τις βιβλιοθήκες ως θεσμό. Δυστυχώς και για το ΕΚΕΒΙ, παρότι το επισημαίναμε συνέχεια και σε κάθε ευκαιρία, οι βιβλιοθήκες, εκτός από μεμονωμένες περιπτώσεις, δεν ήταν στην ατζέντα της πολιτικής του παρόλο που αυτές διαδραμάτισαν όλα αυτά τα χρόνια σημαντικό ρόλο στην διάδοση του βιβλίου, στην ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας και στην ενίσχυση της αγοράς του βιβλίου. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία συγκριτικά με άλλες χώρες, είναι από τις τελευταίες χώρες σε ανάγνωση βιβλίων καθώς το βιβλίο δεν προβάλλεται ως μέσο πολιτισμού και έχει μετατραπεί σε εμπόρευμα, δεν κλείνεις το μοναδικό φορέα που έχεις για την προβολή και προώθηση του βιβλίου και της φιλαναγνωσίας. Αντίθετα τον ενισχύεις δυναμικά ώστε να επιτελέσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το σκοπό και τον στόχο του. Εκτός αν το Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο δυστυχώς όλα αυτά τα χρόνια αδιαφορούσε για το βιβλίο, θεωρώντας το ως πολυτέλεια, εκτιμά ότι θα μπορέσει το ίδιο να ασχοληθεί καλύτερα από ένα φορέα με δημοκρατική εκπροσώπηση. Στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ συστηματική πολιτική βιβλίου ούτε από το υπουργείο Παιδείας ούτε από το υπουργείο Πολιτισμού. Μερικά αποσπασματικά μέτρα, που άλλοτε έμεναν ημιτελή και χωρίς συνέχεια και άλλοτε τορπιλίζονταν εν τη γενέσει τους, δεν ήταν ικανά να διαμορφώσουν μια αναπτυξιακή πολιτική βιβλίου για την χώρα.

Τα ερωτήματα μετά και την τελευταία πράξη είναι εύλογα:

1. Γιατί το Υπουργείο επέλεξε να κλείσει το ΕΚΕΒΙ αντί να προχωρήσει στην εξυγίανσή του, όπως είχε ανακοινώσει πρόσφατα, έπειτα από την αναγκαστική παραίτηση του ΔΣ του;

2. Τι θα γίνει με τις δράσεις και τα προγράμματα που βρίσκονται σε φάση υλοποίησης; Αναφέρουμε ενδεικτικά: Την Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (εντεταγμένης στο ΕΣΠΑ), τη ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ (την μόνη αξιόπιστη βάση δεδομένων στη χώρα με το σύνολο της εκδοτικής παραγωγής και πολύτιμο εργαλείο για τον κόσμο του βιβλίου), τον Μικρό Αναγνώστη (βραβευμένο ως ιστοσελίδα με το καλύτερο παιδικό περιεχόμενο στην Ευρώπη το 2011), τις Λέσχες Ανάγνωσης, το πρόγραμμα «Φιλαναγνωσία» (εντεταγμένο και αυτό στο ΕΣΠΑ);

3. Γιατί δεν έχουν διασφαλιστεί οι εργαζόμενοι σε αυτό (πλέον των 10 ετών) με συμβάσεις εργασίας αορίστου χρόνου; Τι θα γίνει με αυτούς, εάν ο Υπουργός εμμένει στην απόφασή του για κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ;

Κατά την ΕΕΒΕΠ μια συστηματική πολιτική βιβλίου περιλαμβάνει:

α) το εθνικό δίκτυο βιβλιοθηκών

β) τους θεσμούς που θα ενισχύουν την ανάγνωση, τη βιβλιοφιλία και το κύρος του βιβλίου ως πνευματικού αγαθού,

γ) την ενίσχυση του τομέα της παραγωγής και της διακίνησής του (βιβλίου),

δ) τη διαρκή επικοινωνία με όλους τους παράγοντες του βιβλίου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό,

ε) την υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών (e-book, κ.λπ),

στ) την αξιοποίηση του βιβλίου ως εργαλείο εκπαίδευσης, κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης.

Ολοκληρωμένη πρόταση έχει κατατεθεί στο ΕΚΕΒΙ έπειτα από πρόσκλησή του στη δημόσια διαβούλευση σχετικά με την εθνική πολιτική βιβλίου. Μία πολιτεία που δεν μεριμνά για το βιβλίο, είναι μία πολιτεία που αδιαφορεί και βαίνει ολοταχώς προς την άβυσσο της απαιδευσίας. Καλούμε τον Πρωθυπουργό της χώρας καθώς και τον Υπουργό Παιδείας να αναθεωρήσουν την απόφαση αυτή και να ενισχύσουν την ολοκληρωμένη λειτουργία του ΕΚΕΒΙ.

 

Το ΔΣ της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης

Αθήνα, 11 Ιανουαρίου 2013

 

Προς: Τον Πρωθυπουργό κ. Αντ. Σαμαρά

Τον Υπουργό Παιδείας κ. Κων/νο Αρβανιτόπουλο

Τον Αναπληρωτή Υπουργό Πολιτισμού κ. Κώστα. Τζαβάρα

Τα πολιτικά κόμματα

Την Βιβλιοθηκονομική Κοινότητα

Τους Έλληνες πολίτες

 

Στη φωτογραφία εικονίζεται ο Γ. Σεφέρης.

Πηγή: http://www.diorismos.gr/Dpages/vima/viewarticle.php?vid=2127



Take care!

 

Πως μπορεί να νικηθεί η ψυχική ασθένεια - Η προσωπική μου εμπειρία (Ν. Β.)

 

Εισήγηση Νατάσας Βασιλάκη Ημερίδα ΣΟΨΥ Κιάτο 23/10/09 Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί φίλοι,   Ο Σύλλογος Οικογενειών Ψυχικής Υγείας (ΣΟΨΥ) μου ζήτησε να σας μιλήσω σήμερα ως ασθενής που τα έχει καταφέρει. Έτσι λοιπόν το κεντρικό μήνυμα της εισήγησής μου είναι ότι η ψυχική ασθένεια, παρ’ όλο που είναι πολύ άσχημη κατάσταση και είναι ισόβια, μπορεί να νικηθεί, δηλαδή να ελεγχθεί ακόμα και στο 100%. Ναι, μπορούμε να ρίξουμε κάτω το τέρας που λέγεται ψυχική νόσος, αρκεί να εφοδιαστούμε με τα κατάλληλα όπλα και να τα χρησιμοποιήσουμε σωστά. Πάσχω από ψυχική ασθένεια (σχιζοσυναισθηματική διαταραχή) εδώ και 18 χρόνια, αλλά σήμερα ευτυχώς είμαι σε θέση να δουλεύω, να είμαι υπεύθυνη για το σπίτι και τα παιδιά μου, να κάνω εθελοντισμό στην ψυχική υγεία και παράλληλα να κάνω σπουδές (μεταπτυχιακό στην κλινική ψυχολογία). Δόξα σοι ο Θεός. Αυτό όμως δεν μπόρεσε να γίνει εν μία νυκτί. Για να φτάσω εδώ που έφτασα χρειάστηκε να κάνω μικρά-μικρά βηματάκια, να προοδεύω με ρυθμό σαλιγκαριού, και μερικές φορές στην πρόοδό μου υπήρξαν και πισωγυρίσματα. Πήγα καλά με τη διαχείριση της ψυχικής ασθένειας πρώτον διότι πήγα παραπέρα από το να παίρνω απλώς τα φάρμακά μου. Το να πάρει τα φάρμακά του είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ο ασθενής αλλά αυτό από μόνο του δεν είναι αρκετό για να ελέγξει την ασθένεια στο 100%• χρειάζονται κι άλλα πράγματα. Εγώ έκανα 5 άλλα πράγματα. Και οφείλω να πω ότι ήμουν τυχερή διότι τα φάρμακα που μου έδωσαν να πάρω «μου πήγαν καλά», δηλαδή με «έπιασαν». Δυστυχώς υπάρχουν άλλοι ασθενείς που τα φάρμακά τους δεν τους πιάνουν και η ζωή τους είναι κόλαση. Δεύτερον, πήρα από πολύ νωρίς στα δικά μου χέρια την ευθύνη για τη θεραπεία μου. Με άλλα λόγια, δεν χρειάστηκε ποτέ κανείς να μου βάλει κρυφά σταγόνες Aloperidin στην πορτοκαλάδα μου. Τα πρώτα χρόνια (που εγώ τα λέω πέτρινα χρόνια), ο σύζυγός μου κατάφερε να έχει μία διακριτική επίβλεψη χωρίς να γίνει υπερπροστατευτικός και χωρίς ποτέ να με εξαναγκάσει να πάρω θεραπεία με το ζόρι. Αυτή η διακριτικότητα μου έκανε πάρα πολύ καλό. Τώρα θα περάσω στο επόμενο μέρος της εισήγησής μου, για να σας πω τα 5 πράγματα που έκανα πέρα από τη φαρμακοθεραπεία τα οποία με βοήθησαν καταλυτικά. 1) Το πρώτο ήταν ο υγιεινός τρόπος ζωής. Αυτό σημαίνει κατάλληλη υγιεινή διατροφή, και όσο μπορώ οικονομικά, προσπαθώ να καταναλώνω βιολογικά προϊόντα. Η αλήθεια είναι ότι στερούμαι πολλά άλλα πράγματα ώστε να μπορώ να αγοράζω βιολογικά τρόφιμα. Όμως στην ποιότητα της διατροφής δίνω πάρα πολύ μεγάλη σημασία διότι καμία θεραπεία, όσο ακριβή και προχωρημένη κι αν είναι, δεν είναι αποτελεσματική εάν ταυτόχρονα κάνουμε μία ακατάλληλη διατροφή. Στον καλύτερο γιατρό του κόσμου κι αν πάτε, τα περισσότερα λεφτά του κόσμου κι αν ξοδέψετε για μία θεραπεία, αν δεν βοηθήσετε με σωστή διατροφή τότε δεν κάνετε τίποτα. Η σωστή διατροφή είναι η βάση. Υγιεινός τρόπος ζωής σημαίνει επίσης καθημερινή άσκηση και περπάτημα. «Όποιος δεν βρίσκει χρόνο να γυμναστεί, σίγουρα θα βρει χρόνο να αρρωστήσει», διάβασα σε κάποιο βιβλίο υγείας. Τέλος, υγιεινός τρόπος ζωής σημαίνει αποχή από το κάπνισμα, την κατανάλωση καφεΐνης και αλκοόλ, και αποφυγή ξενυχτιού και όσο γίνεται αποφυγή ακτινοβολιών (π.χ. κινητό). 2) Το δεύτερο πράγμα από τα πέντε είναι η ωφέλεια από την εναλλακτική ιατρική. Τα τελευταία χρόνια άρχισα να παίρνω συμπληρώματα διατροφής (π.χ. βιταμίνες, ζωτικά λιπαρά οξέα όπως Ω3 και άλλα). Εδώ και ένα χρόνο άρχισα να παίρνω ειδικές βιταμίνες που προορίζονται ειδικά για ψυχιατρικούς ασθενείς και έχουν υποστεί ειδική επεξεργασία. Με τις ειδικές αυτές βιταμίνες έγινα άλλος άνθρωπος. Για παράδειγμα κόπηκαν τα ανεβάσματά μου, που οδηγούσαν σε υπομανία αν δεν τα κατέπνιγα εγκαίρως. Επίσης με τη βοήθεια της εναλλακτικής ιατρικής, δηλαδή με θεραπευτικά πρωτόκολλα εναλλακτικής ιατρικής μπόρεσα να αποκαταστήσω ορισμένα προβλήματα υγείας όπως αλλεργίες και σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Για κάποια άλλα προβλήματα υγείας που απέκτησα στην πορεία και οφείλονται στη μακροχρόνια χρήση φαρμάκων (όπως π.χ. ο υποθυρεοειδισμός, εκφυλιστική αρθροπάθεια και παθολογική ανοχή γλυκόζης) η εναλλακτική ιατρική δεν μπόρεσε να με βοηθήσει αποκλειστικά. Εκεί χρειάζομαι και την ταυτόχρονη βοήθεια από την κλασσική ιατρική. Επίσης με βοήθησαν και κάποιες θεραπευτικές τεχνικές της εναλλακτικής ιατρικής όπως η ομοιοπαθητική και ο βιοσυντονισμός, καθώς και τακτικές αποτοξινώσεις από βαρέα μέταλλα, τοξίνες και λοιπά χημικά. 3) Το τρίτο πράγμα που με βοήθησε πάρα πολύ ήταν η ενημέρωση από Αγγλικά κυρίως βιβλία. Λόγω επαγγέλματος έτυχε να ξέρω καλά Αγγλικά. Έτσι, σε μία εποχή που δεν υπήρχε τίποτα στα ελληνικά για τη διπολική διαταραχή, ούτε βιβλίο ούτε ιστοσελίδα, μπορούσα να ενημερωθώ για την ασθένειά μου μόνο από ξένα βιβλία και ιστοσελίδες. Κάθισα και διάβασα όχι μόνο για τη διπολική διαταραχή, αλλά και για θέματα διατροφής, υγείας και ψυχολογίας, τόσο από Αγγλικά όσο και από ελληνικά βιβλία. Τέλος τα Αγγλικά μου με βοήθησαν να ανακαλύψω την ορθομοριακή ιατρική και ψυχιατρική. Η ορθομοριακή ψυχιατρική θεραπεύει την ψυχική ασθένεια χρησιμοποιώντας μόνο φυσικά συστατικά όπως βιταμίνες, μεταλλικά άλατα, αμινοξέα, ζωτικά λιπαρά οξέα όπως τα Ω3 και είναι πάρα πολύ αποτελεσματική και ακίνδυνη αν γίνει σωστά. Ο λόγος που δεν έχει διαδοθεί πολύ είναι ότι: δεν συμφέρει οικονομικά τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, οι οποίες, όπως αποδεικνύεται, βάζουν τα μεγάλα κέρδη πάνω από την πραγματική υγεία και ευημερία του ψυχιατρικού ασθενούς. 4) Το τέταρτο πράγμα που με βοήθησε πάρα πολύ ήταν η ψυχοθεραπεία, ατομική, ομαδική και οικογενειακή. Δυστυχώς, παρ’ όλο που ακόμη και η κλασσική ψυχιατρική τη συνιστά, υπάρχουν αρκετοί ψυχίατροι ακόμα που δεν την παραδέχονται και πολύ, ειδικά στην Ελλάδα, και έτσι δεν παραπέμπουν τον ασθενή για ψυχοθεραπεία-απλώς αρκούνται στα φάρμακα. Εμένα η ψυχοθεραπεία μου μεταμόρφωσε τη ζωή μου και στο τέλος με βοήθησε να βρω νόημα ζωής, πράγμα που με απάλλαξε από την κατάθλιψη. Πρέπει να τονίσω ότι την ατομική ψυχοθεραπεία, έστω και για λίγο, την έχουν ανάγκη όλοι οι άνθρωποι σε κάποια φάση της ζωής τους• δεν είναι μόνο για τους ψυχιατρικούς ασθενείς. Πολλές φορές οι συμπληγάδες τις ζωής που συναντάμε όλοι μας λίγο-πολύ, κάνουν για όλους την ψυχοθεραπεία απαραίτητη. Το ίδιο ισχύει και για την οικογενειακή θεραπεία: όλες οι οικογένειες τη χρειάζονται. Πάρα πολλά διαζύγια θα είχαν αποφευχθεί και πάρα πολλές οικογένειες θα ήταν πολύ πιο ευτυχισμένες αν η οικογενειακή θεραπεία ήταν γενικευμένη.Ήταν τόσο ευεργετική για μένα η ψυχοθεραπεία, που τα τελευταία χρόνια αποκαλώ την ψυχολογία «επιστήμη της ευτυχίας». 5) Το πέμπτο πράγμα που μπορεί πολύ να βοηθήσει κάποιον, είτε ασθενή, είτε μέλος οικογένειας είναι η συλλογικότητα και η συσπείρωση σε οργανώσεις. Οι ΣΟΨΥ είναι παράδειγμα τέτοιων οργανώσεων, όπως και οι οργανώσεις ασθενών και συνηγορίας. Η συσπείρωση σε οργανώσεις σας προσφέρει αλληλοενημέρωση, αλληλοϋποστήριξη και ενισχύει την διαπραγματευσιμότητα των εμπλεκομένων στην ψυχική υγεία. Αν θέλουμε λοιπόν το κράτος να δίνει περισσότερα χρήματα για προαγωγή της ψυχικής υγείας, ο δρόμος είναι ένας: η συσπείρωσή μας σε οργανώσεις, καθότι «Η ισχύς εν τη ενώσει». Ευχαριστώ.

Πηγή: http://www.alternativebipolar.gr/index.php/articles/natassa-vasilaki-articles/43-2010-08-03-10-00-16.html

Συνθέτοντας το μεσογειακό πολιτισμικό πρότυπο

Ισπανική και ελληνική κουλτούρα. Αναζητώντας το μεσογειακό πολιτισμικό πρότυπο

Το πρωτότυπο κείμενο γράφηκε από τον Ερατοσθένη Γ. Καψωμένο και δημοσιεύθηκε την Παρασκευή, 04 Μαΐου 2012 17:57  

 

Μνήμη Isabel Garcia Galvez*  

[Συνοπτική παρουσίαση: Γιώργος Χατζηαποστόλου]

Όταν ονειρευόμαστε ανθρώπινα επιτεύγματα,
το καμάρι και τη χαρά της ανθρώπινης ύπαρξης, το βλέμμα μας
στρέφεται προς τη Μεσόγειο

(Georges Duby, Κολέγιο της Γαλλίας) 

Διαπιστώνεται ότι ανάμεσα  στις χώρες της Νότιας Ευρώπης  απουσιάζει η καταγραφή συγκεκριμένων στοιχείων της πολιτισμικής συγγένειας, που να σχηματίζουν ένα κοινό πολιτισμικό πρότυπο.

Ήδη από τη δεκαετία του 1870 ως τη δεκαετία του 1930, συγγραφείς, όπως  ο Πωλ Βαλερύ, ο Αντρέ Ζίντ κι ο Αλμπέρ Καμύ και πρωτοπόροι ζωγράφοι, όπως ο Σεζάν, ο Ματίς, ο Κλεε και ο Πικάσο, και ακόμα ιστορικοί και κοινωνικοί ανθρωπολόγοι αναζητούν την πολιτισμική ενότητα των λαών της Μεσογείου. Ο Fernand Braudel και η σχολή του μελετούν την πολιτισμική ιστορία των λαών της Μεσογείου ως μια σύνθεση γεωγραφίας και ιστορίας, που συνθέτουν μια πολιτισμική ταυτότητα των χωρών της Μεσογείου[1]. Οι σχετικές ανθρωπολογικές έρευνες εξετάζουν πολλά θέματα, όπως:               

• τα μοντέλα οργάνωσης στις παραδοσιακές και σύγχρονες κοινωνίες της Νότιας Ευρώπης·
• τη συγκρότηση του οικιακού και του δημόσιου χώρου,
• τις μορφές και το πολιτισμικό περιεχόμενο της συγγένειας · δηλαδή, τις μορφές του γάμου, της μεταγαμήλιας εγκατάστασης και της μεταβίβασης της περιουσίας και του ονόματος·
• τους ηθικούς κώδικες και τους ρόλους των φύλων, τις μορφές δράσης ανδρών και γυναικών, το συμβολισμό των αισθητηριακών και συναισθηματικών εμπειριών)·
• τον κόσμο του παραδοσιακού καφενείου·
• τη σφαίρα της λαϊκής θρησκείας,
• τις πολιτισμικές διαστάσεις της πολιτικής ζωής,
• την κοινωνική οργάνωση και
• τη συγκρότηση της πολιτισμικής και εθνικής ταυτότητας, κ.ά.[2]

Οι Ευρωπαίοι εθνολόγοι - ανθρωπολόγοι διακρίνουν το Μεσογειακό πολιτισμικό πρότυπο, από τη δική τους κουλτούρα. Σε ανάλογο συμπέρασμα έχει καταλήξει και ο ομιλών ύστερα από πολυετείς έρευνες πάνω στα διακριτικά γνωρίσματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας και κουλτούρας (1979-2009). Στο πρώτο στάδιο της έρευνας διαπίστωσε ότι το πολιτισμικό πρότυπο των αγροτοκτηνοτροφικών κοινοτήτων της ελληνικής υπαίθρου όπως αποτυπώνεται στην ελληνική δημοτική ποίηση, ανήκει σε διαφορετική πολιτισμική οικογένεια από το δυτικοευρωπαϊκό [3]. Σε δεύτερο στάδιο, ύστερα από συστηματική έρευνα πάνω στις δομές βάθους και τα αξιακά συστήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, διαπίστωσε ότι οι κορυφαίοι Νεοέλληνες ποιητές, από το Σολωμό και το Σικελιανό ως το Σεφέρη, το Ρίτσο, τον Ελύτη και την Πρώτη μεταπολεμική γενιά, εκφράζουν το ίδιο πολιτισμικό  πρότυπο και διακρίνουν την ελληνική πνευματική παράδοση από το  Δυτικό πρότυπο της βιομηχανικής και τεχνολογικής εποχής [4], [5]. Τέλος, επαληθεύοντας τα ερευνητικά μας κριτήρια, διατυπώνουμε την υπόθεση ότι η ελληνική πνευματική παράδοση δείχνει πως στην Ελλάδα εξελίχθηκε ένα  διακριτό πολιτισμικό πρότυπο, που ονομάζομε Μεσογειακό πρότυπο [6].

Εδώ πρέπει να συνυπολογίσομε και ορισμένες άλλες παραμέτρους που επαληθεύουν τις διαπιστώσεις μας. Στο πεδίο του υλικού βίου, την περίφημη μεσογειακή διατροφή, που αντιπροσωπεύει ένα σαφώς διακριτό διαιτολόγιο τόσο από την ανατολίτικη όσο κι από τη δυτική κουζίνα και που προβάλλεται στις τελευταίες δεκαετίες ως ένα πρότυπο ισορροπημένης και υγιεινής διατροφής. Στο πεδίο της τέχνης, έχομε δύο εξίσου γνωστά και αναμφισβήτητα παραδείγματα: την παράδοση της εκκλησιαστικής και λαϊκής εικονογραφίας, με τη μοναδική αφαιρετική πνευματικότητά της· και την παράδοση της εκκλησιαστικής και λαϊκής μουσικής (βυζαντινή μουσική και παρασημαντική, δημοτικό τραγούδι, αστικό λαϊκό τραγούδι), που αντιπροσωπεύει ένα αυτοδύναμο και πολύ ισχυρό μουσικό πρότυπο, το οποίο επηρέασε ουσιαστικά όλη την Εγγύς και Μέση Ανατολή.

Συνδυάζοντας λοιπόν τα πορίσματα συγγενών επιστημονικών κλάδων που αφορούν πολιτισμικές εκφράσεις της Μεσογειακής λεκάνης, με τα πορίσματα των δικών μας ερευνών στο πεδίο του προφορικού και γραπτού πολιτισμού, θεωρούμε ότι διαθέτομε πλέον επαρκή τεκμήρια για να θέσομε το ζήτημα σε δημόσια συζήτηση.

Η υπόθεση εργασίας αφορά το ερώτημα αν υπάρχει στ' αλήθεια ένα Μεσογειακό πολιτισμικό πρότυπο, που συνδέει με μια στενότερη συγγένεια τους λαούς της Νότιας Ευρώπης ή της Μεσογειακής λεκάνης γενικότερα; Η παρούσα ανακοίνωση ξεκινά για να διατυπώσει τα ερευνητικά αιτήματα που απορρέουν απ' αυτήν, στο πεδίο των πολιτισμικών σπουδών [7].

 

- Ποιο είναι λοιπόν το Μεσογειακό πολιτισμικό πρότυπο και με ποια κριτήρια το διακρίνομε;

Θα ξεκινήσομε από γενικά ταξινομικά κριτήρια, για να τεκμηριώσομε πρώτα τα διακριτικά γνωρίσματα του μεσογειακού προτύπου, που το ξεχωρίζουν από άλλα, … συγγενή πολιτισμικά συστήματα. Και θα προχωρήσομε ύστερα στις μεταξύ τους συναρτήσεις και στους υπάλληλους πολιτισμικούς κώδικες, που συμπληρώνουν τη σημειωτική του συστήματος.

Τα μεθοδολογικά εργαλεία που προτείνομε ως κριτήρια διάκρισης των πολιτισμικών συστημάτων και τα οποία θα παρουσιάσομε εδώ με τη μέγιστη δυνατή συντομία, είναι οι συναρτήσεις :

• φύση - πολιτισμός,
• ορθολογισμός - μυστικισμός,
• άτομο – κοινωνία,
• χώρος - χρόνος.

Ο τρόπος που γίνονται αντιληπτές αυτές οι σχέσεις από το κοινωνικό σώμα (σχέσεις ισορροπίας ή σχέσεις αντίθεσης, ποιο σκέλος σημασιοδοτείται θετικά, ποιο αρνητικά) είναι αποκαλυπτικός για το γενικό προσανατολισμό του συστήματος. Τα κριτήρια αυτά εξειδικεύονται σε υπάλληλους πολιτισμικούς κώδικες, όπως οι σχέσεις :

• αντικειμενικού – υποκειμενικού,
• υλικού – πνευματικού,
• ανθρώπινου – θείου,
• φυσικών αξιών – ηθικών αξιών,
• κάλλους – αγαθού,
• παρόντος – παρελθόντος,
• ζώντων και νεκρών,
• νόμιμου – δίκαιου, κλπ.

Χαρακτηριστική επίσης είναι η αντίληψη της ιστορίας (γραμμική ή κυκλική) και ο τρόπος που νοείται η σχέση μεταξύ των αντιθέτων (αρχή του αμοιβαίου αποκλεισμού ή της συνύπαρξης των αντιθέτων). Θα εκθέσομε πρώτα τα κύρια και βασικά κριτήρια που μας επιτρέπουν να ταξινομήσομε τους πολιτισμούς σε μεγάλες ενότητες ή οικογένειες.

Σύνοψη

Το μεσογειακό πολιτισμικό πρότυπο	Το (δυτικό) πολιτισμικό πρότυπο της τεχνολογικής εποχής
ανήκει στους πολιτισμούς της εντοπιότητας, όπου η συνείδηση ταυτότητας ορίζεται από την τοπική καταγωγή και την αλληλεγγύη των μελών της κοινότητας (οριζόντια δομή)·	ανήκει στους πολιτισμούς του χρόνου, όπου η ταυτότητα ορίζεται από την αυτοσυνείδηση του υποκειμένου και τη σχέση του με την υπερβατική εξουσία του θείου (κάθετη δομή).
εκφράζει την πίστη στην αντικειμενικότητα του ορατού κόσμου και την αντίληψη της ενότητας του σύμπαντος (πνευματική υπόσταση του υλικού κόσμου: μονιστικό μοντέλο)·	εκφράζει την προτεραιότητα της υποκειμενικής συνείδησης έναντι του κόσμου και τη διάσπαση του ενιαίου σύμπαντος σε υλικό και πνευματικό κόσμο (:δυιστικό μοντέλο).
θεμελιώνεται στην αρμονική σχέση του ανθρώπου με τη φύση και στην «ομολογία» φυσικών και ηθικών αξιών (φύση = πολιτισμός), ορίζοντας την εγκόσμια ζωή ως περιοχή ευδαιμονίας και αξιώνοντας την [άμεση] βίωση και νομή αξιών και αγαθών.	ορίζεται από τη σχέση αντιπαλότητας του ανθρώπου προς τη φύση, την προτεραιότητα του τεχνητού έναντι του φυσικού και τη ριζική αντίθεση ηθικών και φυσικών αξιών (φύση vs πολιτισμός)· αντίθεση που συνεπάγεται τη μετάθεση της ευτυχίας του ανθρώπου από την εγκόσμια ζωή στο μεταφυσικό επέκεινα.
Ως προς τη σχέση ατόμου – κοινωνίας
το μεσογειακό πρότυπο βασίζεται στην αλληλεγγύη των μελών της κοινότητας και στην εναρμόνιση και ισορροπία ατομικού και συλλογικού συμφέροντος (άτομο = κοινωνία), που συνεπάγεται μια συμμετοχική κοινωνία, όπου το άτομο είναι δημιουργικός παράγοντας στη συλλογική ζωή (πρότυπο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης ο κοινοτισμός και ο συνεργατισμός).	Αντίθετα, το δυτικό πρότυπο βασίζεται στην προτεραιότητα του ατομικού συμφέροντος έναντι του συλλογικού (άτομο vs κοινωνία) και στη λεγόμενη «οικονομία της αγοράς», που καθιερώνει την αρχή του εξοντωτικού ανταγωνισμού για το κέρδος και συνεπάγεται την εκμετάλλευση και την αλλοτρίωση των ανθρώπων (ανταγωνιστική κοινωνία).
Σε συνδυασμό με την κοσμοθεωρητική αρχή της αρμονίας των αντιθέσεων, εμπνέει ένα πολιτισμικό ιδεώδες ειρηνικής συνύπαρξης.	Σε συνδυασμό με την κοσμοθεωρητική αρχή της αντιπαλότητας προς τη φύση και το σύνδρομο της απόλυτης πολιτισμικής υπεροχής, τροφοδοτεί ένα άκρως επιθετικό πρότυπο που δεν έχει άλλη επιλογή από την παγκόσμια επιβολή.

 

Η υπόθεση εργασίας που υποβάλλεται στην κρίση της επιστημονικής κοινότητας με την παρούσα μελέτη έχει δύο αλληλένδετα σκέλη: το ένα είναι η τυπολογία για τη διάκριση των πολιτισμικών συστημάτων· το άλλο είναι τα διακριτικά γνωρίσματα του Μεσογειακού πολιτισμικού προτύπου. Και το ένα και το άλλο μένει να επαληθευτούν από ειδικότερες έρευνες των εθνικών και τοπικών πολιτισμών σε κάθε χώρα της μεσογειακής λεκάνης χωριστά. Οι σχετικές διαπιστώσεις μας, αν δεν είναι επαρκείς για να τεκμηριώσουν τις κοινές πολιτισμικές αφετηρίες των Μεσογειακών λαών, είναι, ελπίζομε, ικανές να νομιμοποιήσουν ως ερευνητικό ζητούμενο την ανίχνευση του Μεσογειακού προτύπου στους πολιτισμούς της Νότιας Ευρώπης. Μάλιστα, θα λέγαμε ότι η συγκυρία της καθολικευμένης οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής κρίσης στο δυτικό κόσμο καθιστά την αναζήτηση εναλλακτικών πολιτισμικών προτύπων επιτακτική. Αν η παρούσα ανακοίνωση γίνει αφορμή να ξεκινήσουν ανάλογες, συστηματικές μελέτες στο πεδίο της ισπανικής λογοτεχνίας και κουλτούρας, θα έχει εκπληρώσει το σκοπό της.

Παραπομπές

[1] Fernand Braudel, La Méditerranée. L'espace et l'histoire, Paris, Éditions Flammarion / Champs: histoire, 1985: 10-11. Πρβλ. Jean Carpentier – François Lebrun, Ιστορία της Μεσογείου, μτφρ. Δ.Κωστελένος, Αθήνα, Πατάκης, 2009: 404-14.

[2] Βλ. Επιλογή Βιβλιογραφίας στο τέλος (A. Μεσόγειος. Ιστορικές και Ανθρωπολογικές έρευνες).

[3] Βλ. Ε.Γ.Καψωμένος, «Η αντίθεση φύσης-κουλτούρας στο ελληνικό δημοτικό τραγούδι»: «Σημειωτική και Κοινωνία». Διεθνές Συνέδριο Ελληνικής Σημειωτικής Εταιρείας, (Θεσσαλονίκη 22-23 Ιουνίου 1979), Αθήνα εκδ. Οδυσσέας, 1980: 227-232. Πρβλ. “Το λαϊκό επαναστατικό μοντέλο στο δημοτικό τραγούδι. Διαχρονική εξέλιξη των δομών του ηρωικού τραγουδιού” (Εισήγηση στο Συμπόσιο Προβλήματα Σοσιαλισμού. Θεωρία και Πράξη, Χανιά, 23-25 Ιουνίου 1985), περ. Πολιτιστική 24 (Οκτ. '85): 13-20. - Του ίδιου, Δημοτικό τραγούδι. Μια διαφορετική προσέγγιση, Αθήνα, Πατάκης, 21996 . - «La révolution primitive dans la chanson populaire grecque. Le cas de la chanson klephtique. Une approche socio-sémiotique», Revue des Études Néo-Helléniques (Paris, 1993) II/l-2: 39-88.

[4] Άγγελος Σικελιανός, Λυρικός Βίος, τ. Α΄ (:Πρόλογος), φιλολ. επιμ. Γ.Π.Σαββίδης, Ίκαρος, 1965 - Πεζός Λόγος, τ. Α-Δ, 1978. Γ. Σεφέρης, Δοκιμές, φιλολ. επιμ. Γ.Π. Σαββίδης, τόμ. 1-2, Ίκαρος, 1974. Οδ. Ελύτης, Ανοιχτά Χαρτιά, Ίκαρος, 1987, - Εν Λευκώ, Ίκαρος, 1993, - Ο κήπος με τις αυταπάτες, Ύψιλον, 1995.  Ε.Γ.Καψωμένος, «Εισαγωγή στην κοσμολογία του Σικελιανού”, Κώδικες και σημασίες, Αθήνα, Αρσενίδης, 1990: 110-135. - «Η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη και το τοπικό πολιτισμικό σύστημα», Θέματα Λογοτεχνίας, 1(Αθήνα, Νοε. 1995-Φεβρ. 1996): 19-36 [= Οδυσσέας Ελύτης. Ο ποιητής και οι ελληνικές πολιτισμικές αξίες. Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου (Κως, 25-29 Ιουνίου 1994), Επιμέλεια - Εισαγωγή: Ε.Γ. Καψωμένος, Αθήνα, Γκοβόστης, 2000: 53-70, κ.α.]. Ε.Γ.Καψωμένος, Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης. Ερμηνευτικά προβλήματα, Πάτρα, Περί τεχνών, 2005. Ε.Γ.Καψωμένος, «Η μυθολογία του φωτός στην ποίηση του Σεφέρη», Πρακτικά Συμποσίου Σεφέρη, Λευκωσία, Μορφωτική Υπηρεσία Υπουργείου Παιδείας, 1991: 63-78.

[5] E.G.Kapsomenos,«Á la recherche de la culture européenne perdue. Mythes littéraires et modèles culturels», Revue d'Esthétique. No Special: «Grèce. Art-Culture» (Paris) 20 (1991): 74-86. - Ε.Γ.Καψωμένος, Αναζητώντας το χαμένο ευρωπαϊκό πολιτισμό. Νεοελληνική ποίηση και πολιτισμική παράδοση, Αθήνα, Πατάκης, 2002.

[6] Οι σχετικές έρευνες αναπτύσσονται στις ακόλουθες φάσεις: Η πρώτη καλύπτει τη δεκαετία του 1980 και επικεντρώνεται στη διερεύνηση των σχέσεων φύση vs πολιτισμός και άτομο vs κοινωνία ως τυπολογικών κριτηρίων για τη διάκριση των πολιτισμικών συστημάτων σε ευρύτερες πολιτισμικές ενότητες (αφετηρία το 1979: Πρώτο Πανελλήνιο Συνέδριο Σημειωτικής, Θεσσαλονίκη, 1979 [=Σημειωτική και Κοινωνία, 1980: 227-232] και Η σχέση ανθρώπου – φύσης στον Σολωμό, Χανιά 1979. – «Προβλήματα μεθόδου σε μια κοινωνιοσημειωτική προσέγγιση της λογοτεχνίας. Παράδειγμα ανάλυσης: Το κλέφτικο τραγούδι», Η Ζωή των Σημείων. Τρίτο Πανελλήνιο Συνέδριο Σημειωτικής (Ιωάννινα, 1989), Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1996: 453-482 (: το σύνθετο σύστημα σχέσεων: λευτεριά vs σκλαβιά = ζωή vs θάνατος). Η δεύτερη φάση αντιστοιχεί περίπου στη δεκαετία του 1990, όπου τεκμηριώνεται πληρέστερα η λειτουργικότητα των κριτηρίων και συμπληρώνεται με μια σειρά νέα κριτήρια: κάλλος vs αγαθό, μυστικισμός vs ορθολογισμός, νόμιμο vs δίκαιο, αρχή της συνύπαρξης των αντιθέτων: E.G.Kapsomenos, 1991: 74-86.

–“Tυπολογικά κριτήρια για μια σημειωτική της ελληνικής κουλτούρας”, 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο E.Σ.E. Σημειωτική και πoλιτισμός, τ. I: Kουλτούρα-λογοτεχνία-επικοινωνία. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 2001:43-63.

– E.G.Kapsomenos, "La relation entre nature et culture comme critère typologique des systèmes culturels",Actes du Vlème Congrès International de l'Association Internationale de Sémiotique:«La semiotique: Carrefour de la Nature et de la Culture»,Guadalajara, Mexico,Juillet 1997 (ηλεκτρον. έκδ.) Η τρίτη φάση αντιστοιχεί στη δεκαετία του 2000, όπου ανιχνεύονται, κατ' αντιδιαστολή, τα τυπολογικά γνωρίσματα του αντίπαλου πολιτισμικού προτύπου, που είναι η κουλτούρα της παγκοσμιοποίησης και τα συμπτώματά της: "Παγκοσμιοποίηση και οικουμενικότητα. Σημειωτική των όρων και των πολιτισμών", Πολιτιστικές ταυτότητες και "παγκοσμιοποίηση". Κείμενα Συνεδρίων 2, Αθήνα, Εκδόσεις Εντελέχεια, 2003:77-94. –"Αυτοσυνειδησία και αλλοτρίωση. Μια σημειωτική του εκσυγχρονισμού", Παράδοση και εκσυγχρονισμός στην Ελλάδα του 21ου αι. Εισηγήσεις Συνεδρίου, Αθήνα, Εκδόσεις Εντελέχεια. 2006: 177-187.

–“Διαπολιτισμικότητα, πολυπολιτισμός και εθνικές ταυτότητες. Μια κριτική προσέγγιση της παγκοσμιοποίησης”, 7ο Εθνικό Συνέδριο Ελληνικής Σημειωτικής Εταιρείας (Πάτρα, 2004) Αθήνα: Gutenberg, 2008: 19-34. Το σημερινό στάδιο της έρευνας έχει ως αφετηρία το Ι' Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο (Χανιά, Οκτ. 2006), όπου προτείνομε το τυπολογικό κριτήριο: “Πολιτισμοί του χώρου και πολιτισμοί του χρόνου” και δείχνομε ότι η κουλτούρα της Κρήτης ανήκει σε μια ενδιάμεση κατηγορία, τους πολιτισμούς της εντοπιότητας. Βλ. Βιβλιογραφία, κεφ. Β΄ Το δυτικό πολιτισμικό πρότυπο και Γ΄ Το νεοελληνικό πρότυπο.

[7] Μια πρώτη, μη συστηματική έρευνα που επιχειρήσαμε στο πεδίο της λογοτεχνίας και των αξιακών κωδίκων παρέχει ενδείξεις για μια ιδιαίτερη συγγένεια ανάμεσα στην ελληνική και στις ισπανικές κουλτούρες. Στην αφετηρία αυτής της έρευνας βρίσκεται η διαπίστωση ότι οι Ευρωπαίοι (κι ανάμεσά τους Ισπανοί και Έλληνες) υπερρεαλιστές, αναζητώντας εναλλακτικά πολιτισμικά πρότυπα απέναντι στο κυρίαρχο δυτικό μοντέλο, το οποίο καταδίκαζαν κι επεδίωκαν ν' ανατρέψουν, στράφηκαν προς τις νησιώτικες κουλτούρες της Μεσογειακής λεκάνης. Μια άλλη αφετηρία ήταν η μεγάλη απήχηση που βρίσκουν συγγραφείς και καλλιτέχνες αντιπροσωπευτικοί της ισπανικής και ισπανόφωνης κουλτούρας στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Τα πιο διάσημα παραδείγματα είναι η απήχηση στην Ελλάδα του Θερβάντες με το Δον Κιχώτη, του Πάμπλο Νερούντα, του Οκτάβιο Πάζ, του Μ. Ουναμούνο, του Λόπε ντε Βέγκα, του Πάμπλο Πικάσο (στο έργο του οποίου ο Ελύτης, ο Εμπειρίκος κι ο Εγγονόπουλος έχουν αφιερώσει λαμπρές σελίδες) και βέβαια, του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα με το σύνολο του μεταφρασμένου θεατρικού και ποιητικού του έργου, αλλά κατεξοχήν με το Ματωμένο Γάμο. Μια τρίτη παράλληλη αφορμή ήταν ο Καζαντζάκης και όσα έγραψε για την ισπανική κουλτούρα στα διαδοχικά ταξίδια του στην Ισπανία (όπως και ο Πρεβελάκης εξάλλου). Οι διεισδυτικές παρατηρήσεις και οι διακειμενικές αναφορές του αφηγητή-συγγραφέα στο “Ταξιδεύοντας. Ισπανία” υποδηλώνουν, όπως έχομε εξηγήσει άλλοτε, ένα αφανή διάλογο ανάμεσα στις δύο πνευματικές παραδόσεις, την ισπανική και την ελληνική, που παρέχει έδαφος για ανίχνευση πολιτισμικών αντιστοιχιών ή συγγενειών. Ο Γιάννης Χασιώτης μας υπενθύμισε, στην Εισαγωγική του ομιλία, την εξομολόγηση του Καζαντζάκη: “Η ψυχή μου αισθάνεται συγγενική με την ισπανική όπως με καμιά άλλη”. Μια ανάλογη δήλωση του Φώτη Κόντογλου μας μετέφερε χθεσινή του ομιλία ο Απ. Μπενάτσης. Από τέτοιες εμπειρίες ή ομολογίες ξεκινώντας, επιχειρήσαμε μια θεωρητικοποίηση των αναλογιών. Οι δομικές συγγένειες ανάμεσα στην ελληνική και στην ισπανική κουλτούρα που προκύπτουν από την αναγωγή σε χαρακτηριστικές για τον προσανατολισμό τους δομές βάθους, παρέχουν σοβαρές ενδείξεις για την ύπαρξη ενός κοινού αρχετύπου (βλ. στο κεφ. Α.2 της Βιβλιογραφίας ). Η περίσταση κι ο χρόνος δεν επιτρέπουν να αναφερθούμε σ' αυτές τις αναλογίες, που έτσι κι αλλιώς είναι ενδεικτικές και όχι αποδεικτικές. Κρίνομε σκοπιμότερο, σ' αυτή τη φάση της έρευνας, να τις χρησιμοποιήσομε απλώς ως αφετηρία προβληματισμού, προκειμένου να εκθέσομε τα τυπολογικά κριτήρια και μεθοδολογικά εργαλεία με τα οποία επιχειρούμε να ορίσομε το Μεσογειακό πολιτισμικό πρότυπο.

Πηγή: http://www.eks-ik.eu/dimosieyseis-ekdoseis/arthra-meletes/92-ispaniki-kai-elliniki-koultoyra-anazitontas-to-mesogeiako-politismiko-protypo